Το μικρονήσι της Γαλλίας με 6.250 χρόνων σχέδια λαβυρίνθου, μαίανδρους και 18 πέτρινους πέλεκεις – αρχαία Μινώα Κρητών - Με μονόλιθο 17 τόνων!

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Gavrinis / Gavriniz είναι ένα μικρονήσι (750 Χ 400 μ.) στην πολυνησία του Κόλπου του Morbihan, στον 47ο παράλληλο [47°34′26″N 02°53′52″W] στην κοινότητα Larmor-Baden του Morbihan, στην περιοχή της Βρετάνης Γαλλίας.

Το όνομα Γαβρινίς (< Guirv Enes το 1184 και Guerg Enes το 1202) θεωρείται ότι προέρχεται από το βρετονικό gavr (=  κατσίκα) και την λέξη enez (< inis < αναγραμμαιτσμός από την ελληνική νησί). Άρα Κατσικονήσι.

Πάντως στα ελληνικά γάβρος > γράβος[1] σημαίνει είδος δρυός ή πρίνου > γράβιον = δάδα από ξύλο δρυός ή πρίνου. Έτσι το νησί ετυμολογείται ελληνικά ως Δρυόνησος και σχετίζεται με την λατρεία της δρυός, ιερόδενδρου του Διός, που συνέχισαν εδώ οι δρυίδες των – ελληνικής καταγωγής - Κελτών.

Το νησί Γαβρινίς συνδέεται με το βυθισμένο κανάλι του ποταμού των Ουενετών(*).

Είναι γνωστό για έναν θαλαμωτό τύμβο (ύψους 7 μ. και διαμέτρου 50 μ.) μεγαλιθικό νεολιθικό μνημείο της 5ης χιλιετίας π.Χ. (4250 - 4000 π.Χ.) - έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό μνημείο από το 1901.

Σε έναν μονόλιθο του θαλάμου με ομόκεντρα ημικύκλια (τύπος λαβυρίνθου), ευρέθησαν μαίανδροι και 18 πέτρινοι πέλεκεις (βλ. Twohig, 1981) – όλα παραπέμπουν στους αρχαίους Κρήτες θαλασσοκράτορες… Ίσως άλλη μια Μινώα λοιπόν…

Όταν κατασκευάσθηκε η στάθμη της θάλασσας ήταν περίπου 5 μ. χαμηλότερη. Έτσι το Γαβρινίς (όπως και το κοντινό νησί Ερ Λανίκ[2]) ήταν ακόμη συνδεδεμένα με την ηπειρωτική χώρα της Βρετάνης.

Η χρήση του σταμάτησε στο 3300 - 3100 π.Χ., οπότε και καλύφθηκε.

Οι πρώτες ανασκαφές έγιναν το 1835.

Αρχαία αγγεία, ευρεθέντα στο μεγαλιθικό μνημείο του Γαβρινίς.

Ένας διάδρομος μήκους 1,80 μ. με 29 όρθιες πλάκες, οδηγεί σε έναν τετράγωνο ταφικό θάλαμο, ο οποίος ευρίσκεται στο κέντρο του τύμβου σχεδόν τετράγωνος (2,60 Χ 2,50 μ. και ύψους 1,80 μ.). Αντίγραφο αυτού του διαδρόμου υπάρχει στο Μουσείο Bougon!

Ο θάλαμος είναι κτισμένος από περίπου 50 προσεκτικά τοποθετημένους μονόλιθους. Χαρακτηριστικό δείγμα της νεολιθικής ξερολιθικής αρχιτεκτονικής. Ο μεγαλύτερος από αυτούς είναι ο λίθος της οροφής, ο οποίος ζυγίζει σχεδόν 17 τόνους! Όλοι οι μονόλιθοι του ταφικού θαλάμου, καθώς και πολλοί του διαδρόμου, είναι διακοσμημένοι με ανάγλυφα με πληθώρα μοτίβων. Οι 23 από τις 29 πλάκες είναι διακοσμημένες με σκαλιστά σύμβολα και σχέδια, μη αφηρημένα [όπως τσεκούρια και ράβδους, ένα κέρατο - σύμβολο ταύρου - μια «ασπίδα», μια «φάλαινα» ή «μυθικό ζώο» (βλ. Whittle, 2000), ίσως και μια πολύ στυλιζαρισμένη ανθρώπινη φιγούρα). Τα πιο αφηρημένα μοτίβα περιλαμβάνουν γραμμές ζιγκ-ζαγκ, ρόμβους και γραμμές σαν φίδια. Οι πλούσιες εσωτερικές διακοσμήσεις τον καθιστούν έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς νεολιθικούς θησαυρούς της ευρωπαϊκής μεγαλιθικής τέχνης!

Τουλάχιστον ένας αριθμός από αυτές τις πλάκες ίσως να είναι σε δεύτερη χρήση, αφού αποτελούσαν μέρος αρχαιότερων μνημείων αλλού! Η πλάκα μπορεί να ενωθεί με τις πέτρες της οροφής δύο άλλων μνημείων: του dolmen Table des Marchands και του τάφου Er Vinglé στο Locmariaquer, που απέχουν 4 χλμ. Οι τρεις πλάκες φαίνεται να σχημάτιζαν κάποτε έναν τεράστιο ορθόλιθο 14 μ.[3]

Τέτοιοι θάλαμοι (τύπου ντολμέν) με είσοδο, ήταν πολύ συνηθισμένοι στην Βρετάνη μεταξύ 4500 - 3000 π.Χ., ανήκουν στο ευρύτερο πλαίσιο των μεγαλιθικών μνημείων του Καρνάκ και του Λοκμαριακέ, αλλά υπάρχουν και σε Νορμανδία, Poitou, Ιρλανδία, Σκοτία (τύμβος Μέισοου), Βρετανία, Ιβηρική Χερσόνησο, κ.ά.

 

Επ’ αυτού ιδρύθη μονή από τους Ναΐτες Ιππότες και τους Κόκκινους Μοναχούς - δηλαδή τους Ιππότες του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ…

Σήμερα είναι ακατοίκητο…

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

        - Le Roux Ch.-T. «New excavations at Gavrinis», στο Antiquity 59, 1985, σελ. 183–187. Του ιδίου «Gavrinis and the Islands of Morbihan», στο Archaeological Guides of France, Παρίσι, υπουργείο Πολιτισμού, 1985. Του ιδίου «Gavrinis», εκδ. J. P. Gisserot, Παρίσι, 1995. Του ιδίου «Gavrinis and the megaliths of the Gulf of Morbihan», εκδ. J.-P. Gisserot, 2006.

        - L'Helgouac'h J., «Les Idoles qu'on abatté» , στο Bulletin de la Société Polymatique du Morbihan 110, 1983.

        - L'Helgouac'h J. και S. Cassen «Of the Symbol of the Cross», XVII συνέδριο για την Νεολιθική εποχή Vannes 1990.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Επίσης γαύρος / γλαύρος < γραύλος < γγραύλος < εγγραύλος είναι το ψάρι εγγραυλίς η εγκρασίχολος (κοινώς αντσούγα / αντσούγια, χαψί) αλλά και ένα δένδρο της τάξης των Κυπελλοφόρων (Καρπίνος ο ανατολικός) αλλά και η αγριοτσουκνίδα, υ ζυγία η δίξιφος.

Γαύρος = ἐπὶ καλῆς σημασίας, ο καυχώμενος, ο ἐπαιρόμενος, ο ὑπερήφανος, ο σοβαρός, ο μεγαλοπρεπής >  το γαῦρον, η γαυρότης. Εκ του γάνυμαι / γαίω / γηθέω = χαρά > ιρλ. gūαire = ευγενής. - ΠΗΓΕΣ: Εὐρ. Ἱκέτ. 217, 862. Εὐρ. Ἀποσπ. 786. Ἀρχίλ. 52. Ἀριστοφ. Βατρ. 282. Δίων Κ. 68, 31. Θεόκρ. 11. 21.

[2] Νησίδιο επίσης με πετρόκυκλο σε διπλό κρόμλεχ.

[3] Παρόμοιο με το μεγάλο σπασμένο μενίρ του Locmariaquer, το οποίο έσπασε, για να επαναχρησιμοποιηθεί ως τρεις πλάκες οροφής…

(*) Βένετος < Venetos (Ι. Καίσαρ και Λίβιος, 1ος αι. π.Χ.), Πλίνιος (1ος αι. μΧ), 

> Ouénetoi / Οὐένετοι (Στρ. 1ος αι. μΧ) και Κλ. Πτολεμαίος (2ος αι. μΧ)

> Veneti / Βενετι στον Tabula Peutingeriana (5ος αι. μΧ),

> Benetis / Βενετις στο Notitia Dignitatum (5ος αι. μΧ)

> νυν Βαν, Vannes .

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης "Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις". ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.