Το ΠΕΤΡΙΝΟ ΓΕΦΥΡΙ του ΚΥΡ-ΝΟΥΤΣΟΥ του ΚΥΡ-ΑΛΕΞΗ ή ΚΟΚΚΟΡΟΥ στο Ζαγόρι Το γνωστό γεφύρι με την άγνωστη ιστορία...

Του Σπύρου Μαντά

Βρίσκεται στο Ζαγόρι, κάτω από το χωριό Κουκούλι(*), κατεύθυνση προς Σωποτσέλι (Δίλοφο), γεφυρώνοντας τον Βίκο σ’ ένα εντυπωσιακό βραχοστένωμά του - ο δεξιός βράχος, όπου κι η σπηλιά του Νταβέλη, αποκαλείται… «Τσουμπάρι της Αγίας Παρασκευής», με το ομώνυμο εκκλησάκι στην κορυφή του.

 Πρόκειται για ένα από τα καλύτερα γεφύρια του Ζαγοριού, με αρκετά τολμηρό τόξο - ανοίγει 24 μ., και ανασηκώνεται από το νερό 11,6 μ. Στο αριστερό του τύμπανο, επειδή βγήκε μεγαλύτερο απ’ το δεξιό, έχει ανοιχτεί μικρό παράθυρο, 1,5 Χ 1,5 μ., να ανακουφίζει κυρίως αισθητικά. Το στοιχείο, όμως, που αναδεικνύει την ευστροφία, όλη την τέχνη του πρωτομάστορα, είναι ο τρόπος που ετούτος έλυσε το πρόβλημα της στενότητος του χώρου. Για να πατήσει ομαλά ο διάδρομος διάβασης στις όχθες - οι βράχοι το απαγορεύουν - στρίβει το καλντερίμι του και το χαμηλώνει κινώντας το παράλληλα με την κοίτη του ποταμού - σε κάτοψη Π.

Κατά τα άλλα, το συνολικό του μήκος φτάνει τα 39 μ., με ωφέλιμο πλάτος 2,5 μ., ενώ ανεβοκατεβαίνει - έως τα 13 μ. - με την βοήθεια ζωναριών (ούγιες). Οι αρκάδες, σε πυκνή διάταξη, υψώνονται ικανοποιητικά - έως 0,7 μ.

Αλλά ιδιαίτερο ενδιαφέρον κρύβουν και τα ονόματα: Λεγόταν και «του κυρ-Αλέξη», που φέρει τούτη η κατασκευή, μαρτυρώντας τελικά την περιπετειώδη ιστορία της. Ο Λαμπρίδης, απαριθμώντας τις ζαγορίσιες πετρογέφυρες και τους χορηγούς τους, αναφέρεται δύο φορές στην συγκεκριμένη. Την πρώτη, γράφει πως κτίσθηκε «μεταξύ των κωμών “Σωποτσέλιον, Κουκούλιον και Μπάγια” εκ μιας και μόνης αψίδος αποτελουμένη παρά του εκ Βραδέτου Νούτσου Κοντοδήμου (1750)». Την δεύτερη, πως «το εκ βράχων υψηλών και αποτόμων χάσμα ζευγνύουσαν ΝΑ. δι’ ης συγκοινωνούσιν ιδία τα χωρία “Σομποτσέλ και Κουκούλη” προς άλληλα, ο Νούτσος Καραμισίνης τω 1768».

 Φανερό πως πρόκειται για το ένα και το αυτό γεφύρι, που καταστράφηκε και γρήγορα ανακατασκευάσθηκε, εξακολουθώντας όμως να φέρει την ίδια ονομασία: Νούτσος ήταν το όνομα και του πρώτου και του δεύτερου χορηγού (Ιωάννης = Ιωαννούτσος = Νούτσος). Στο συμπέρασμα καταλήγει και ο τόσο σχολαστικός Κουκουλιώτης δάσκαλος και ιστορικός Κώστας Λαζαρίδης, προσθέτοντας μάλιστα αυτός και τρίτο χορηγό: «…αργότερα δε κατά τα τέλη του 18ου αιώνα το διόρθωσε ο υιος τού Καραμεσίνη, Αλέξης Νούτσος, και γι’ αυτό είχεν επικρατήσει να λέγεται και γεφύρι του “κυρ-Αλέξη”. Με το τελευταίο αυτό όνομα το απάντησα κι εγώ γραμμένο στα χαρτιά τον περασμένο αιώνα».

