Ύψιστη η θέση της μουσικής στην αρχαία ελληνική κοινωνία
Ο Σείκιλος έζησε στις Τράλλεις της Μικράς Ασίας κατά το 200 π.Χ.
Είναι γνωστός για το αρχαιότερο παγκοσμίως γνωστό τραγούδι, του οποίου σώζονται πλήρως και οι στίχοι και η μουσική.
Η μουσική στήλη
Ο Σείκιλος έγραψε το τραγούδι του μετά το 200 π.Χ. σε επιτύμβια κυλινδρική στήλη που έχει ύψος 40 εκατοστά και περιέχει στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής ένα επίγραμμα δώδεκα λέξεων και ένα μέλος (τραγούδι) δεκαεφτά λέξεων μαζί με τη μουσική του.
Στην κορυφή της στήλης, το επίγραμμα αναφέρει τον άνθρωπο που το έγραψε, καθώς και το σκοπό για τον οποίο το έγραψε:
ΕΙΚΩΝ Η ΛΙΘΟΣ ΕΙΜΙ. ΤΙΘΗΣΙ ΜΕ ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΝΘΑ ΜΝΗΜΗΣ ΑΘΑΝΑΤΟΥ ΣΗΜΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΟΝ
(Εγώ η πέτρα είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης).
Στη μέση υπάρχουν οι στίχοι του τραγουδιού μαζί με τα σύμβολα της μελωδίας, η οποία είναι του λεγόμενου φρυγικού τύπου:
ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ, ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ. ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ, ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ
(Όσο ζεις λάμψε, καθόλου μη λυπάσαι. Για λίγο διαρκεί η ζωή, ο χρόνος καθορίζει το τέλος).
Ο «επιτάφιος» του Σείκιλου, σε αρχαιοελληνική μουσική σημειογραφία.
Στο κάτω μέρος της στήλης αναγράφεται η αφιέρωση ΣΕΙΚΙΛΟΣ ΕΥΤΕΡΠΗΙ (Ο Σείκιλος στην Ευτέρπη), αλλά δεν γίνεται κατανοητό εάν πρόκειται για τη σύζυγο, την ερωμένη, τη φίλη, την αδελφή ή την κόρη του, ή και απλώς την Μούσα της μουσικής.
Το μήνυμα αυτό αντιστοιχεί στο επικούρειο απόφθεγμα «όσο ζούμε πρέπει να χαιρόμαστε όπως οι θεοί» γιατί ο θάνατος είναι το τέλος και δεν υπάρχει συνέχεια. Εμφανώς επικούρεια είναι όλα τα αναφερόμενα συστατικά του μέλους: η ηδονή της ζωής, η αταραξία, καθώς και το τελικό όριο της ζωής, ο θάνατος.
Η επιτύμβια στήλη ανακαλύφθηκε το 1883 στην τουρκική πόλη Αϊδίνιο, όπως είναι το σύγχρονο όνομα των αρχαίων Τραλλέων.
Μάλιστα, κατά τη διάρκεια της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 η στήλη χάθηκε και πολλά χρόνια αργότερα ξαναβρέθηκε σε έναν κήπο τουρκικού σπιτιού.
Η ιδιοκτήτρια του σπιτιού είχε κόψει τη βάση της στήλης για να την χρησιμοποιήσει ως βάζο για λουλούδια. Σήμερα φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο της Δανίας στην Κοπεγχάγη. Πιστά αντίγραφά του υπάρχουν σε διάφορα μουσεία.
Η αρχαία Ελλάδα, το λίκνο του δυτικού πολιτισμού, ήταν ο δημιουργός για πέντε από τα Επτά Θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Μαζί με τη Μεγάλη Πυραμίδα στη Γκίζα και τους Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας, κατατάσσονται ως τα πιο εκπληκτικά επιτεύγματα που έχουν δημιουργηθεί ποτέ στην αρχαιότητα - και ειλικρινά, εξακολουθούν να στέκονται ακόμη και σήμερα ως τα υπέρτατα μνημεία για το τι είναι ικανά τα ανθρώπινα όντα.
Τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου περιλαμβάνουν τη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, τους Κρεμαστούς Κήπους της Βαβυλώνας (η ύπαρξη της οποίας εξακολουθεί να αμφισβητείται), ο Ναός της Αρτέμιδος, το Άγαλμα του Δία στην Ολυμπία, το Μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό, τον Κολοσσό της Ρόδου, και τον Φάρο της Αλεξάνδρειας.
Τα Επτά Θαύματα του Κόσμου
Τα Επτά Θαύματα του Κόσμου, είναι μια λίστα με τα πιο αξιόλογα κτίρια και μνημεία της κλασικής αρχαιότητας όπως περιγράφονται από διάφορους συγγραφείς σε οδηγούς ή ποιήματα που ήταν δημοφιλή στους αρχαίους Έλληνες.
Αν και ο κατάλογος, στη σημερινή του μορφή, δεν συμφωνήθηκε στο σύνολό του μέχρι την Αναγέννηση, οι πρώτοι παρόμοιοι κατάλογοι των Επτά Θαυμάτων χρονολογούνται από τον 2ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ.
Η αρχική λίστα ενέπνευσε αναρίθμητες εκδοχές ανά τους αιώνες. Από τα αρχικά επτά θαύματα, τραγικά, μόνο ένα - η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας, το παλαιότερο από όλα τα αρχαία θαύματα - παραμένει σχετικά άθικτο.
Χάρτης που δείχνει τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου. Τα χρώματα με έντονο πράσινο και σκούρο κόκκινο είναι της κατασκευής και της καταστροφής τους αντίστοιχα
Τραγικά, ο Κολοσσός της Ρόδου, ο Φάρος της Αλεξάνδρειας, το Μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό, ο Ναός της Αρτέμιδος και το Άγαλμα του Δία -όλα τα θαύματα που δημιούργησαν οι Ελληνικοί λαοί- έχουν καταστραφεί, μέσω πολέμων, πλημμυρών, σεισμών ή απλώς την ίδια τη φθορά του χρόνου.
Περιέργως, η τοποθεσία και η τελική μοίρα των Κρεμαστών Κήπων της Βαβυλώνας είναι άγνωστα, και ορισμένοι συνεχίζουν να εικάζουν ότι αυτό το ένα από τα Επτά Θαύματα του Κόσμου μπορεί να μην υπήρχε καν.
Εκτίμηση για τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου
Η Ελληνική κατάκτηση μεγάλου μέρους του δυτικού κόσμου τον 4ο αιώνα π.Χ. έδωσε στους ταξιδιώτες της Ελληνιστικής εποχής πρόσβαση στους πολιτισμούς των Αιγυπτίων, των Περσών και των Βαβυλωνίων. Εντυπωσιασμένοι και γοητευμένοι από τα ορόσημα και τα θαύματα των διαφόρων χωρών, αυτοί οι ταξιδιώτες άρχισαν να απαριθμούν τι είδαν για να τους θυμούνται.
Αντί για «θαύματα», οι αρχαίοι Έλληνες μιλούσαν για «θέαματα», που σημαίνει «αξιοθέατα», με άλλα λόγια «πράγματα που φαίνονται» (Τὰ ἑπτὰ θεάματα τῆς οἰκουμένης [γῆς] Αργότερα χρησιμοποιήθηκε η λέξη «θαύμα» (θαύματα). Η λίστα προοριζόταν να είναι το αντίστοιχο του Αρχαίου Κόσμου σε έναν ταξιδιωτικό οδηγό με βασικά πράγματα που πρέπει να δει κανείς από πρώτο χέρι ή να διαβάσει.
