Το Αρπώνιον Καλαβρίας με Σπήλαιο Νυμφών, την φωλιά της Καλυψούς και του Οδυσσέα, και τα εργαλεία του Επειού, με τα οποία κατασκεύασε τον Δούρειο Ίππο

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Cerchiara di Calabria είναι κτισμένο στην θέση της αρχαίας ελληνικής πόλεως Αρπώνιον / Arponion (= κατοικία των Αρπυϊών), η οποία συνδέεται παραδοσιακά με τον Επειό[1] / Epeus, ο οποίος χρησιμοποίησε ξύλο από τα δάση του όρους Σέλλαρον[2], για να δημιουργήσει τον Δούρειο Ίππο.[3] Το βουνό έχει ύψος 1.439 μ. και μια παρακείμενη κορυφή, το Serra Dolcedorme (2.267 μ.), είναι το υψηλότερο βουνό της Καλαβρίας!

Σήμερα είναι μια πόλη στην επαρχία της Κοζέντσα Καλαβρίας της Μεγάλης Ελλάδος, σήμερα νότιας Ιταλίας, στον 39ο παράλληλο [39°51′N 16°23′E]. Ευρίσκεται στο Εθνικό Πάρκο Pollino.

Η ανακάλυψη πολυάριθμων αρχαιολογικών ευρημάτων υποδηλώνει ότι οι πρώτοι ανθρωπικοί οικισμοί χρονολογούνται στην Παλαιολιθική περίοδο.

Αργότερα η πόλη έγινε γνωστή ως Κιρκλάριον / Circlarium – δηλ. κέντρο κυκλου μιας μοναστικής περιοχής μεγάλης σημασίας, από την ελληνική κίρκος (>  λατ. circus), από τον κύκλο των βουνών που την περιβάλλουν ή, πιθανότατα, τον κύκλο των οχυρώσεων που έκτισαν ενάντια στην εισβολή των Σαρακηνών.[4]

Το κύριο αξιοθέατο της πόλεως είναι η ΙΜ Παναγιάς των Όπλων[5]. Τα κελλιά των ερημιτών μοναχών, ελληνικής καταγωγής, στο όρος Σέλλαρον, υπήρχαν ήδη από τον 10ο αιώνα μ.Χ. Στα μέσα του 15ου αιώνα αναπτύχθηκε η εικονολατρεία. Αλλά οι ελληνικές μονές παραδόθηκαν σε λατινικά αββαεία, ακολουθώντας την γενοκτονική πολιτική εκλατινισμού των εκκλησιών, που εφαρμόσθηκε από τους Νορμανδούς κατακτητές. Με την έλευση και κατάκτηση των Νορμανδών (οικογένεια Clermont / Chiaromonte), οι αρχαίοι ελληνικοί και βυζαντινοί θεσμοί και έθιμα της περιοχής, λατινοποιήθηκαν.

Άλλο αξιοθέατο είναι το Σπήλαιο των Νυμφών (πρώην Grotta dei Bagni, λίγο έξω από την πόλη, που μετονομάσθηκε το 1959 σε Grotta delle Ninfe) προς τιμήν των θεοτήτων, που αναφέρει ο Όμηρος. Ένα από τα πολλά σπήλαια με αυτό το όνομα. Είναι ένα μικρό υπέροχο φυσικό τοπίο στην Καλαβρία. Μια φυσική ιαματική «πισίνα», φωλιασμένη ανάμεσα σε δύο επιβλητικούς βράχους, που δημιουργούν ένα στενό φαράγγι, μια πραγματικά υποβλητική θέα! Είναι μια αρχαία πηγή θειούχου νερού, που σχηματίζει θεραπευτική λάσπη. 

Έχει θειούχα – ανθρακικά – θειικά – διττανθρακικά – αλκαλικά υποθερμικά νερά. Η θερμοκρασία στην πηγή είναι 30°C. Λόγω των ιδιοτήτων του, το νερό Cerchiara χρησιμοποιείται στην θεραπεία διαφόρων παθήσεων, ιδιαίτερα αρθροπαθειών και δερματολογικών προβλημάτων, όπως η ακμή και το έκζεμα. Τα ιαματικά νερά της ήταν ήδη γνωστά στην αρχαιότητα και οι ιδιότητές τους εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα. Στο σπήλαιο βρέθηκαν πολυάριθμα λυχνάρια και νομίσματα ρωμαϊκής εποχής.

Σύμφωνα με την ελληνική (και αργότερα και την ρωμαϊκή) μυθολογία, αλλά και κατά τους εντοπίους, η σπηλιά ήταν η κρυμμένη κατοικία, ο θρυλικός θάλαμος της Νηρηίδας Καλυψούς, που, σύμφωνα με την ομηρική ιστορία της «Οδύσσειας», σαγήνευσε τον Οδυσσέα. και προσπάθησε να τον παρασύρει από το ταξείδι της επιστροφής του στην Ιθάκη. Για τον λόγο αυτό, το ιαματικό σπήλαιο επήρε το όνομά του από τις Λουσιάδες Νύμφες, μυθικά πλάσματα που αντιπροσώπευαν θεότητες-κηδεμόνες των νερών λουσίματος, και, στην προκειμένη περίπτωση, αποτελούσαν την αυλή της Καλυψούς. Οι εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες των ιαματικών νερών κατά τους αρχαίους, προέρχονταν από υπερφυσικές ευεργετικές θεϊκές παρουσίες-οντότητες.

Στην περιοχή υπάρχουν πολλά άλλα σπήλαια:

        - Το Πιστρέλι / Grotta dei Pistrelli, σε άμεση γειτνίαση με το Σπήλαιο Νυμφών.

        - το Voragine San Marco (οφείλει το όνομά του στην ομώνυμη σπηλαιολογική ομάδα που το εξερεύνησε),

        - το Σπήλαιο Serra del Gufo".

        - το σπήλαιο «Δαμάλα(**)» ευρίσκεται κοντά στο σπήλαιο «Serra del Gufo».

        - η Άβυσσος του Λύκου ή "του Bifurto", σπήλαιο βάθους 683 μ.!

Σήμερα η Cerchiara είναι διάσημη και για την παραγωγή ενός ιδιαίτερα δημοφιλούς παραδοσιακού ψωμιού. Γι’ αυτό λειτουργεί το Μουσείο Ψωμιού, το οποίο φιλοξενεί διάφορα εργαλεία, μηχανήματα και μυλόπετρες από την αγροτική εποχή του παρελθόντος, παραδείγματα πραγματικών «ψωμιών Cerchiara».

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις» (απόσπ.) Calabria borghi da amare. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.5.2015.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

            - G. Belloni «Discorso intorno all'Antro delle Ninfe Naiadi di Homero, Appresso Francesco Bolzetta, 1º gennaio 1601».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Ο Επειός ο Φωκαεύς, ο υιός του Πανόπη, ως γνωστόν, καταγόταν από τον Πανοπέα της Φωκίδος, κοντά στον Παρνασσό.

Ο ίδιος επιστρέφοντας από την Τροία, έπεσε σε καταιγίδα που τον έβγαλε στις ιταλικές ακτές (μετά τον πόντο = θάλασσα) και ίδρυσε μια πόλη που ονόμασε Μετάποντο / Μεταπόντιο. Ίδρυσε επίσης και την Πίζα (εδώ ίσως να συγχέεται με τον Επειό τον Ηλείο). Στον ναό της Αθηνάς στο Μεταπόντιο, τον οποίο επίσης ίδρυσε ο Επειός, έδειχναν τα σιδερένια εργαλεία με τα οποία κατασκεύασε τον Δούρειο Ίππο – βλ. Βιργ. «Αιν.», 2.264. Τζάστιν «Επιτομή του Pompey Trogus» XX 2, 1. Εγκαταστάθηκε στην Λαγαριά κοντά στην Φουρία (Νότιας Ιταλίας) – βλ. Λυκόφρον. «Αλεξ.» 930. Αλλά φαίνεται ότι και από εκεί κίνησε για νέες αποικίες στην Ιβηρική, διότι εικόνα του υπήρχε και στον ναό του Απόλλωνος στην Καρτέα Ισπανίας – βλ. Αθην. «Feast of the Wise Men» X 456f. Losev A. F. «Mythology of the Greeks and Romans» 1996.

Άλλη μια αποικία των Φωκαέων ή/και Βοιωτών στην Μεγάλη Ελλάδα.

[2] Το Sellaro μας θυμίζει τους Σελλούς, υποφήτες του Διός στην Δωδώνη, με ιερόδενδρο και σύμβολό τους την βελανιδιά(*), που έχει και το Αρπώνιον ως σύμβολο!

[3] Σύμβολο της πόλης, η βελανιδιά(*) - θυμίζει και το αρχαίο όνομά της Cerchiara, Querciara – εξ ου και σύμβολό της και το αρχικό γράμμα Q - βλ. V. Barone «Cave of the Nymphs», εκδ. Magna Graecia, 1990.

[4] Σε μεσαιωνικά ελληνικά έγγραφα αναφέρεται η χώρα ως: khrklariou (έτος 1106) άστυ / astu Khrklariou (έτος 1175), Circlarium (1276 και στο RDApLC - Cassano al Jonio α. 1324 "In castro Circlarii" αρ. 2301. ΠΗΓΗ: ΙΣΤΑΤ '91.

[5] Μια λαφίνα(**) του όρους Σέλλαρον σχετίζεται με τον θρύλο της Παναγίας των Όπλων, σύμφωνα με τον οποίο, το 1450 μ.Χ. κάποιοι κυνηγοί την ακολούθησαν, και σε μια μικρή σπηλιά του βουνού, βρήκαν δύο θαυματουργές εικόνες. Η S. Maria delle Armi γιορτάζεται στις 25 Απριλίου.

arxeion-politismou.gr