Η επίμονη αρχαιολόγος και οι αφανείς ήρωες της ανασκαφής

Από την αμφισβήτηση στην αποδοχή και τώρα στην επιβεβαίωση. H χαμηλών τόνων Καβαλιώτισσα αρχαιολόγος Κατερίνα Περιστέρη βρέθηκε συχνά τα τελευταία χρόνια ανάμεσα στις μυλόπετρες των συναδέλφων της.

Συνέχισε όμως με επιμονή την προσπάθειά της, έφερε στο φως τον επιβλητικό περίβολο του τύμβου Καστά και έφτασε στην αποκάλυψη του εντυπωσιακού μακεδονικού τάφου. Οι εικασίες δίνουν και παίρνουν, όμως ανεξαρτήτως του τι θα βρεθεί μέσα στον τάφο, το ίδιο το ταφικό μνημείο αποτελεί ένα σημαντικό εύρημα που προκαλεί το ενδιαφέρον και στην παγκόσμια κοινή γνώμη.

Η κυρία Περιστέρη δεν περιλαμβανόταν μέχρι τώρα ανάμεσα στα γνωστά ονόματα των Ελλήνων αρχαιολόγων που έχουν κερδίσει την ευρεία αναγνώριση και κάθε ανακοίνωσή τους στα συνέδρια αποτελεί είδηση. Επρεπε να φτάσει έναν σχεδόν χρόνο πριν από την ηλικία της συνταξιοδότησής της, για να βρεθεί στο επίκεντρο της κοινής γνώμης. Η ίδια, στο παρελθόν, είχε φέρει στο φως και έναν άλλο συλημένο μακεδονικό τάφο στην Αμφίπολη, αλλά δεν υπάρχει πουθενά σχετική αναφορά. Οι συνομήλικοι συνάδελφοί της κάνουν λόγο για επιμελή φοιτήτρια στο αρχαιολογικό του ΑΠΘ, όπου σπούδασε, για να ακολουθήσει μετά το μεταπτυχιακό της στη Γαλλία, πάνω στην προϊστορική αρχαιολογία («Λιθοτεχνία στην Σκάλα Σωτήρος της Θάσου»). Μόλις επέστρεψε προσλήφθηκε στην περιφερειακή τότε Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων (ΕΠΚΑ) της Καβάλας. Αβδηρα, Θάσος (συνεργασία με τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή) και Δράμα (ανασκαφικές έρευνες στην Ακρόπολη της Πλατανιάς, στο Αρκαδικό στον νεολιθικό οικισμό και στην Καλή Βρύση, όπου έφερε στο φως ναό του Διονύσου) αποτελούν τη διαδρομή της.

Ο Δημήτρης Λαζαρίδης από τις σημαντικές μορφές της ελληνικής αρχαιολογίας, από το 1956 και μέχρι το 1985 που έφυγε από τη ζωή, εκτελούσε στον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης ένα εκτεταμένο ανασκαφικό έργο, ενώ από το 1964 ανέσκαψε και τον τύμβο Καστά. Η κυρία Περιστέρη δούλεψε για ένα μικρό διάστημα δίπλα του τα χρόνια 1979-80, ενώ συνεργάτης του ήταν και ο τότε σύζυγός της, ο φιλόλογος Μόσχος Οτατζής. Από τότε της μπήκε επίμονα η ιδέα ότι ο τύμβος Καστά έκρυβε κάτι μεγάλο. Η ίδια συνήθιζε μέχρι τώρα να αποδίδει στον σπουδαίο Ελληνα αρχαιολόγο μια διφορούμενη φράση: «Ο Μανόλης (Ανδρόνικος) βρήκε τον Φίλιππο, εγώ όμως δεν βρήκα τη Ρωξάνη». Ομως τόσο η πρώην προϊσταμένη της ΕΠΚΑ Καβάλας (1975-2000) Χάιδω Κουκούλη όσο και η κόρη του, Καλλιόπη Λαζαρίδου, που συνέχισε τις ανασκαφές στην Αμφίπολη, δείχνουν να απορρίπτουν οποιονδήποτε ισχυρισμό που θέλει τον Δ. Λαζαρίδη να έψαχνε τον τάφο της Ρωξάνης. Ο τελευταίος εκτιμούσε ότι ο τύμβος πιθανώς να έκρυβε ένα μεγάλο ταφικό οικοδόμημα, όμως το εγχείρημα μιας εκτεταμένης και σε βάθος ανασκαφής ήταν πολύ δύσκολο και πολυδάπανο.

Ως αρχαιολόγος, η Κατερίνα Περιστέρη δεν θα μπορούσε να μην είχε επισκεφθεί τις πυραμίδες της Αιγύπτου.

Τρίτη και... τυχερή  Το 2004 η Κ. Περιστέρη φεύγει από την Καβάλα και πάει στις Σέρρες ως προϊσταμένη της νεοϊδρυθείσας ΚΗ' ΕΠΚΑ. Εχει στο συρτάρι της την έρευνα και το 2009 θα δώσει το «παρών» της στον τύμβο. Στο βάθος του μυαλού της έχει πάντα τη... Ρωξάνη και τον γιο της τον Αλέξανδρο Δ' και ψάχνει για χρηματοδότηση. Σε δηλώσεις στην εφημερίδα «Μακεδονία» την 1-9-2010 θα πει:. «...ελπίζουμε σύμφωνα και με το πιστεύω του Δ. Λαζαρίδη να βρούμε τον τάφο αυτών των δύο προσώπων». Οι ανασκαφές του 2011 δεν θα δείξουν πολλά πράγματα και το 2012 αποφασίζει να σκάψει πιο βαθιά. Οι δύο πρώτες τομές δεν δίνουν τίποτα, στέκεται όμως τυχερή στην τρίτη, όταν πέφτει πάνω στον περίβολο. Ο δρόμος για να έρθει στο φως το επιβλητικό ταφικό μνημείο είχε ανοίξει.

Το καλοκαίρι του 2012 δημοσιογραφικές πληροφορίες αποδίδουν στην κυρία Περιστέρη τον ισχυρισμό για τάφο Ρωξάνης-Αλέξανδρου Δ'. Οι αντιδράσεις είναι έντονες. Συνεργάτες του αείμνηστου Μ. Ανδρόνικου απαντούν ότι ο τάφος του «πρίγκιπα» έχει βρεθεί στη Βεργίνα. Στην αρχαιολογική συνάντηση τον Μάρτιο του 2013 στη Θεσσαλονίκη η εισήγηση της κυρίας Περιστέρη για την ανασκαφή δεν συγκεντρώνει το ενδιαφέρον. Η επαναφορά όμως στη δημοσιότητα, λίγους μήνες μετά, της θεωρίας για τον βασιλικό τάφο της Ρωξάνης -ακολούθησαν και εκείνα περί τάφου του Μεγάλου Αλεξάνδρου στην Αμφίπολη- αναγκάζει το υπουργείο Πολιτισμού να απαντήσει με μια αυστηρή ανακοίνωση και την κυρία Περιστέρη να συμπληρώσει με μια οργισμένη δήλωση.

Το αρχαιολογικό συνέδριο για τη Μακεδονία, τον Μάρτιο του 2014, έχει τιμητικά στην αφίσα του τον περίβολο της Αμφίπολης. Ομως οι νέοι τάφοι στη Βεργίνα είναι αυτοί που κερδίζουν τη δημοσιότητα. Ηδη όμως η κυρία Περιστέρη κάνει λόγο για ανδρική ταφή στον τύμβο Καστά, ενώ το Σάββατο 9 Αυγούστου η επιμονή της αρχαιολόγου θα την οδηγήσει μπροστά στον προστατευτικό τοίχο του τάφου και στην πρώτη δικαίωσή της.

Η αναπαράσταση του τύμβου της Αμφίπολης, όπως την παρουσίασε στην 26η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη Θράκη ο Μιχάλης Λεφαντζής.

Μιχάλης Λεφαντζής

Ο αρχιτέκτονας που έβαλε τις βάσεις για την ανακάλυψη

Ενας Πειραιώτης αρχιτέκτονας «οραματίστηκε» -με τη βοήθεια και τις γνώσεις της Κατερίνας Περιστέρη- τον τύμβο της Αμφίπολης με τον εντυπωσιακό λέοντα στην κορυφή του. Ο Μιχάλης Λεφαντζής, που εργάζεται στην Α' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και συγκεκριμένα είναι μελετητής επιβλέπων των αναστηλωτικών και τεχνικών έργων στη Βόρεια και Νότια Κλιτύ (πλαγιά) της Ακρόπολης, ανέλαβε αυτές τις μέρες να? αναπαραστήσει και τον τάφο που είναι καλά κρυμμένος μέσα στον τύμβο.

Ως υπάλληλος του υπουργείου Πολιτισμού, ο αριστούχος απόφοιτος της Ιωνίδειου Σχολής και της Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, έχει συνδέσει πλέον την καριέρα του, μετά την Ακρόπολη, τη Μάνη, την Ιερουσαλήμ, το Κόσοβο και με την Αμφίπολη. Ανέβηκε για πρώτη φορά στις Σέρρες το 2011 ως μέλος της ομάδας μελέτης και δημοσίευσης των ερευνών του Αρχαίου Γυμνασίου Αμφίπολης. Ηταν υπεύθυνος της αρχιτεκτονικής μελέτης, ενώ επικεφαλής της ομάδας ήταν η αρχαιολόγος Καλλιόπη Λαζαρίδου. Το Αρχαίο Γυμνάσιο της Αμφίπολης με τη μεγάλη παλαίστρα αποτελεί το πρώτο μεγάλο δημόσιο κτίριο του αρχαιολογικού χώρου της Αμφίπολης και το μοναδικό μέχρι στιγμής γυμνασιακό συγκρότημα της βόρειας Ελλάδας.

Εκτός από την Αμφίπολη, ο Πειραιώτης αρχιτέκτονας έχει συμμετάσχει σε μελέτες και έρευνες σε Ακρόπολη, Μάνη, Ιερουσαλήμ και Κόσοβο.

Η γνωριμία

Ο Μ. Λεφαντζής ακολούθησε την Κ. Λαζαρίδου τον Ιούνιο του 2011 στην Αμφίπολη για την αρχιτεκτονική μελέτη του Γυμνασίου και εκεί, ένα πρωί, ανάμεσα στα ερείπια από τις αίθουσες λουτρού, το ελαιοθέσιο και το κονιστήριο, γνώρισε την Κ. Περιστέρη. Εκτιμώντας την επιστημονική του κατάρτιση και τη μέχρι τότε δουλειά του, του έδειξε τον τύμβο Καστά και του εξήγησε τι είχε βρει μέχρι τότε. Πήρε μαζί του αποτυπώσεις, φωτογραφίες, αποτελέσματα μετρήσεων, μελέτησε σχολαστικά τη μέχρι τότε αρχαιολογική έρευνα και το 2012 -όταν ήρθε στο φως και τμήμα του περιβόλου- έκανε μια πρώτη προσπάθεια αναπαράστασης του τελευταίου. Ο περίβολος διέτρεχε τον χωμάτινο τύμβο και στην κορυφή του ήταν η βάση του μνημείου του Λέοντα της Αμφίπολης.

Τον Μάρτιο του 2013 στην 26η Επιστημονική Συνάντηση για το Αρχαιολογικό Εργο στη Μακεδονία και στη Θράκη, οι Κ. Περιστέρη και Μ. Λεφαντζής παρουσίασαν για πρώτη φορά την αναπαράσταση και ανέφεραν ότι ο τύμβος Καστά είναι ένα μοναδικό αρχιτεκτονικό επίτευγμα τόσο σε ποιότητα όσο και σε μέγεθος.

Το περσινό καλοκαίρι που ξέσπασε ο θόρυβος, ο Μ. Λεφαντζής εξαφανίστηκε. Παρότι έχει κάνει το διδακτορικό του στο Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών -«Πολιτιστική Διαχείριση και Κληρονομιά», 2000, με επιβλέποντα καθηγητή τον ακαδημαϊκό Γ. Π. Λάββα- απέφευγε τους δημοσιογράφους και παρέπεμπε για οποιαδήποτε πληροφορία στο υπουργείο Πολιτισμού και στην Α. Περιστέρη που είναι επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας.

Φέτος τον Μάρτιο επανήλθε με την κ. Περιστέρη στο Συμπόσιο για το Αρχαιολογικό Εργο, που γίνεται στη Θεσσαλονίκη, βελτίωσε την αναπαράσταση του τύμβου και έκλεισε την εισήγησή του κοιτώντας το ακροατήριο με νόημα: «Υπάρχουν πολλά που δεν έχουν βγει ακόμη στο φως, ας περιμένουμε λοιπόν». Το ίδιο ακριβώς λέει και αυτές τις μέρες στις δεκάδες κλήσεις που δέχεται. Βρίσκεται καθημερινά από τις 7 το πρωί έως τις 8 το βράδυ στον τύμβο Καστά, σχεδιάζει, φωτογραφίζει, αποτυπώνει και το βράδυ «φορτώνει» στον υπολογιστή του τα δεδομένα. Έχει κι αυτός την ίδια αγωνία για το περιεχόμενο του τάφου, αλλά δεν βιάζεται.

ΜΑΡΙΑ ΡΙΤΖΑΛΕΟΥ

ΟΙ ΑΦΑΝΕΙΣ ΗΡΩΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΚΑΦΗΣ

Επιβάλλεται να αναφέρουμε και να ευχαριστήσουμε για τη σημαντική συνεισφορά τους όλους εκείνους τους αφανείς ήρωες που συμμετέχουν στην ανασκαφή και δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό καθημερινά: αρχαιολόγοι, μηχανικοί, συντηρητές, φύλακες, εργάτες, χειριστές μηχανημάτων. Είναι εντυπωσιακός ο ζήλος και η αφοσίωση που επιδεικνύουν κατά το ανασκαφικό έργο και μάλιστα αμειβόμενοι τα ελάχιστα.

Πηγή: Έθνος