Η πρώτη αναφορά σε έναν κατάλογο επτά τέτοιων μνημείων έγινε από τον Διόδωρο Σικελιώτη, Έλληνα ιστορικό από τη Σικελία, στο μνημειώδες έργο του Ιστορική βιβλιοθήκη (Bibliotheca Historica). Ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος, ένας Έλληνας ποιητής που έζησε γύρω ή πριν από το 100 π.Χ., δημιούργησε μια λίστα με τα επτά «θαύματα», μεταξύ των οποίων έξι του παρόντος καταλόγου, αντικαθιστώντας τα τείχη της Βαβυλώνας, με τον Φάρο της Αλεξάνδρειας.
Στο έργο του Ελληνική Ανθολογία, δηλώνει: «Έχω ατενίσει τα τείχη της απόρθητης Βαβυλώνας κατά μήκος των οποίων κινούνται άρματα, και στον Δία στις όχθες του Αλφειού, έχω δει τους κρεμαστούς κήπους και τον Κολοσσό του Ήλιου, τα μεγάλα τεχνητά βουνά των υψηλών πυραμίδων και ο γιγαντιαίος τάφος του Μαυσωλείου, αλλά όταν είδα τον ιερό οίκο της Αρτέμιδος που υψώνεται ως τα σύννεφα, τα άλλα τοποθετήθηκαν στη σκιά, γιατί ο ίδιος ο Ήλιος δεν κοίταξε ποτέ τίποτα τόσο μεγαλειώδες».
Ένας άλλος συγγραφέας του 2ου αιώνα π.Χ., ο οποίος μπορεί να είναι ή όχι ο «Φίλων του Βυζαντίου», έγραψε μια σύντομη αφήγηση με τίτλο «Τα επτά αξιοθέατα του κόσμου». Δυστυχώς, το σωζόμενο χειρόγραφο που έχουμε είναι ημιτελές, λείπουν οι τελευταίες σελίδες του, αλλά από το κείμενο του προοιμίου μπορούμε να δούμε ότι ο κατάλογος των επτά αξιοθέατων ταιριάζει ακριβώς με αυτόν του Αντίπατρου.
Παλαιότερες και μεταγενέστερες λίστες του Έλληνα ιστορικού Ηροδότου (περίπου 484 π.Χ.–περ. 425 π.Χ.) και του ποιητή Καλλίμαχου Κυρηναίου (περίπου 305–240 π.Χ.), που φιλοξενήθηκαν στο Μουσείο της Αλεξάνδρειας, σώζονται τραγικά μόνο ως αναφορές σε άλλα έργα.
Ο Κολοσσός της Ρόδου ήταν το τελευταίο από τα Επτά Θαύματα που ολοκληρώθηκε, μετά το 280 π.Χ. — και το πρώτο που καταστράφηκε, από σεισμό το 226/225 π.Χ. Ίσως το πιο αξιοσημείωτο από όλα είναι ότι και τα επτά θαύματα υπήρχαν ταυτόχρονα για μια περίοδο λιγότερο από 60 χρόνια — αλλά ζουν ως μέρος του ιστορικού αρχείου μέχρι σήμερα.
Οι κύριες μαρτυρίες, προερχόμενες από Ελληνιστικούς συγγραφείς, επηρέασαν επίσης σε μεγάλο βαθμό τα μέρη που περιλαμβάνονται στη λίστα των Θαυμάτων. Οι πέντε από τις επτά συμμετοχές είναι μια γιορτή για τα μεγαλύτερα Ελληνικά επιτεύγματα στις τέχνες και την αρχιτεκτονική.
Η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας
Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας
Χτίστηκε το 2584–2561 π.Χ. από τους αρχαίους Αιγύπτιους και εξακολουθεί να υπάρχει, η πλειονότητα της πρόσοψης της Μεγάλης Πυραμίδας δυστυχώς έχει εξαφανιστεί. Βρίσκεται στη Νεκρόπολη της Γκίζας, οι Αιγυπτιολόγοι καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η πυραμίδα χτίστηκε ως τάφος για τον Αιγύπτιο φαραώ Khufu της Τέταρτης Δυναστείας. Πιστεύουν ότι χτίστηκε τον 26ο αιώνα π.Χ., και χρειάστηκαν περίπου 27 χρόνια για να κατασκευαστεί.
Αρχικά, με ύψος 146,5 μέτρων (481 πόδια), η Μεγάλη Πυραμίδα ήταν η ψηλότερη τεχνητή κατασκευή σε ολόκληρο τον κόσμο για περισσότερα από 3.800 χρόνια, κερδίζοντας τη θέση της στην κορυφή των Επτά Θαυμάτων του Κόσμου.
Υπάρχουν τρεις γνωστοί θάλαμοι μέσα στη Μεγάλη Πυραμίδα. Ο χαμηλότερος κόπηκε στο βράχο, πάνω στο οποίο χτίστηκε η πυραμίδα, αλλά παρέμεινε ημιτελές. Ο λεγόμενος θάλαμος της βασίλισσας και ο θάλαμος του βασιλιά, που περιέχει μια σαρκοφάγο από γρανίτη, βρίσκονται ψηλότερα, εντός της δομής της πυραμίδας.
Ο Khufu, Hemiunu (ονομάζεται επίσης Hemon), πιστεύεται από ορισμένους ότι είναι ο αρχιτέκτονας της Μεγάλης Πυραμίδας. Πολλές διαφορετικές επιστημονικές και εναλλακτικές υποθέσεις προσπαθούν να εξηγήσουν τις ακριβείς τεχνικές κατασκευής.
Το ταφικό συγκρότημα γύρω από την πυραμίδα αποτελούνταν από δύο νεκρικούς ναούς που συνδέονται με ένα οδόστρωμα (ένας κοντά στην πυραμίδα και ένας κοντά στον Νείλο), τάφους για την άμεση οικογένεια και την αυλή του Khufu, συμπεριλαμβανομένων τριών μικρότερων πυραμίδων για τις συζύγους του Khufu, μια ακόμη μικρότερη πυραμίδα».
Οι κρεμαστοί κήποι της Βαβυλώνας
Πιστεύεται ότι κατασκευάστηκαν από τους Βαβυλώνιους ή τους Ασσύριους κάπου γύρω στο 600 π.Χ., καταστράφηκαν μετά τον 1ο αιώνα μ.Χ. Η ακριβής τοποθεσία τους είναι άγνωστη, αλλά εικάζεται ότι βρίσκονται κάπου στη Χιλά ή στη Νινευή του Ιράκ. Πιστεύεται ότι απεικονίστηκαν σε ένα ασσυριακό τείχος που βρίσκεται στην αρχαία πόλη της Νινευή (σημερινή Μοσούλη, Ιράκ).
Περιγράφηκαν ως ένα αξιοσημείωτο κατόρθωμα της μηχανικής με μια ανοδική σειρά από κλιμακωτούς κήπους που περιέχουν μια μεγάλη ποικιλία από δέντρα, θάμνους και αμπέλια, που μοιάζουν με ένα μεγάλο καταπράσινο βουνό.
Το όνομα των Κρεμαστών Κήπων προέρχεται από την Ελληνική λέξη κρεμαστός (κυριολεκτικά «κρεμαστός»), η οποία έχει ευρύτερη έννοια από τη σύγχρονη αγγλική λέξη που αναφέρεται σε δέντρα που φυτεύονται σε μια υπερυψωμένη κατασκευή, όπως μια βεράντα.
Σύμφωνα με έναν μύθο, οι Κρεμαστοί Κήποι χτίστηκαν δίπλα σε ένα μεγάλο παλάτι γνωστό ως Το θαύμα της ανθρωπότητας, από τον Νεοβαβυλώνιο βασιλιά Ναβουχοδονόσορα Β' (ο οποίος κυβέρνησε μεταξύ 605 και 562 π.Χ.), για τη σύζυγό του, επειδή της έλειπαν οι καταπράσινοι λόφοι και κοιλάδες της πατρίδας της.
