ΑΝΑΤΡΟΠΗ: Αλφαβητικές ελληνικές επιγραφές του 8ου αι. π.Χ. από την Μεθώνη Πιερίας

  Του Γιώργου Λεκάκη

Η ανακαλυψη πολυάριθμων επιγραφών σε έναν σφραγισμένο αρχαιολογικό χώρο στην Μεθώνη της Πιερίας, που χρονολογείται με ασφάλεια στις τελευταίες δεκαετίες του 8ου αιώνα π.Χ. είναι αφορμή για τον εορτασμό επιβεβαίωσης των γραπτών πηγών… - ΚΙ ΟΜΩΣ Η ΜΕΘΩΝΗ ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΜΟΥΣΕΙΟ!!! 

Στην αρχαιότερη επιγραφή από την Μεθώνη έχουμε την πρώτη / αρχαιότερη
γραπτή βεβαίωση του γράμματος φι,
που ακολουθεί στο «κύπελλο του Νέστορα».

Αυτό το νέο και πολύ απροσδόκητο υλικό ρίχνει φως στην διάδοση της ευβοϊκής γραφής, στα διάφορα στάδια της εξέλιξης του ελληνικού αλφαβήτου, και στο από πότε άρχισε να γράφεται η ελληνική ποίηση!

Επιγραφές από το 730 π.Χ. - ή παλαιότερα - είναι γνωστές από μια σειρά παράκτιων τοποθεσιών στην κεντρική και ανατολική Μεσόγειο, που κυμαίνονται από τις Πιθηκούσες[1] στην δυτική Ιταλία μέχρι την Μεθώνη στην Μακεδονία.

Ακόμη και παλαιότερες επιγραφές, σε ποικίλες παραλλαγές του αρχαιότερου αληθινού αλφαβήτου[2], προέρχονται από το Λευκαντί και την Ερέτρια στην Εύβοια, που χρονολογούνται, με την παραδοσιακή χρονολογία, στο 775 - 750 π.Χ.

Αλλά και από δύο μέρη λίγο πιο πέρα από τις παρυφές του ελληνικού κόσμου, το Γόρδιο στην Φρυγία και την Γαβία[3], κοντά στην Ρώμη, υπάρχει ελληνική επιγραφή, που χρονολογείται γύρω στο 770 π.Χ. Η Ρώμη ιδρύθηκε, σύμφωνα με την παράδοση, στις 21 Απριλίου 753 π.Χ. Ο Ρώμος και ο Ρωμύλος έμαθαν την ελληνική γραφή στην Γαβία και μετά κίνησαν να ιδρύσουν την πόλη. Άρα γι’ αυτό λένε πως η απόλυτη χρονολογία της Εποχής του Σιδήρου είναι αμφιλεγόμενη… Έτσι η χρονολογία αυτής της επιγραφής μπορεί να πάει πιο πίσω, στον 9ο αιώνα (825 π.Χ.).

Στο αλφάβητο και την διάλεκτο των μακρών επιγραφών από την Μεθώνη, είναι υπέροχο να βλέπουμε να επιβεβαιώνεται η ιστορία του Πλουτάρχου, για την ίδρυση της Μεθώνης από Ερετριείς αποίκους, από την χρονολογία της κεραμικής που βρέθηκε εκεί, στην παραδοσιακή χρονολογία 733 / 732 π.Χ. - ίδρυση των Συρακουσών.

Αλλά οι νέες επιγραφές από την Μεθώνη είναι γραμμένες σε μια σειρά διαφορετικών - ελληνικών πάντα - αλφαβήτων, η προέλευση των οποίων συσχετίζεται με το ευρύ γεωγραφικό εύρος του τόπου κατασκευής των αγγείων - κάποια από την Λέσβο - στα οποία αυτές είναι γραμμένες.

ΠΗΓΗ: R. JANKO «FROM GABII AND GORDION TO ERETRIA AND METHONE: THE RISE OF THE GREEK ALPHABET»,  Bulletin of the Institute of Classical Studies, Vol. 58, No. 1 (Ιουν. 2015), σελ. 1-32, εκδ. Oxford University Press, 2015. Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 8.9.2015.

ΔΕΙΤΕ επίσης τα Πρακτικά του Συνεδρίου στην Θεσσαλονίκη, τον Ιούνιο του 2012, για τον εορτασμό της δημοσίευσης των επιγραφών από την Μεθώνη και σχετικές ανακοινώσεις του κ. Τζιφόπουλου.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Pithecussae - νυν Ίσκια στην έκταση της δυτικής ακτής της Ιταλίας. Ίδρυμα Ευβοέων, στις αρχές του 8ου αιώνα π.Χ. > λατ.: Αιναρία, στον 40ό παράλληλο [40°43′36″N 13°54′29″E], στο βόρειο άκρον του κόλπου της Νεάπολης, 30 χλμ. από την πόλη της Νεάπολης.

[2] Μόνο το ελληνικό είναι αληθινό αλφάβητο, διότι μόνον αυτό έχει φωνήεντα και σύμφωνα. Τα άλλα όλα τα προγενέστερα συστήματα γραφής, δεν μπορούν να λέγονται αλφάβητα, διότι είτε είχαν μόνον εικόνες (ιερογλυφικά, σφηνοειδής γραφή), είτε μόνον σύμφωνα (φοινικικό, κλπ.). Οπότε πολύ σωστά το αποκαλεί και ο R. Janko «αληθινό αλφάβητο».

[3] Πόλη του Λατίου, στον 41ο παράλληλο [41°53′13″N 12°42′57″E ]. Διάσημη για τον «Βωμό των Δώδεκα Θεών» που βρέθηκε σε αυτήν, του 1ου αιώνα μ.Χ. και που σήμερα ευρίσκεται στο Μουσείο Λούβρο, του Παρισιού. Στο ίδιο μουσείο είναι άγαλμα της Αρτέμιδος, αντίγραφο του 1ου αι. μ.Χ. ελληνικού πρωτοτύπου, που βρέθηκε στην πόλη από τον G. Hamilton το 1792. Και ιερό ναό της Ήρας Γαβίνας. Ο Πλούταρχος λέει ότι ο Ρωμύλος και ο Ρώμος ανατράφηκαν από τον Φαυστύλο, τον υπηρέτη του Αμουλίου, στην Γαβία, όπου έμαθαν τα πάντα, από την γραφή και την λογοτεχνία μέχρι την χρήση ελληνικών όπλων. Από εκεί συνέχισαν, για να ιδρύσουν την Ρώμη. Πλούταρχος, "Βίοι Παράλληλοι - Θησέας και Ρωμύλος", 6.2. Στην πόλη έχει βρεθεί επίσης άγαλμα Άρπυϊας-γοργόνας, του 5ου αιώνα π.Χ.

arxeion-politismou.gr