ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ: Μακεδονικά, Αιγυπτιακά και Αντι-Περσικά στοιχεία στον Τύμβο

Στις 7/9/2014 το ΥΠΠΟ ανακοινώνοντας τα νέα ευρήματα των ανασκαφών στην Αμφίπολη ανέφερε τα εξής:

«Οι καρυάτιδες έχουν πλούσιους βοστρύχους, που καλύπτουν τους ώμους τους, φέρουν ενώτια, και φορούν χειριδωτό χιτώνα. Το δεξί χέρι της μιας και το αριστερό της άλλης ήταν προτεταμμένα, ώστε με την κίνηση τους να αποτρέπουν συμβολικάεκείνους οι οποίοι θα επιχειρούσαν την είσοδο στον τάφο και ήταν ένθετα. Ακολουθείται, δηλαδή, η ίδια τεχνική, όπως στις κεφαλές και στα φτερά των Σφιγγών» Στην αρχή επικρατούσε η άποψη στα ΜΜΕ και μάλιστα από σχόλια αρχαιολόγων ότι δεν πρέπει να έκαναν αποτρεπτική κίνηση οι Καρυάτιδες αλλά μάλλον με τα χέρια τους συγκρατούσαν το επιστύλιο, όπως έχει παρατηρηθεί σε πολλές περιπτώσεις.

Σύμφωνα με την ψηφιακή αναπαράσταση του μνημείου που δημοσίευσε το ΥΠΠΟ στις 9/9/2014  οι Καρυάτιδες φαίνεται ότι προτάσσουν τα χέρια τους πλαγίως κόβοντας έτσι την είσοδο στους εισβολείς του τάφου, ουσιαστικά αποτρέπουν με την έννοια του εμποδίζουν/κόβουν τον δρόμο  και όχι με την έννοια της συμβολικής κίνησης της αποτροπής που γίνεται με προτεταμένο το χέρι προς τα εμπρός.

Η παρακάτω φωτογραφία είναι μεγέθυνση  στο σημείο που βρίσκονται οι Καρυάτιδες :

Η παρουσία όμως των Καρυάτιδων – πέρα από την μεταφυσική συμβολική τους σημασία πιθανόν να αναδύουν και ένα αντι-Περσικό άρωμα με την έννοια ότι παραπέμπουν με κάποιο τρόπο στην Περσία.

Όπως γνωρίζουμε οι Καρυάτιδες ήταν κόρες από τις Καρυές της Λακωνίας οι οποίες χόρευαν τον χορό του καλαθίσκου σε τελετές της Αρτέμιδος, φέροντας πάνω στο κεφάλι τους τον λεγόμενο κάλαθο.

Το περίεργο είναι  ότι οι Καρυάτιδες  χρησιμοποιήθηκαν αντί για κίονες σε πολλά οικοδομήματα, το γνωστότερο από όλα είναι το Ερέχθειο στην Ακρόπολη με τις γνωστές σε όλους μας Καρυάτιδες. Γιατί όμως συμβαίνει αυτό;

Την απάντηση μας δίδει ο Βιτρούβιος στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του «Περί Αρχιτεκτονικής». Στην παράγραφο 5 εξηγεί ότι οι Καρυές κατά τους Περσικούς πολέμους εμήδισαν και τάχθηκαν με τους Πέρσες. Μετά την νίκη των Ελλήνων επί των Περσών, οι Έλληνες ισοπέδωσαν τις Καρυές, σκότωσαν τους άνδρες και οδήγησαν τις γυναίκες στην δουλεία  «μην επιτρέποντας να βγάλουν τις  μακριές εσθήτες  και τα κοσμήματα που έφεραν ως μητέρες» και για να «διαπομπεύσουν αιώνια σε πραγματική δουλεία,τιμωρημένες με βαριά ατίμωση για την πολιτεία τους», οι αρχιτέκτονες της εποχής «έφτιαξαν για τα δημόσια κτήρια είδωλα των γυναικών εκείνων, που σηκώνουν φορτία, ώστε να μείνει στις επόμενες γενιές η μνήμη της τιμωρίας της πολιτείας των Καρυών». (Βιτρούβιος – Περί Αρχιτεκτονικής I 1.5)

 
Με άλλα λόγια οι Καρυάτιδες δεν αποτελούν στοιχεία διακόσμησης (όπως θεωρούμε εμείς την σημερινή εποχή) αλλά μέσον διαπόμπευσης, παρά το κάλλος που τις περιβάλλει.

Την ίδια τακτική ακολούθησαν και οι Λακεδαιμόνιοι με τους  Πέρσες όταν μετά την νίκη τους στις Πλαταιές  κατασκεύασαν την Περσική Στοά ως μνημείο νίκης όπου τοποθέτησαν αγάλματα των αιχμαλώτων τους ντυμένων με βαρβαρικές φορεσιές να υποστηρίζουν την οροφή ως μέσο διαπόμπευσης. (Βιτρούβιος – Περί Αρχιτεκτονικής I1.6)

[Πηγή :Βιτρούβιος – Περί Αρχιτεκτονικής,  εκδόσεις Πλέθρον]

Την Περσική Στοά, η οποία δεν έχει βρεθεί, την αναφέρει και ο Παυσανίας στο ΙΙΙ 11.3.

Για τον ίδιο λόγο είναι και η παρουσία των Καρυάτιδων στον Θησαυρό  των Σιφνίων στους Δελφούς, όπου παρεμπιπτόντως συνυπάρχουν με Σφίγγες, η ζωφόρος του οποίου είναι συνεχής κατά το πρότυπο αυτής της Περσέπολης και η εικονογραφία της ταιριάζει στον εορτασμό των Ελληνικών νικών κατά των Περσών.

Στην παρακάτω φωτογραφία απεικονίζεται μια γύψινη αναπαράσταση του Θησαυρού των Σιφνίων.

[Πηγή : «ΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΔΕΛΦΩΝ – Ίδρυμα Λάτση, σελ.21]

Η ίδια κατάσταση επικρατεί και στο Ερέχθειο το οποίο φτιάχθηκε (421-406) την εποχή που οι Αθηναίοι ήταν σε πόλεμο με τους Σπαρτιάτες, στη διάρκεια της οποίας συνήφθη και  η πρώτη ειρηνευτική συμφωνία των Σπαρτιατών και των Περσών το καλοκαίρι του 412, και μάλιστα ανηγέρθη στον χώρο όπου υπήρχε ο αρχαϊκός ναός της Αθηνάς, ο οποίος κατεστράφη από τους Πέρσες, όταν αυτοί έκαψαν όλα τα ιερά της Ακρόπολης. Το γεγονός αυτό το γνώριζε καλά ο Μ. Αλέξανδρος μιας και έκαψε την Περσέπολη ως εκδίκηση για την καταστροφή της Ακρόπολης από τον Ξέρξη (Αρριανός ΙΙΙ 18.1.12)

Παρόλα αυτά οι Καρυάτιδες συγκλονίζουν με το κάλλος τους και έχουν γίνει πρότυπο Ελληνικού Αρχιτεκτονικού Κάλλους στις μέρες μας, ενώ ουσιαστικά αποτελούν διαπόμπευση  όσων επρόδωσαν τους Έλληνες. Ακόμα όμως και η διαπόμπευση εξεφράζετο μέσω του κάλλους!

 
Ένα σημείο που πρέπει να προσέξουμε είναι η κόμμωση των Καρυάτιδων, οι οποίες έχουν τα μαλλιά τους σε βοστρύχους που κρέμονται στο πίσω μέρος  του κεφαλιού τους.

Αυτή η κόμμωση δεν είναι Αθηναϊκή καθώς οι Αθηναϊκές κόρες είχαν τα μαλλιά τους σε βοστρύχους που έπεφταν στους ώμους τους και μπορούμε να τα δούμε στα αγάλματα των κανηφόρων και των αρρηφόρων, αλλά και στις Καρυάτιδες που βρέθηκαν στην Αμφίπολη.

Έτσι λοιπόν οι κόρες που ευρέθησαν στην Αμφίπολη, είναι Καρυάτιδες  μεν (δηλαδή Σπαρτιατικές  κόρες μιας  και  φέρουν τον κάλαθο στο κεφάλι τους  και στηρίζουν το επιστήλιο και όχι Αθηναϊκές κόρες μιας και αυτές ποτέ δεν εχρησιμοποιούντο ως κίονες ούτε έφεραν τέτοιον κάλαθο στο κεφάλι τους)  όμως  φέρουν Αθηναϊκή κόμμωση μιας και φέρουν «πλούσιους βοστρύχους, που καλύπτουν τους ώμους τους».

Συνεπώς, η παρουσία των Καρυάτιδων στον τάφο  συμβολίζει επίσης αυτούς που μήδισαν (=αποστάτησαν) κατά τους Περσικούς πολέμους, που όμως μεταμελήθησαν για την πράξη τους. Αυτή η μεταμέλεια υποδηλώνεται από την χρήση αθηναϊκής κόμμωσης (στοιχείο που συναντάμε στις Αθηναϊκές κόρες οι οποίες συμβόλιζαν μόνο το "κάλλος" και όχι τη διαπόμπευση) στις Καρυάτιδες.

Αντι-Περσικό άρωμα αναδύει όμως και ο Λέων της Αμφίπολης, ο οποίος πέραν από το ότι είναι βασιλικό σύμβολο, στην περίπτωση των Περσικών Πολέμων συμβολίζει και τον Ελληνα στρατιώτη που πολέμησε τους Πέρσες και πέθανε, καθώς Λέων ονομάζετο  ο πρώτος νέος από τους Έλληνες  που έσφαξαν οι Πέρσες λόγω του ότι ήταν ο ωραιότερος!

«τὴν μὲν δὴ Τροιζηνίην, τῆς ἦρχε Πρηξῖνος, αὐτίκα αἱρέουσι ἐπισπόμενοι οἱ βάρβαροι, καὶ ἔπειτα τῶν ἐπιβατέων αὐτῆς τὸν καλλιστεύοντα ἀγαγόντες ἐπὶ τῆς πρῴρης τῆς νεὸς ἔσφαξαν, διαδέξιον ποιεύμενοι τὸν εἷλον τῶν Ἑλλήνων πρῶτον καὶ κάλλιστον.τῷ δὲ σφαγιασθέντι τούτῳ οὔνομα ἦν Λέων· τάχα δ᾽ ἄν τι καὶ τοῦ οὐνόματοςἐπαύροιτο» - Ηρόδοτος VII 180.

Έτσι λοιπόν θεωρώ ότι η παρουσία του εκεί αποτελεί και φόρο τιμής σε αυτούς που σκοτώθηκαν κατά τους Περσικούς πολέμους!

Η συνύπαρξη λοιπόν των (μεταμελημένων)  Καρυάτιδων και του Λέοντα είναι ένα ισχυρό σύμβολο της αντι-Περσικής προσέγγισης  του ταφικού μνημείου και του νεκρού.

Αν ισχύουν αυτές οι υποθέσεις είναι εκπληκτικό το πως σε αυτό το ταφικό μνημείο συνδυάζονται Μακεδονικά, Αιγυπτιακά και Αντι-Περσικά στοιχεία, πράγμα που αρχίζει να περιορίζει τις επιλογές μας για την ταυτότητα του νεκρού.

Πηγή: http://empedotimos.blogspot.gr/