Φτώχεια, γονίδια και νοημοσύνη

Πόσο επηρεάζεται η νοημοσύνη από τα γονίδια και πόσο από το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει κανείς; 

Η απάντηση διαφέρει από χώρα σε χώρα, διαπιστώνει μεγάλη διεθνής μελέτη.
Τόσο τα γονίδια όσο και το περιβάλλον πιστεύεται ότι παίζουν κρίσιμο ρόλο στη διαμόρφωση του δείκτη νοημοσύνης, όμως το ποσοστό στο οποίο καθένας από τους δύο αυτούς παράγοντες επηρεάζει το IQ δεν φαίνεται να είναι σταθερό.

Σύμφωνα με μια παλιά, αλλά ακόμα αναπόδεικτη, υπόθεση της συμπεριφορικής γενετικής, τα γονίδια παίζουν μεγαλύτερο ρόλο όταν κανείς μεγαλώνει σε περιβάλλοντα που προσφέρουν στήριξη και ευκαιρίες.

Η λογική αυτής της υπόθεσης είναι απλή: σε κοινωνίες όπου όλα τα παιδιά έχουν ίσες ευκαιρίες και προέρχονται από ευκατάστατες, μορφωμένες οικογένειες, βασικός παράγοντας που διαμορφώνει το IQ είναι το γενετικό δυναμικό κάθε παιδιού. 
Αντίθετα, σε κοινωνίες όπου υπάρχει φτώχεια και ανισότητες, το περιβάλλον παίζει μεγαλύτερο ρόλο, αφού λίγα μόνο παιδιά έχουν την τύχη να λάβουν την κατάλληλη μόρφωση και να αναπτύξουν όλο το δυναμικό τους.

Προηγούμενες έρευνες που εξέταζαν αυτήν την υπόθεση έδιναν αντιφατικά αποτελέσματα, επισημαίνουν οι συντάκτες της νέας δημοσίευσης στην επιθεώρηση «Psychological Science».

Η μελέτη τους είναι μια μετα-ανάλυση που επανεξετάζει όλες τις διαθέσιμες έρευνες στις οποίες χρησιμοποιήθηκε κάποιο αντικειμενικό μέτρο της νοημοσύνης, όπως ο δείκτης IQ, και οι οποίες βασίστηκαν σε δείγμα που περιλάμβανε εθελοντές με διαφορετικό κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο. 
Η διεθνής ερευνητική ομάδα συμπεριέλαβε δεδομένα για συνολικά 24.926 ζευγάρια διδύμων ή απλών αδελφών σε έξι χώρες: ΗΠΑ, Αυστραλία, Βρετανία, Σουηδία, Γερμανία και Ολλανδία.

Η ανάλυση αποκάλυψε ότι η σχέση ανάμεσα στα γονίδια, το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο και τη νοημοσύνη είναι διαφορετική από χώρα σε χώρα.

«Η υπόθεση ότι η γενετική επίδραση στη νοημοσύνη εξαρτάται από την κοινωνικο-οικονομική κατάσταση δεν επιβεβαιώθηκε στις χώρες εκτός των ΗΠΑ» αναφέρει ο Έλιοτ Τάκερ-Ντρομπ του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Όστιν, μέλος της ερευνητικής ομάδας.

Στις ΗΠΑ, αντίθετα, το κοινωνικο-οικονομικό υπόβαθρο βρέθηκε να μετριάζει την επίδραση των γονιδίων στη νοημοσύνη -με άλλα λόγια, η φτώχεια μειώνει το ποσοστό συμβολής των γονιδίων στη νοημοσύνη, όπως προέβλεπε η αρχική υπόθεση.

Επιπλέον, η μετα-ανάλυση έδειξε ότι τα ευρήματα δεν επηρεάζονται από άλλους παράγοντες όπως η μέθοδος μέτρησης της νοημοσύνης και η ηλικία στην οποία πραγματοποιήθηκε η μέτρηση -ένδειξη ότι τα συμπεράσματα της μελέτης όντως ευσταθούν.

Οι ερευνητές προτείνουν την εξήγηση ότι στην Δυτική Ευρώπη και την Αυστραλία το ισχυρό κράτος πρόνοιας και το αποτελεσματικό σύστημα υγείας φρενάρουν τις αρνητικές επιδράσεις της φτώχειας στον δείκτη νοημοσύνης.

Παραμένει βέβαια άγνωστο το εάν η νέα μελέτη θα πείσει την ερευνητική κοινότητα ότι η αρχική υπόθεση ευσταθεί.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, επόμενος στόχος είναι η αναγνώριση των χαρακτηριστικών που πρέπει να έχει μια κοινωνία προκειμένου «να σπάσει το δεσμό ανάμεσα στην κοινωνική τάξη και την πραγμάτωση του γενετικού δυναμικού στην ανάπτυξη της νοημοσύνης».

Με άλλα λόγια, επόμενος στόχος είναι η αναγνώριση των κοινωνικών παραγόντων που θα επέτρεπαν σε όλα τα παιδιά να φτάσουν στο μέγιστο των διανοητικών δυνατοτήτων τους. Και αυτό θα μείωνε το παρατηρούμενο χάσμα ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς όσον αφορά το IQ.