Αυτό επιβεβαιώθηκε από τον Βαβυλώνιο ιερέα Βερόσσο, γράφοντας περίπου το 290 π.Χ., μια περιγραφή που αναφέρθηκε αργότερα από τον ιστορικό Ιώσηπο. Η κατασκευή των Κρεμαστών Κήπων έχει ωστόσο αποδοθεί στη θρυλική βασίλισσα Σεμίραμις, η οποία υποτίθεται ότι κυβέρνησε τη Βαβυλώνα τον 9ο αιώνα π.Χ., και ως εναλλακτική ονομασία έχουν ονομαστεί Κρεμαστοί Κήποι της Σεμίραμις.
Οι Κρεμαστοί Κήποι της Βαβυλώνας
Ο ναός της Αρτέμιδος στην Έφεσο
Κατασκευάστηκε το 550 π.Χ. και ξανά το 323 π.Χ. από τους Έλληνες, καταστράφηκε από εμπρησμό το 356 π.Χ. από τον Ηρόστρατο.
Ο Ναός της Αρτέμιδος ή Αρτεμίσιον, ήταν ένας Ελληνικός ναός αφιερωμένος σε μια αρχαία, τοπική μορφή της θεάς Άρτεμης.
Βρισκόταν στην Έφεσο (τη σύγχρονη πόλη Selçuk στη σημερινή Τουρκία). Ανοικοδομήθηκε πλήρως δύο φορές, μία μετά από μια καταστροφική πλημμύρα και τριακόσια χρόνια αργότερα μετά από μια πράξη εμπρησμού, και στην τελική του μορφή αναγνωρίστηκε ως ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου.
Μέχρι το 401 μ.Χ., είχε καταστραφεί ως επί το πλείστον. Μόνο θεμέλια και θραύσματα του τελευταίου ναού σώζονται σήμερα στη θέση, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, τραβηγμένη το 2017.
Η παλαιότερη εκδοχή του ναού προϋπήρχε της ιωνικής μετανάστευσης κατά πολλά χρόνια και χρονολογείται από την Εποχή του Χαλκού. Ο Καλλίμαχος στο έργο του Ύμνος στην Άρτεμη το απέδωσε στις μυθικές Αμαζόνες.
Καταστράφηκε ολοσχερώς από πλημμύρα τον 7ο αιώνα π.Χ. Η ανοικοδόμησή του, σε πιο μεγαλειώδη μορφή, άρχισε ξανά γύρω στο 550 π.Χ., υπό τον Χερσίφρονα, τον Κρητικό αρχιτέκτονα, και τον γιο του Μεταγένη. Το έργο χρηματοδοτήθηκε από τον Κροίσο της Λυδίας και χρειάστηκε 10 χρόνια για να ολοκληρωθεί.
Ο Ναός της Αρτέμιδος όπως είναι ερειπωμένος σήμερα στην Τουρκία. Πίστωση: FDV / CC BY-SA 4.0
Αυτή ήταν η εκδοχή του ναού που καταστράφηκε το 356 π.Χ. από τον Ηρόστρατο σε μια πράξη εμπρησμού.
Η αποτρόπαια πράξη του οδήγησε στη δημιουργία ενός νόμου που απαγόρευε σε κανέναν να αναφέρει το όνομά του, προφορικά ή γραπτά.
Η επόμενη, σπουδαιότερη και τελευταία μορφή του ναού, που χρηματοδοτήθηκε από τους ίδιους τους Εφεσίους, περιγράφεται στον κατάλογο των Επτά Θαυμάτων του κόσμου του Αντίπατρου της Σιδώνας στο έργο του Ελληνική Ανθολογία:
«Έχω κοιτάξει το τείχος της μεγαλόπρεπης Βαβυλώνας στον οποίο είναι ένας δρόμος για άρματα, και το άγαλμα του Δία δίπλα στον Αλφειό, και τους κρεμαστούς κήπους, και τον κολοσσό του Ήλιου, και την τεράστια εργασία των ψηλών πυραμίδων, και ο τεράστιος τάφος του Μαυσωλείου, αλλά όταν είδα το σπίτι της Άρτεμης που ανέβενε στα σύννεφα, εκείνα τα άλλα θαύματα έχασαν τη λάμψη τους, και είπα: «Να, εκτός από τον Όλυμπο, ο Ήλιος δεν κοίταξε ποτέ τίποτα τόσο μεγαλειώδες».
Μια αναπαράσταση του Ναού της Αρτέμιδος στην Έφεσο.
Άγαλμα του Δία στην Ολυμπία
Ο ναός του Δία στην αρχαία Ολυμπία χτίστηκε το 466–456 π.Χ. το κολοσσιαίο άγαλμα του Δία δημιουργήθηκε το 435 π.Χ. από τον Έλληνα γλύπτη Φειδία.
Ο Δίας ήταν ο θεός του ουρανού και της βροντής στην αρχαία ελληνική θρησκεία, που βασίλεψε ως βασιλιάς όλων των θεών στον Όλυμπο.
Αυτό το άγαλμα ήταν ένα χρυσελεφαντινό γλυπτό από ελεφαντόδοντο. Ο Δίας κάθονταν πάνω σε έναν θρόνο από ξύλο κέδρου στολισμένο με έβενο, ελεφαντόδοντο, χρυσό και πολύτιμους λίθους.
Το ανεκτίμητο άγαλμα χάθηκε και καταστράφηκε από άγνωστα άτομα κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. Ο μόνος τρόπος που μπορούμε να μάθουμε πώς ήταν είναι από αρχαιοελληνικές περιγραφές και παραστάσεις σε νομίσματα.
Γλυπτό του Δία, του μεγαλύτερου από όλους τους Έλληνες θεούς, στον Όλυμπο.
Ο γεωγράφος και περιηγητής του 2ου αιώνα μ.Χ. Παυσανίας άφησε μια λεπτομερή περιγραφή αυτού του συγκλονιστικού θεάματος στο θεμελιώδες έργο του, Περιγραφή της Ελλάδας: «Το άγαλμα στέφθηκε με ένα γλυπτό στεφάνι από κλαδί ελιάς και φορούσε ένα επιχρυσωμένο χιτώνα φτιαγμένο από γυαλί και σκαλισμένο με ζώα, και κρίνα.
«Το δεξί του χέρι κρατούσε ένα μικρό χρυσελεφάντινο άγαλμα της εστεμμένης Νίκης, θεάς της νίκης. Το αριστερό του σκήπτρο είναι ένθετο με πολλά μέταλλα, που στηρίζει έναν αετό. Ο θρόνος είχε ζωγραφισμένες μορφές και σφυρήλατα είδωλα και ήταν διακοσμημένος με χρυσό, πολύτιμους λίθους, έβενο και ελεφαντόδοντο».
Τα χρυσά σανδάλια του Δία στηρίζονταν σε ένα υποπόδιο διακοσμημένο με ανάγλυφη αμαζονομαχία.
Σύμφωνα με τον Ρωμαίο ιστορικό Λίβιο, στον τόμο του «Ab Urbe Condita», ο Ρωμαίος στρατηγός Aemilius Paullus είδε το άγαλμα και «συγκινήθηκε στην ψυχή του, σαν να είχε δει τον θεό αυτοπροσώπως». ο Έλληνας ρήτορας του 1ου αιώνα μ.Χ. Δίων Χρυσόστομος δήλωσε ότι μια και μόνο ματιά του αγάλματος θα έκανε έναν άνθρωπο να ξεχάσει όλα τα επίγεια προβλήματα.
Σύμφωνα με το μύθο, όταν ο γλύπτης Φειδίας ρωτήθηκε τι τον ενέπνευσε - αν ανέβηκε στον Όλυμπο για να δει τον Δία ή αν ο Δίας κατέβηκε από τον Όλυμπο για να τον δει ο Φειδίας - ο καλλιτέχνης απλά απάντησε ότι απεικόνισε τον Δία σύμφωνα με το πρώτο βιβλίο της Ιλιάδας. στίχοι 528–530 της Ιλιάδας του Ομήρου:
«Μίλησε, ο γιος του Κρόνου, και κούνησε το κεφάλι του με τα σκούρα φρύδια,
και τα αθάνατα χρισμένα μαλλιά του μεγάλου θεού
σάρωσαν από το θεϊκό κεφάλι του, και όλος ο Όλυμπος τινάχτηκε».
