Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάκος
Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (“ΑΟΖ”) ονομάζεται, σύμφωνα με το άρθρο 56 της Σύμβασης ΔΘ, μία θαλάσσια ζώνη που εκτείνεται δίπλα από την αιγιαλίτιδα ζώνη έως τα 200 ν.μ. από τις γραμμές βάσης του παράκτιου Κράτους και υπόκειται σε ένα ειδικό νομικό καθεστώς δικαιωμάτων και υποχρεώσεων μεταξύ των Συμβαλλόμενων Μερών στην Σύμβαση ΔΘ.
Το παράκτιο Κράτος δεν έχει πλήρη κρατική κυριαρχία στην ΑΟΖ. Αντίθετα, ασκεί συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα (κυρίως οικονομικής φύσεως) που αποσκοπούν στην οικονομική αξιοποίηση, προστασία και συντήρηση των θαλάσσιων πόρων. Παράλληλα, όλα τα Κράτη απολαμβάνουν στην ΑΟΖ ενός άλλου Κράτους) την ελευθερία ναυσιπλοΐας, την ελευθερία υπέρπτησης, την ελευθερία τοποθέτησης υποβρυχίων καλωδίων και σωληναγωγών, την ελευθερία κατασκευής τεχνητών νήσων και άλλων εγκαταστάσεων που επιτρέπονται κατά το διεθνές δίκαιο, καθώς και άλλων νομίμων χρήσεων της θάλασσας (πρβλ. άρθρο 87 Σύμβασης ΔΘ).
Πιο συγκεκριμένα, η ΑΟΖ αναγνωρίζει στο παράκτιο Κράτος συγκεκριμένα κυριαρχικά δικαιώματα για την εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων (ζωντανών ή μη) που βρίσκονται είτε στον βυθό και στο υπέδαφος της θάλασσας, είτε στα υπερκείμενα ύδατα. Επίσης η ΑΟΖ παρέχει δικαιοδοσία, σχετικά με την εγκατάσταση και χρησιμοποίηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευών, τη θαλάσσια επιστημονική έρευνα, την προστασία και διατήρηση του θαλάσσιου περιβάλλοντος, ως επίσης και άλλες δραστηριότητες για την εκμετάλλευση και εξερεύνηση της ΑΟΖ, όπως η παραγωγή ενέργειας από τα ύδατα, τα ρεύματα και τους ανέμους.
Πρέπει να τονιστεί εξαρχής ότι η ΑΟΖ δεν πρέπει να συγχέεται με την υφαλοκρηπίδα ως προς την άντληση φυσικών πόρων (όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο και υδρογονάνθρακες). Μολονότι το άρθρο 56(1) της Σύμβασης ΔΘ προβλέπει ότι η ΑΟΖ παρέχει κυριαρχικά δικαιώματα που αποσκοπούν στην εξερεύνηση, εκμετάλλευση, διατήρηση και διαχείριση των φυσικών πόρων του βυθού της θάλασσας και του υπεδάφους αυτού, το άρθρο 56(3) ορίζει ρητά ότι “[τ]α δικαιώματα που αναφέρονται στο παρόν άρθρο σχετικά με το βυθό της θάλασσας και το υπέδαφός του θα ασκούνται σύμφωνα με το μέρος VI”, δηλαδή τις διατάξεις περί της Υφαλοκρηπίδας.
Ως εκ τούτου, η ίδια η Σύμβαση ΔΘ διατηρεί την υφαλοκρηπίδα και την ΑΟΖ ως δυο διακριτά νομικά συστήματα.[1] Από την μία πλευρά, η ΑΟΖ παρέχει κυρίως δικαιώματα αλιείας, παραγωγής υδροδυναμικής ενέργειας, εγκατάστασης και χρησιμοποίησης τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεωνκαι κατασκευών, τη θαλάσσια επιστημονικής έρευνας, προστασίας και διατήρησης του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Από την άλλη πλευρά, η υφαλοκρηπίδα παρέχει δικαιώματα για την εξερεύνηση, άντληση και μεταφορά πετρελαίου και φυσικού αερίου, την τοποθέτηση υποβρυχίων αγωγών και καλωδίων, την τοποθέτηση τεχνητών νήσων, εγκαταστάσεων και κατασκευών επί της υφαλοκρηπίδας και την άντληση φυσικών πόρων από τον πυθμένα και το υπέδαφος.