 Πράγματι τον 19ο αιώνα το γεφύρι ονομαζόταν “Αλεξίου Νούτσου”. Έτσι τουλάχιστον το αποκαλεί ο Νικόλαος Τσιγαράς περιγράφοντας τον Βίκο - σε τούτα τα γραπτά πρέπει να αναφέρεται ο Λαζαρίδης. Ας τον ακούσουμε: «Το βαθύτατον και μέγιστον τούτο χάος και τα ανατολικώτερα τούτου μικρότερα, οίον το μεταξύ των κωμών Βραδέτου και Καπεσόβου, το μεταξύ της μονής Ρογκοβού και της κώμης Μπάγιας και το κάτωθεν της κώμης Κουκουλίου, παρά την γεφύρα Αλεξίου Νούτσου μαρτυρούσι την φοβεράν ενέργειαν των προ αιώνων σιγώντων τούτων ηφαιστείων…».

 Όσο για το “Κόκκορου” - όχι "Κόκκορη" - προήλθε από τους ιδιοκτήτες του κοντινού μύλου, που ειδικά ένας τους, ο Γρηγόρης Κόκκορος, σε επισκευή του 1910 - 1911, δώρισε κι αυτός μεταξύ των άλλων για να διορθωθεί, αμβλυνθεί η απότομη κλίση του καλντεριμιού. Ακόμη τότε πλήρωσαν και τα χωριά Κουκούλι, Καπέσοβο, Βραδέτο, Τσεπέλοβο, αλλά και το οθωμανικό Δημόσιο. Μεταξύ των χορηγών της επισκευής περιλαμβάνεται και ο Κουκουλιώτης άρχοντας Ευγένιος Πλακίδας.

Επισκευή τέλος έγινε και το 1960 από την Ένωση Ζαγορισίων της Αθήνας, κάτι που μνημονεύει εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα.

ΠΗΓΗ: Σπ. Μαντάς «Γεφυρογραφία της Πίνδου», β΄ τόμος. Φωτογραφία: αρχείο οικογένειας Ιωαννίδη. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 5.7.2024.

(*) Το χωριό Κουκούλι βρίσκεται στο κεντρικό Ζαγόρι, στον 39ο παράλληλο [39°52.3′N 20°46.5′E], κοντά στο νότιο άκρο της χαράδρας του Βίκου, στον Εθνικό Δρυμό Βίκου - Αώου. Επήρε το όνομα του από τα κουκούλια της σηροτροφίας, με την οποίο ασχολούνταν παλαιά οι κάτοικοί του.[1]

Ως οικισμός αναφέρεται ήδη από τον 13ο - 14ο αιώνα – βλ. Συνθήκη του Βοϊνίκου[2], 1430.

Τον 18ο - 19ο αιώνα γνώρισε την μεγαλύτερη πνευματική και οικονομική ανάπτυξή του.

Αξιοθέατα δείγματα ζαγορίσιας πετρόκτιστης αρχιτεκτονικής είναι:

        - το κτηριακό συγκρότημα με τις Πέντε Βρύσες,

        - το παλαιό Σχολείο,

        - η εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου,

        - ο παραδοσιακός ξενών (φιλοξενούσε τους Οθωμανούς αξιωματούχους),

        - το νέο σχολείο (του 19ου αι.),

        - η κεντρική πλατεία («μεσοχώρι» στα ζαγορίτικα)

        - το Φυσικό Μουσείο του Κ. Λαζαρίδη, περιλαμβάνει ιστορική βιβλιοθήκη και συλλογή από τοπικά βότανα και λουλούδια.

Εκτός από το παροαναφερθέν γεφύρι του Κόκκορου, έξω από το χωριό υπάρχουν και τα πετρόκτιστα γεφύρια:

        - Καλογερικό ή του Πλακίδα, τρίτοξο.

        - του Μίσιου.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «ΗΠΕΙΡΟΣ, η γωνια που πετρωσε στο 5». Γ. Λεκάκης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Κατ’ άλλους από τις πολύ μεγάλες καλυπτήριες πέτρες (κουκούλα > λατινικό cuculla = καλύπτρα) της περιοχής.

[2] Συνθήκη που συνήψε το Κοινό των 14 χωριών του Ζαγορίου, με την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με αυτήν οριζόταν το ειδικό καθεστώς αυτονομίας της περιοχής. Τα προνόμια που παραχωρήθηκαν στην Ομοσπονδία του Ζαγορίου οφείλονταυ, κατά κύριον λόγο, στην επιρροή αξιόλογων Ζαγοριανών στην Υψηλή Πύλη. Διατηρήθηκαν έως το 1868. Σύμφωνα με αυτά τα προνόμια, το Ζαγόρι ήταν αυτόνομο και αυτοδιοίκητο υπό επιτήρηση.

arxeion-politismou.gr