Ο Ολύμπιος Δίας μπορεί να μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, ή να καταστράφηκε από φωτιά
Το 391 μ.Χ., ο χριστιανός Ρωμαίος αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' απαγόρευσε τη συμμετοχή σε ειδωλολατρικές λατρείες και έκλεισε τους ναούς. Το ιερό στην Ολυμπία έπεσε σε αχρηστία. Οι συνθήκες της τελικής καταστροφής του αγάλματος είναι άγνωστες.
Ο βυζαντινός ιστορικός του 11ου αιώνα Γεώργιος Κεδρηνός καταγράφει μια παράδοση ότι μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου καταστράφηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του Παλατιού του Λαυσού, το 475 μ.Χ.
Εναλλακτικά, το άγαλμα μπορεί να καταστράφηκε μαζί με τον ναό, ο οποίος υπέστη σοβαρές ζημιές από πυρκαγιά το 425 μ.Χ. Αλλά προγενέστερη απώλεια ή ζημιά υπονοείται από τον Λουκιανό των Σαμοσάτων τον 2ο αιώνα.
Μπορεί να έχουμε έναν σωζόμενο σύνδεσμο με αυτό το χαμένο Θαύμα του Κόσμου μέσω μιας πρόσφατης αξιοσημείωτης ανακάλυψης. Η κατά προσέγγιση χρονολογία του αγάλματος, τον 5ο αιώνα π.Χ., επιβεβαιώθηκε στην εκ νέου ανακάλυψη το 1954 στο εργαστήριο του Φειδία, περίπου εκεί που ο Παυσανίας είπε ότι είχε κατασκευαστεί το άγαλμα του Δία.
Τα αρχαιολογικά ευρήματα στην τοποθεσία περιελάμβαναν εργαλεία για την επεξεργασία χρυσού και ελεφαντόδοντου, ροκανίδια από ελεφαντόδοντο, πολύτιμους λίθους και καλούπια από τερακότα. Τα περισσότερα από τα τελευταία χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία γυάλινων πλακών και για το σχηματισμό της ρόμπας του αγάλματος από φύλλα γυαλιού, τα οποία ήταν φυσιοκρατικά ντυμένα και διπλωμένα και στη συνέχεια επιχρυσώθηκαν. Στο σημείο βρέθηκε μάλιστα και ένα κύπελλο με την επιγραφή «ΦΕΙΔΙΟΥ ΕΙΜΙ» ή «Ανήκω στον Φειδία».
Το Μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό.
Το Μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό
Το Μαυσωλείο ήταν ένας τάφος που χτίστηκε μεταξύ 353 και 350 π.Χ. στην Αλικαρνασσό (σημερινό Αλικαρνασσό, Τουρκία) για τον Μαυσώλο, από την Καρία στην Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία, και την αδελφή-σύζυγό του Αρτεμισία Β' της Καρίας.
Η κατασκευή σχεδιάστηκε από τους Έλληνες αρχιτέκτονες Σάτυρο και Πύθιο της Πριήνης.
Το Μαυσωλείο ήταν περίπου 45 μέτρα (148 πόδια) σε ύψος και οι τέσσερις πλευρές ήταν στολισμένες με γλυπτά ανάγλυφα, καθεμία δημιουργημένη από έναν από τους τέσσερις Έλληνες γλύπτες: Λεοχάρη, Βρυάξη, Σκόπα της Πάρου και Τιμόθεο.
Το μαυσωλείο θεωρήθηκε ένας τέτοιος αισθητικός θρίαμβος που ο Αντίπατρος ο Σιδώνιος το αναγνώρισε ως ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου. Καταστράφηκε από διαδοχικούς σεισμούς από τον 12ο έως τον 15ο αιώνα — το τελευταίο μνημείο που επιβίωσε και από τα έξι κατεστραμμένα Θαύματα.
Λόγω της φήμης αυτού του κτιρίου, η λέξη μαυσωλείο χρησιμοποιείται πλέον γενικά για έναν υπέργειο τάφο σε όλο τον κόσμο.
Καλλιτεχνική απεικόνιση του Κολοσσού της Ρόδου. Πίστωση: Δημόσιος Τομέας
Ο Κολοσσός της Ρόδου
Χτισμένος από τους Έλληνες το 292-280 π.Χ., ο Κολοσσός δυστυχώς επέζησε μόνο αρκετές δεκαετίες προτού καταστραφεί το 226 π.Χ. 226 π.Χ. από τον σεισμό της Ρόδου.
Ο Κολοσσός ήταν μια αναπαράσταση του Έλληνα θεού Ήλιου, που ανεγέρθηκε στην πόλη της Ρόδου, στο ομώνυμο ελληνικό νησί, από τον Χάρη της Λίνδου το 280 π.Χ. Ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, κατασκευάστηκε για να γιορτάσει την επιτυχή άμυνα της πόλης της Ρόδου ενάντια στην επίθεση του Δημήτριου Πολιορκήτη, που την πολιορκούσε για ένα χρόνο με μεγάλο στρατό και ναυτικό.
Η Ρόδος ήταν μια πόλη με φιλοσοφικές και τελετουργικές σχολές, ωδεία, αγορές, στάδια, λιμάνια και τουλάχιστον 3.000 αγάλματα.
Το αριστούργημα όλων ήταν ο Κολοσσός της Ρόδου, το τεράστιο χάλκινο άγαλμα υψώθηκε περίπου 33 μέτρα (108 πόδια) στον ουρανό.
Η κατασκευή του Κολοσσού κράτησε δώδεκα χρόνια.
Είναι ενδιαφέρον ότι υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ του Κολοσσού και του Άγαλματος της Ελευθερίας της Νέας Υόρκης. Και τα δύο μνημεία χτίστηκαν ως σύμβολα ελευθερίας.
Το Άγαλμα της Ελευθερίας, το οποίο έχει αναφερθεί ως ο «Σύγχρονος Κολοσσός», είναι ακόμα ψηλότερο, με ύψος 34 μέτρα (111,5 πόδια).
Υπάρχει επίσης μια πλάκα μέσα στο βάθρο του Αγάλματος της Ελευθερίας που είναι χαραγμένο με ένα σονέτο που ονομάζεται «Ο Νέος Κολοσσός, όχι σαν τον θρασύ γίγαντα της Ελληνικής φήμης».
Υπήρξε μια συζήτηση μεταξύ των ιστορικών για το αν το άγαλμα στεκόταν με το ένα πόδι εκατέρωθεν του λιμανιού της Ρόδου.
Κάποιοι έχουν απορρίψει αυτή τη θεωρία και πιστεύουν ότι στεκόταν σε μια πιο συνηθισμένη Ελληνική στάση αγάλματος, στη μία πλευρά του λιμανιού.
Αν ο Κολοσσός της Ρόδου ήταν χτισμένος με τα πόδια του να ακουμπούν στο λιμάνι, τότε το λιμάνι θα έπρεπε να είναι κλειστό για 12 χρόνια για την αρχική κατασκευή και μετά θα ήταν αποκλεισμένο για χρόνια όταν έπεσε το άγαλμα.
Το άγαλμα χτίστηκε στην πραγματικότητα με ένα σιδερένιο πλαίσιο σαν σκελετό, πάνω από το οποίο οι Ρόδιοι χρησιμοποίησαν σκαλιστές και γλυπτές ορειχάλκινες πλάκες για να δημιουργήσουν το δέρμα του θεού Ήλιου.
Ο Χάρης ο Λίνδιος, ο δημιουργός του Κολοσσού, ήταν μαθητής του διάσημου γλύπτη Λύσιππου, ο οποίος είχε δημιουργήσει στο παρελθόν ένα άγαλμα του Δία ύψους 19 μέτρων.
Σύμφωνα με τις περισσότερες σύγχρονες περιγραφές, ο Κολοσσός ήταν περίπου 70 πήχεις, ή 33 μέτρα (108 πόδια) ύψος, καθιστώντας τον το ψηλότερο άγαλμα στον αρχαίο κόσμο.
Το γιγάντιο άγαλμα κατέρρευσε τραγικά κατά τον σεισμό του 226 π.Χ., αν και τμήματα του διατηρήθηκαν. Σύμφωνα με χρησμό, οι Ρόδιοι δεν το ξαναέχτισαν. Το υπέροχο άγαλμα πέρασε επίσης στην ιστορία επειδή οι Ρόδιοι άρχισαν να αποκαλούνται Κολοσσαείς, ή Κολοσσαίοι, αφού είχαν στήσει το περίφημο άγαλμα στο νησί.
Τον 7ο αιώνα μ.Χ., οι Άραβες κατέλαβαν τη Ρόδο και διέλυσαν οποιοδήποτε απομεινάρι του Κολοσσού της Ρόδου μετά την ανατροπή του από τον σεισμό, και αργότερα τον πούλησαν ως παλιοσίδερα.
Σύμφωνα με το μύθο, χρειάστηκαν περίπου 900 καμήλες για να πάρουν όλα τα παλιοσίδερα.
Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας όπως απεικονίζεται σε νομίσματα.
Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας
Χτισμένος το 280 π.Χ. από τους Έλληνες και τους Πτολεμαίους Αιγύπτιους, επέζησε μέχρι το 1303-1480 μ.Χ. μετά τον κατακλυσμό του σεισμού της Κρήτης.
Χτισμένος στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, με φωτιά στην κορυφή του για να προειδοποιεί τους ναυτικούς για τη βραχώδη ακτογραμμή κάτω από αυτόν, ο φάρος, του οποίου το Ελληνικό όνομα έχει έρθει να επισημάνει τη λέξη φάρος σε πολλές γλώσσες (Αρχαία Ελληνικά: ὁ Φάρος τῆς Ἀλεξανδρείας), αυτός ήταν η δομή που χτίστηκε από το Πτολεμαϊκό Βασίλειο, κατά τη βασιλεία του Πτολεμαίου Β' Φιλαδέλφου (280–247 π.Χ.).
Ο φάρος στην Αλεξάνδρεια έχει υπολογιστεί ότι ήταν τουλάχιστον 100 μέτρα (330 πόδια) σε συνολικό ύψος. Ένα άλλο από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου, για πολλούς αιώνες ήταν ένα από τα ψηλότερα τεχνητά κτίσματα σε ολόκληρο τον κόσμο.
Ο φάρος υπέστη σοβαρές ζημιές από τρεις σεισμούς μεταξύ 956 μ.Χ. και 1323 και έγινε τραγικά ένα εγκαταλελειμμένο ερείπιο μετά από αυτό το διάστημα. Ήταν το τρίτο σε μήκος σωζόμενο αρχαίο θαύμα (μετά το Μαυσωλείο στην Αλικαρνασσό και τη σωζόμενη Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας), που επιβίωσε εν μέρει μέχρι το 1480, όταν οι τελευταίες από τις πέτρες που απομένουν χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή της Ακρόπολης του Qaitbay.
Ερείπια του Φάρου στην Αλεξάνδρεια καθώς βρίσκονται τώρα στον βυθό της θάλασσας στα ανοικτά των ακτών της πόλης.
Ωστόσο, το 1994, μια ομάδα Γάλλων αρχαιολόγων βούτηξε στα νερά του ανατολικού λιμανιού της Αλεξάνδρειας και ανακάλυψε μερικά υπολείμματα του αρχικού φάρου που βρισκόταν ακριβώς στο σημείο που είχαν χτυπήσει στον πυθμένα της θάλασσας μετά τον μεγάλο σεισμό του 1300.
Σύμφωνα με το Smithsonian Magazine, πρόσφατες καταδύσεις του Γάλλου υποβρύχιου αρχαιολόγου Franck Goddio αποκάλυψαν αγάλματα που απεικονίζουν τα πρόσωπα του Πτολεμαίου και της Κλεοπάτρας, καθώς και σφίγγες κροκόδειλου με κεφάλι γερακιού και ιερείς που κρατούν βάζα.
Το Υπουργείο Αρχαιοτήτων στην Αίγυπτο σχεδιάζει να μετατρέψει τα βυθισμένα ερείπια της αρχαίας Αλεξάνδρειας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων του Φάρου, σε ένα υποβρύχιο μουσείο που θα έκανε τις πέτρες του φάρου ορατές στο κοινό για πρώτη φορά μετά από 1400 χρόνια.
Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας.
Από όλα τα επτά θαύματα του κόσμου, το μόνο που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα είναι η Μεγάλη Πυραμίδα της Γκίζας. Η λαμπερή όψη του με λευκή πέτρα είχε διατηρηθεί ανέπαφη μέχρι περίπου το 1300 μ.Χ., όταν οι ντόπιοι αφαίρεσαν το μεγαλύτερο μέρος της λιθοδομής για οικοδομικά υλικά.
Ανάμεσα στα μόνα άλλα σωζόμενα αντικείμενα από τα αρχαία θαύματα είναι τα γλυπτά από τον τάφο του Μαυσώλου και τον Ναό της Αρτέμιδος, τα οποία σήμερα στεγάζονται στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου.
Η φυσική ανθρώπινη παρόρμηση καταγράφει τα πιο εντυπωσιακά μνημεία
Η επιθυμία να απαριθμήσω επτά από τα πιο θαυμάσια αρχιτεκτονικά και καλλιτεχνικά ανθρώπινα επιτεύγματα συνεχίστηκε πέρα από τους αρχαίους ελληνικούς χρόνους μέχρι τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τον Μεσαίωνα, την Αναγέννηση και ακόμη και στη σύγχρονη εποχή.
Αντικατοπτρίζοντας την άνοδο του Χριστιανισμού και το πέρασμα του χρόνου, τις καταστροφές της φύσης και το χέρι του ανθρώπου στην καταστροφή των Επτά Θαυμάτων, ρωμαϊκές και χριστιανικές τοποθεσίες άρχισαν να εμφανίζονται στη λίστα, όπως το Κολοσσαίο, η Κιβωτός του Νώε και ο Ναός του Σολομώντα στην Ιερουσαλήμ.
Τα πρωτότυπα Επτά Θαύματα έχουν δημιουργήσει αναρίθμητες εκδοχές των καλύτερων και πιο αξιοσημείωτων παγκόσμιων μνημείων από την πλευρά διεθνών οργανισμών, εκδόσεων και ιδιωτών, με βάση διαφορετικά θέματα, όλα αυτά τα χρόνια.
Είτε έργα της φύσης, αριστουργήματα μηχανικής, είτε κτίρια από τον Μεσαίωνα, ο σκοπός τους έχει πλέον αλλάξει από την απλή επισήμανση των μνημείων που πρέπει να γνωρίζουν όλοι οι καλλιεργημένοι άνθρωποι, σε έναν κατάλογο τοποθεσιών που πρέπει να προστατεύονται ή να διατηρούνται από το πέρασμα του χρόνου και τις καταστροφές των ανθρώπων.
Μια γυναίκα σε μια τομή του αθηναϊκού χρόνου. Τι προκαλεί άραγε σήμερα μια μικρή φωτογραφία που χωράει στη θερμή αγκαλιά μιας παλάμης; Άγνωστη σε μένα αυτή η μορφή, αλλά η φωτογραφία, τραβηγμένη στα μέσα της δεκαετίας του 1930, είναι στα χέρια μου. Είναι τόσο μικρή, ώστε να χωράει σε πορτοφόλι και προσπαθώ να αναπαραστήσω τη σκηνή της πόζας με τον πλανόδιο φωτογράφο της πλατείας Συντάγματος. Ολόγυρα, από τα μέγαρα της πλατείας, ένα μόνο διασώζεται.
Η διαφήμιση για τα αμερικανικά ραδιόφωνα RCA στη στέγη του ξενοδοχείου της Αγγλίας, γωνία με την Ερμού, δεσπόζει ως ένδειξη νεωτερικότητας, αλλά να, που το άγαλμα της Ιπποδάμειας στα χέρια του Θησέα δίνει ένα δραματικό τόνο στη γεμάτη διαβάτες πλατεία.
Είναι φορές, που στο ίδιο σημείο σήμερα, με το σιντριβάνι, χωρίς πλέον το δικό του αγαλματίδιο, παρατηρώ τις δεκάδες πόζες για μια αναμνηστική φωτογραφία της στιγμής. Είναι βέβαιον ότι η επιθυμία είναι ταυτόσημη με αυτή της γυναίκας της φωτογραφίας, που με το ένα χέρι στη μέση (να ήταν υπόδειξη του φωτογράφου ή αυθόρμητη φιλαρέσκεια;) «παγώνει» τον χρόνο. Ήταν μία στιγμή πριν από 80 και πλέον χρόνια, και μαζί με τη γυναίκα περνούν σε μία ακούσια αθανασία οι περαστικοί ολόγυρα. Ο Ζαχαράτος και ο Ελευθερουδάκης ήταν πάντα στο βάθος προς τη Σταδίου. Να έρχονταν άραγε από εκεί;
Αλλά αυτό που κάνει τη φωτογραφία αυτή ιδιαίτερη είναι ότι εκ των υστέρων γίνεται μάρτυρας αλλαγής. Το άγαλμα του Θησέα που σώζει την Ιπποδάμεια, έργο του Γερμανού γλύπτη Γιοχάνες Πφουλ (1846-1914), μετακινήθηκε από την πλατεία Συντάγματος για να τοποθετηθεί στην πλατεία Βικτωρίας τον Σεπτέμβριο του 1937.
O Πφουλ, γεννημένος στη Σιλεσία, ήταν ακαδημαϊκός γλύπτης του Βερολίνου, που αγαπούσε τις δραματικές σκηνές της μυθολογίας και είχε δημιουργήσει, στη Γερμανία, και το γλυπτό του Περσέα που απελευθερώνει την Ανδρομέδα. Μπροστά στο γλυπτό της «Ιπποδάμειας» της πλατείας Συντάγματος του Μεσοπολέμου, συμπύκνωση της αισθητικής της πάλαι ποτέ γερμανικής αυτοκρατορίας, στέκει χρόνια μετά τη δημιουργία του (1904) η γυναίκα της φωτογραφίας. Εχει έρθει στο κέντρο της πρωτεύουσας και η στιγμή απαιτεί απαθανάτιση.
Με χρονολογική ασφάλεια, λόγω της ύπαρξης του αγάλματος στο Σύνταγμα αλλά και λόγω της αισθητικής των ενδυμάτων, η φωτογραφία πρέπει να τραβήχτηκε την περίοδο 1934-1936. Η γυναίκα της πλατείας Συντάγματος στέκει με μία δόση αμηχανίας αλλά και ισχυρή αίσθηση αυτοσυνειδησίας στο συμβολικό κέντρο των Αθηνών, δίπλα ακριβώς στο αναβλύζον ύδωρ. Δεν γνωρίζει ότι λίγο μετά, τον Σεπτέμβριο του 1937, στο ίδιο σημείο θα συγκεντρωνόταν πλήθος για να παρακολουθήσει τη μετακίνηση της Ιπποδάμειας. Η εφημερίδα «Ακρόπολις» θα έγραφε στις 30 Σεπτεμβρίου εκείνου του έτους ότι η «μετακόμισις» συντελέστηκε «υπό τας ιαχάς αφθόνου αθηναϊκής μαρίδας». Χρειάστηκαν μερικές ημέρες για να ολοκληρωθεί το έργο, λίγες ημέρες και ένα φορτηγό, που μετέφερε τον Θησέα και την Ιπποδάμεια σχοινοδεμένους, ως αιχμαλώτους δεσμώτες ή ως άψυχα λάφυρα πολέμου, από την μία πλατεία στην άλλη.
Αυτές οι στιγμές της θεατρικής δραματικότητας στο θέατρο της πόλης, που σαν μια σκηνή διατηρεί το ιδρυτικό γεγονός της μεταβλητότητας, χαράσσονται εκ των υστέρων στο μεγάλο βιβλίο της Αθήνας. Είναι τα γεγονότα που καλύφθηκαν από τη λήθη αλλά που, όμως, όπως και η γυναίκα της πλατείας Συντάγματος, ανασύρονται με την απλή πρόκληση μιας ελάχιστης αφορμής. Όπως μία φωτογραφία που χωράει σε μια παλάμη.
Η κλασσική σαλάτα που τρώμε παντού..και όμως οταν την κάνουμε σπίτι αναρωτιόμαστε γιατί η σως δεν έχει ίδια γεύση με αυτή που τρώμε στα εστιατόρια....θα σας αποκαλύψω το μυστικό λοιπόν!!
(Η συγκεκριμένη σώς ταιριάζει πολύ και σε γαριδοσαλάτα.)
Υλικά
5-6 άτομα
5-6 μεγάλα φύλλα μαρούλι (ή ιταλική σαλάτα)
2 μεγάλες ντομάτες
1 μεγάλο αγγούρι
300 γρ ζαμπόν ή πάριζα
300 γρ γλυκό τυρί για τόστ ή τριμμένο (edam,gouda κλπ)
1/3 φλυτζανιού του τσαγιού πράσινες ελιές με πιπεριά - όχι αλμυρές (προαιρετικά)
Υλικά για τη σώς
8 κουταλιές της σούπας γεμάτες μαγιονέζα
8 κουταλιές της σούπας κέτσαπ
1 σφηνοπότηρο ουίσκυ
1/2 κουταλάκι του γλυκού αλάτι
4-5 σταγόνες ταμπάσκο (προαιρετικά για όσους αρέσουν τα πικάντικα)
Οδηγίες μαγειρέματος
1. Βάζουμε τα αυγά για βράσιμο.
2. Πλένουμε,στεγνώνουμε καλά και κόβουμε όλα τα λαχανικά,ειδικά τις τομάτες και τα αγγούρια τα κόβουμε μεγάλα κυβάκια και τα τοποθετούμε στη σαλατιέρα μας.Αν προσθέσουμε ελιές τις κόβουμε σε 4 κομμάτια,το καλαμπόκι το στραγγίζουμε καλά και το τοποθετούμε και αυτό στη σαλατιέρα.
3. Κόβουμε σε μικρά κυβάκια το ζαμπόν(ή πάριζα) και το τυρί και τα τοποθετούμε και αυτά στη σαλατιέρα με τα λαχανικά.
4. Κρυώνουμε τα βρασμένα αυγά,τα καθαρίζουμε και τα κόβουμε κύβους εκτός απο ένα που το κρατάμε για το τέλος ώστε να στολίσουμε τη σαλάτα.
5. Ανακατεύουμε όλα τα υλικά και φτιάχνουμε τη σως.
6. Σε ενα μπωλ προσθέτουμε τα υλικά για τη σώς και ανακατεύουμε καλά.
7. Προσθέτουμε τη σως στη σαλατιέρα με τα υπόλοιπα υλικά ώστε να καλυφθούν.
8. Κόβουμε σε φέτες το ενα αυγό που κρατήσαμε και στολίζουμε απο πανω τη σαλάτα μας (μαζί με μια ελιά στο κέντρο).
9. Το μυστικό για να μη γίνει νερουλή η σαλάτα είναι να έχουμε στεγνώσει καλά τα λαχανικά και να αδειάσουμε τυχόν υγρά που έχουν βγεί πριν ρίξουμε τη σως απο πάνω.
Με πρόσωπο γυναίκας και σώμα λιονταριού, η Μεγάλη Σφίγγα της Γκίζας συναρπάζει και μαγεύει τους αρχαιολόγους χιλιάδες χρόνια.
Τώρα μία ομάδα επιστημόνων από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης θεωρεί ότι έχει αποκρυπτογραφήσει το πώς δημιουργήθηκε η Σφίγγα.
Για χρόνια υπήρχε ένα αμφιλεγόμενο μυστήριο γύρω από τη Σφίγγα: έπαιξε ρόλο η Μητέρα Φύση στη δημιουργία της; Μήπως οι δυνάμεις της φύσης διάβρωσαν τον σχηματισμό του βράχου σε κάτι που έμοιαζε με το μυθικό πλάσμα της Σφίγγας πριν εμφανιστούν οι Αιγύπτιοι;
Μία ομάδα επιστημών από το πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης αυτό ακριβώς επιχείρησε να αποκαλύψει. «Τα ευρήματά μας προσφέρουν μια πιθανή «ιστορία προέλευσης» για το πώς σχηματισμοί που μοιάζουν με Σφίγγα μπορούν να προκύψουν από τη διάβρωση», εξήγησε ο Leif Ristroph, αναπληρωτής καθηγητής στο NYU.
«Τα εργαστηριακά μας πειράματα έδειξαν ότι παραδόξως σχήματα που μοιάζουν με Σφίγγα μπορούν, στην πραγματικότητα, να προέρχονται από υλικά που διαβρώνονται λόγω φυσικών φαινομένων».
Η μελέτη επικεντρώθηκε στην αναπαραγωγή ασυνήθιστων σχηματισμών σε βράχους που βρέθηκαν σε ερήμους από σκόνη και άμμο. Η ομάδα του Ristroph διερεύνησε την πιθανότητα η Σφίγγα να είναι μία τέτοια περίπτωση, που αρχικά δημιούργησε η Φύση και στη συνέχεια τελειοποιήθηκε από τους ανθρώπους.
Για να το κάνουν αυτό, οι επιστήμονες πήραν σωρούς από μαλακό πηλό μαζί με πιο σκληρό, λιγότερο διαβρώσιμο υλικό που υπήρχε ενσωματωμένο μέσα, που έμοιαζαν με το έδαφος στη βορειοανατολική Αίγυπτο, όπου βρίσκεται η Σφίγγα.
Στη συνέχεια έπλυναν αυτούς τους σχηματισμούς με πίεση για να αντιγράψουν τις κινήσεις του ανέμου που ενδεχομένως χάραξε και σχημάτισε τους βράχους, φτάνοντας τελικά σε έναν σχηματισμό που μοιάζει με Σφίγγα.
Το πιο σκληρό ή πιο ανθεκτικό υλικό έγινε το «κεφάλι» του λιονταριού και παράλληλα δημιουργήθηκαν πολλά άλλα χαρακτηριστικά, όπως ένας χαραγμένος «λαιμός», «πόδια» απλωμένα μπροστά στο έδαφος και μία τοξωτή «πλάτη».
«Τα αποτελέσματά μας παρέχουν μια απλή θεωρία προέλευσης για το πώς μπορούν να προκύψουν σχηματισμοί σαν τη Σφίγγα από τη διάβρωση», παρατήρησε ο Ristroph.
Η χημική ανάλυση ανθρώπινων τριχών που βρέθηκαν πλεγμένα με οστά ζώων μετά την αφαίρεση από ένα ξύλινο δοχείο σε μια σπηλιά σε νησί της Μεσογείου αποκάλυψε την παρουσία ναρκωτικών φυτικών ουσιών. Α: Guerra-Doce et al. 2023.
Τα μαλλιά που βρέθηκαν σε σπήλαιο σε νησί της Μεσογείου παρέχουν άμεσες αποδείξεις ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν παραισθησιογόνα ναρκωτικά πριν από 3.000 χρόνια.
Η ανάλυση των ανθρώπινων τριχών από μια τοποθεσία ταφής στη Μενόρκα της Ισπανίας, δείχνει ότι οι αρχαίοι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν παραισθησιογόνα φάρμακα που προέρχονταν από φυτά.
Τα ευρήματα είναι η πρώτη άμεση απόδειξη της χρήσης ναρκωτικών στην Ευρώπη, τα οποία μπορεί να χρησιμοποιούνταν ως μέρος τελετουργικών τελετών.
Τα προηγούμενα στοιχεία για την προϊστορική χρήση ναρκωτικών στην Ευρώπη βασίστηκαν σε έμμεσα στοιχεία, όπως η ανίχνευση αλκαλοειδών οπίου σε δοχεία της Εποχής του Χαλκού, η ανακάλυψη υπολειμμάτων ναρκωτικών φυτών σε τελετουργικά πλαίσια και η εμφάνιση φυτών ναρκωτικών σε καλλιτεχνικές απεικονίσεις.
Βρέθηκε ξύλινο μπολ και κουτάλι με δοχεία για ανθρώπινα μαλλιά. Γ: Peter Witte, ASOME-Universitat Autònoma de Barcelona
Η Elisa Guerra-Doce και οι συνεργάτες της εξέτασαν τρίχες από το σπήλαιο Es Càrritx στη Μενόρκα, το οποίο κατοικήθηκε για πρώτη φορά πριν από περίπου 3.600 χρόνια και περιέχει έναν θάλαμο που χρησιμοποιήθηκε ως τόπος ταφής μέχρι πριν από περίπου 2.800 χρόνια.
Προηγούμενες έρευνες δείχνουν ότι περίπου 210 άνθρωποι ενταφιάστηκαν σε αυτό το σπήλαιο. Ωστόσο, τρίχες από ορισμένα άτομα βάφτηκαν κόκκινα, τοποθετήθηκαν σε ξύλινα δοχεία και κέρατα διακοσμημένα με ομόκεντρους κύκλους και μεταφέρθηκαν σε έναν ξεχωριστό, κλειστό θάλαμο πιο πίσω στη σπηλιά. Αυτές οι τρίχες χρονολογούνται πριν από περίπου 3000 χρόνια.
Βρέθηκε ξύλινη χτένα με δοχεία για ανθρώπινα μαλλιά. Γ: Peter Witte, ASOME-Universitat Autònoma de Barcelona
Οι ερευνητές χρησιμοποίησαν υγρή χρωματογραφία εξαιρετικά υψηλής απόδοσης και φασματοσκοπία μάζας υψηλής ανάλυσης για να ελέγξουν την παρουσία των αλκαλοειδών ατροπίνη, σκοπολαμίνη και εφεδρίνη. Η ατροπίνη και η σκοπολαμίνη απαντώνται φυσικά στην οικογένεια των φυτών νυχτολούλουδου και μπορεί να προκαλέσουν παραλήρημα, παραισθήσεις και αλλοιωμένη αισθητηριακή αντίληψη. Η εφεδρίνη είναι ένα διεγερτικό που λαμβάνεται από ορισμένα είδη θάμνων και πεύκων που μπορεί να αυξήσει τον ενθουσιασμό, την εγρήγορση και τη σωματική δραστηριότητα. Οι ερευνητές εντόπισαν σκοπολαμίνη, εφεδρίνη και ατροπίνη σε τρία δείγματα τρίχας που αναπαράχθηκαν.
Εσωτερικός θάλαμος του σπηλαίου Es Càrritx. A: ASOME-Universitat Autonoma de Barcelona
Οι ερευνητές προτείνουν ότι η παρουσία αυτών των αλκαλοειδών μπορεί να οφείλεται στην κατανάλωση ορισμένων φυτών νυχτολούλουδου όπως ο μανδραγόρας (Mandragora autumnalis), η κοτέτσι (Hyoscyamus albus) ή το διαβολόμηλο (Datura stramonium) και το πεύκο (Ephedra fragilis). Υποδηλώνουν επίσης ότι αυτά τα ναρκωτικά φυτά μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν ως μέρος τελετουργικών τελετών που εκτελούσε ένας σαμάνος.
Μια αναπαράσταση της σκηνής της βαφής μαλλιών στον ταφικό θάλαμο. A: ASOME-Universitat Autònoma de Barcelona.
Οι ομόκεντροι κύκλοι στα ξύλινα δοχεία μπορεί να απεικονίζουν μάτια και μπορεί να είναι μια μεταφορά για την εσωτερική όραση που σχετίζεται με την αλλοιωμένη κατάσταση συνείδησης που προκαλείται από το φάρμακο. Οι ερευνητές πιστεύουν ότι λόγω των πολιτισμικών αλλαγών πριν από περίπου 2.800 χρόνια, ξύλινα αγγεία αποθηκεύτηκαν στον θάλαμο του σπηλαίου για να διατηρηθούν αυτές οι αρχαίες παραδόσεις.
Μια μεγάλη εξαφάνιση εν μέσω μιας τεράστιας επέκτασης της ζωής στη Γη μπορεί να οφείλεται στην μετατόπιση των τεκτονικών πλακών
Νέα έρευνα εντόπισε συνδέσεις μεταξύ στρωμάτων πετρωμάτων στην Ανταρκτική και τη Νότια Αυστραλία, που εκείνη την εποχή αποτελούσαν μέρος της αρχαίας υπερηπείρου Γκοντβάνα.
Αυτό υποδηλώνει ότι παρόμοια δυναμική συνέβαινε γύρω από την υπερήπειρο πριν από περίπου 513 εκατομμύρια χρόνια: Τα βουνά ανυψώνονταν, οι αρχαίοι ύφαλοι πέθαιναν και διαβρωμένα υλικά από την ήπειρο χύνονταν στη θάλασσα. «Αυτές οι χρονικές στιγμές συμπίπτουν με την εξαφάνιση που είναι γνωστή ως το γεγονός του Σινσκ», δήλωσε ο επικεφαλής της μελέτης Paul Myrow, ιζηματολόγος στο Colorado College.
«Παραδόξως, ήταν η τεκτονική που προκάλεσε μια εξαφάνιση», τόνισε ο Myrow στο Live Science.
περίοδο (540 έως 485 εκατομμύρια χρόνια πριν), κατά την οποία σημειώθηκε μια τεράστια διαφοροποίηση της ζωής στη Γη, γνωστή ως Κάμβρια Έκρηξη.
Αλλά στη μέση αυτής της άνθησης, η εξαφάνιση του Sinsk σκότωσε αρκετές μεγάλες ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των κωνοφόρων ζώων που ονομάζονται υόλιθοι και των σφουγγαριών που ονομάζονται Αρχαιοκύαθα, τα οποία κάποτε έχτισαν τεράστιους υφάλους σε όλο τον πλανήτη. Οι ερευνητές γνωρίζουν ότι το γεγονός του Σινσκ συνδέεται με την πτώση των επιπέδων οξυγόνου στους ωκεανούς, αλλά δεν είχαν καταφέρει να εντοπίσουν την ακριβή αιτία.
Ένας χάρτης που δείχνει τις θέσεις της Αυστραλίας και της Ανταρκτικής στην υπερήπειρο Γκοντβάνα. πηγή: Paul Myrow/Science Advances
Οι απολιθωμένοι τριλοβίτες έδωσαν την απάντηση
Το στοιχείο για τα γεγονότα αυτά βρέθηκε σε στρώματα πετρωμάτων στα Υπερανταρκτικά Όρη της Ανταρκτικής και στη Νήσο Καγκουρό της Αυστραλίας. Ο Myrow και οι συνεργάτες του συνέλεξαν δείγματα στην Ανταρκτική το 2011, συμπεριλαμβανομένων απολιθωμάτων τριλοβίτη από νεκρούς αρχαίους υφάλους. Στη συνέχεια, πριν από περίπου ένα χρόνο, ο γεωλόγος του Κολεγίου Pomona, Robert Gaines, είπε στον Myrow ότι είχε δει παρόμοια πετρώματα στο νησί Kangaroo, το οποίο είναι επίσης γεμάτο με απολιθωμένους τριλοβίτες.
Αυτοί οι τριλοβίτες αποτέλεσαν το κλειδί για το χρόνο απώλειας των υφάλων. Επειδή οι τριλοβίτες εξελίχθηκαν γρήγορα, οι ερευνητές μπορούν να καταλάβουν πόσο παλιός είναι ένας βράχος από το είδος του τριλοβίτη που έχει απολιθωθεί στο εσωτερικό του. Τόσο στην Ανταρκτική όσο και στην Αυστραλία, τα απολιθώματα χρονολογήθηκαν μεταξύ 514 και 512 εκατομμυρίων ετών πριν – ακριβώς την εποχή του γεγονότος του Σινσκ.
«Όλα τα κομμάτια μπήκαν στην θέση τους», δήλωσε ο Myrow. «Υπήρχε η ίδια γεωλογική ιστορία σε όλη την Αυστραλία όπως και στην Ανταρκτική».
Απολιθώματα τριλοβίτη που ανακτήθηκαν από τα Υπερδανταρκτικά Όρη. πηγή: Paul Myrow/Science Advances
Την εποχή του γεγονότος του Σινσκ, και οι δύο ήπειροι αποτελούσαν μέρος της Γκοντβάνα, με τη σημερινή Ανταρκτική να βρίσκεται στον ισημερινό και την Αυστραλία σε υψηλότερο γεωγραφικό πλάτος. Οι τοποθεσίες έδειξαν μια παρόμοια ιστορία στα στρώματα πετρωμάτων. Η εξαφάνιση των υφάλων συνέπεσε με γιγαντιαία γεγονότα οικοδόμησης βουνών.
Καθώς τα βουνά ξεπρόβαλλαν στην ξηρά, οι κοντινοί ρηχοί ωκεανοί ακριβώς δίπλα στις ακτές υποχωρούσαν σε ένα είδος κίνησης του φλοιού που έμοιαζε με τραμπάλα. Αυτό προκάλεσε το ξαφνική αύξηση του βάθους των υφάλων των Αρχαιοκυάθων, βυθίζοντάς τους πέρα από τις δυνατότητές τους να επιβιώσουν. Στη συνέχεια, η διάβρωση από τις νέες οροσειρές έριξε στρώματα από βότσαλα και χαλίκια πάνω από τους πνιγμένους υφάλους.
«Εν τω μεταξύ οι τεκτονικές κινήσεις που προκάλεσαν την ανύψωση των βουνών σε ορισμένα σημεία προκάλεσαν επίσης την έκταση του φλοιού σε άλλα σημεία, επιτρέποντας στο μάγμα να ανέλθει στην επιφάνεια και να σκληρυνθεί στο πέτρωμα βασάλτης, έναν γεωλογικό σχηματισμό γνωστό ως “μεγάλη πυριγενής επαρχία”. Αυτά τα καυτά μάγματα έφεραν πολλά αέρια του θερμοκηπίου, όπως διοξείδιο του θείου και διοξείδιο του άνθρακα, προκαλώντας τη θέρμανση της ατμόσφαιρας της Γης» ανέφερε ο Myrow.
Αυτή η αύξηση της θερμοκρασίας, με τη σειρά της, επιβράδυνε την κυκλοφορία στον ωκεανό – ένα φαινόμενο που οι ερευνητές ανησυχούν ότι μπορεί να συμβεί ξανά σήμερα με την ανθρωπογενή κλιματική αλλαγή.
«Αυτή η επιβράδυνση της ωκεάνιας κυκλοφορίας οδήγησε το λιγότερο πλούσιο σε οξυγόνο νερό να βυθιστεί στον πυθμένα του ωκεανού. Αυτό σκότωσε πολλούς υπάρχοντες οργανισμούς. Οι παλαιότεροι, πιο πρωτόγονοι δεν τα πήγαν τόσο καλά» δήλωσε ο Myrow.