Στην διεθνή πρακτική συνηθίζεται η υφαλοκρηπίδα να οριοθετείται ταυτόχρονα με την ΑΟΖ, “προκειμένου να αποφευχθούν, όσο το δυνατόν περισσότερο, τα εγγενή μειονεκτήματα περισσότερων οριοθετήσεων” και να υπαχθούν σε ενιαίο κυριαρχικό καθεστώς τόσο οι πόροι στο υπέδαφος, όσο και η υδάτινη στήλη της θάλασσας.[2] Για τον λόγο αυτόν, τα διεθνή δικαστήρια έχουν εφαρμόσει μία ‘ενιαία’ προσέγγιση θαλάσσιας οριοθέτησης, η οποία συμπεριλαμβάνει την ΑΟΖ, την υφαλοκρηπίδα και, όπου εφαρμόζεται, την αιγιαλίτιδα ζώνη. Κατά το ΔΔΧ, “η έννοια του ενιαίου θαλάσσιου συνόρου δεν προκύπτει από το δίκαιο των πολυμερών συμβάσεων, αλλά από την πρακτική των Κρατών […] και βρίσκει εξήγηση στην επιθυμία των Κρατών να δημιουργήσουν μία αδιάκοπή γραμμή οριοθέτησης, που καθορίζει τις διάφορες – εν μέρει συμπίπτουσες – ζώνες δικαιοδοσίας που τους ανήκουν.”[3]
Δεδομένου ότι τόσο η ΑΟΖ όσο και η υφαλοκρηπίδα ορίζονται καταρχήν στα 200 ν.μ., η μέθοδος οριοθέτησης των δυο ζωνών έχει διαμορφωθεί στην νομολογία και στην διεθνή πρακτική με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, για τον πρακτικό λόγο της αποτελεσματικής διαχείρισης συντρεχουσών θαλάσσιων ζωνών.[4] Ως εκ τούτου, στην περίπτωση όπου τα μέρη αποφασίσουν να καθορίσουν και την μεταξύ τους ΑΟΖ, προκρίνεται μία ‘ενιαία’ διαδικασία οριοθέτησης και η μέθοδος οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας θα ισχύσει κατά αναλογική εφαρμογή και για την ΑΟΖ.
Η ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΖΩΝΗ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ ΠΕΛΑΓΟΣ
Επισήμως δεν έχει τεθεί από καμία πλευρά ζήτημα οριοθέτησης της ΑΟΖ στο Αιγαίο πέλαγος.[5] Μολονότι η Ελλάδα έχει το δικαίωμα να θεσπίσει ΑΟΖ στο Αιγαίο πέλαγος σύμφωνα με την Σύμβαση ΔΘ, η ελληνική πλευρά δεν έχει προβεί μέχρι στιγμής σε κάποια τέτοιου είδους διεκδίκηση. Αντίθετα, δεδομένου ότι η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στην Σύμβαση ΔΘ, δεν μπορεί να ασκήσει τα δικαιώματα που απορρέουν από τις διατάξεις της για την ΑΟΖ.
Αξίζει να σημειωθεί ότι υπάρχει ανανεωμένο ενδιαφέρον αναφορικά με την ΑΟΖ της Ελλάδος, ιδίως εν όψει των παράλληλων διαβουλεύσεων για την οριοθέτηση της Κυπριακής και Αιγυπτιακής ΑΟΖ. Περαιτέρω, η ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων φυσικού αερίου στην περιοχή μεταξύ Κύπρου και Ισραήλ και οι εικασίες για την ύπαρξη υδρογονανθράκων και στην περιοχή μεταξύ Καστελόριζου και Κύπρου πυροδότησαν έναν δημόσιο διάλογο που αφορά την προτροπή οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Αιγύπτου. Όπως δήλωσαν στην τελευταία συνάντησή τους οι αρχηγοί των τριών Κρατών:
“Οι Αρχηγοί Κρατών και Κυβερνήσεων εξέφρασαν την επιθυμία τους να ενισχύσουν τη συνεργασία τους μέσα από μια σειρά συμφωνιών σχετικών με την εκμετάλλευση και τη μεταφορά του φυσικού αερίου, ούτως ώστε η ανακάλυψη των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων να χρησιμεύσει ως καταλύτης για την περιφερειακή σταθερότητα και ευημερία. Τόνισαν ότι αυτή η συνεργασία βασίζεται στις καθιερωμένες αρχές του διεθνούς δικαίου, ιδίως τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS) και επανέλαβαν τη βούλησή τους να συνεχίσουν τις εν εξελίξει διαπραγματεύσεις για την οριοθέτηση των κοινών θαλάσσιων συνόρων τους.”[6]
Κατά το σκεπτικό αυτό, εάν οι τρεις χώρες προβούν σε τριμερή οριοθέτηση της μεταξύ τους ΑΟΖ, το σημείο οριοθέτησης της ΑΟΖ των τριών χωρών στον 30ο μεσημβρινό, θα μπορούσε να παίξει καταλυτικό ρόλο στην μελλοντική διευθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ιδίως όσον αφορά την κρίσιμη επιρροή του Καστελόριζου στην χάραξη της ΑΟΖ.[7] Εντούτοις, αυτές οι συζητήσεις βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο και δεν έχουν επιφέρει συγκεκριμένες εξελίξεις.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου