Αμφίπολη: ιστορίες από χρυσάφι και δόξα

Ελένη Σβορώνου

Ας αφήσουμε όμως τους αρχαιολόγους να κάνουν τη δουλειά τους και ας γνωρίσουμε αυτόν τον οικισμό με το χαρακτηριστικό μνημείο, τον Λέοντα της Αμφίπολης. Αυτό «ρωτήσαμε» τον Λέοντα: να μας πει για τη σημαντική, κάποτε, πόλη και τον σημερινό οικισμό της Αμφίπολης. Χάρηκε, δάκρυσε, συγκινήθηκε και μας είπε την ιστορία για την πόλη και την περιοχή που όλοι θέλησαν να κατακτήσουν για τον πλούτο και τη σπουδαία θέση της.

Tο χρονολόγιο της Αμφίπολης

3000 π.Χ. περίπου. Στις όχθες του Στρυμόνα, όπως θα ονομάσουν πολύ αργότερα το ποτάμι, 60 χλμ. νοτιοανατολικά από την πόλη που σήμερα είναι οι Σέρρες, εγκαθίστανται άνθρωποι της εποχής του Χαλκού. Το βουνό, το Παγγαίο, έχει πυκνά δάση και η περιοχή κοιτάσματα πολύτιμων μετάλλων. Η θέση λοιπόν είναι εξαιρετικής σημασίας.

480 π.Χ. Ο ποταμός Στρυμόνας, όπως και όλοι οι ποταμοί στην αρχαιότητα, λατρεύεται ως θεός. Έτσι, ο Ξέρξης, στην εκστρατεία του κατά των Ελλήνων, θάβει ζωντανούς 9 νεαρούς άντρες και 9 παρθένες ως θυσία στον ποτάμιο θεό. Παρ’ όλα αυτά, δεν τον βοηθάει… Ένα χρόνο μετά, στην Αμφίπολη, οι Πέρσες αποδεκατίζονται από τους Μακεδόνες.

430 π.Χ. Ύστερα από προηγούμενες αποτυχημένες προσπάθειες, οι Αθηναίοι κατακτούν την περιοχή και ιδρύουν την Αμφίπολη, την πρώτη βάση τους στην περιοχή της Θράκης. Τώρα μπορούν να έχουν άφθονη ξυλεία, για τα «ξύλινα τείχη τους». Η πόλη εξελίσσεται σε μία από τις σημαντικότερες της αθηναϊκής ηγεμονίας.

424 π.Χ. Οι Σπαρτιάτες καταλαμβάνουν την πόλη (βρισκόμαστε στον 7ο χρόνο του Πελοποννησιακού πολέμου). Το 422 π.Χ., στη μάχη της Αμφίπολης, οι Σπαρτιάτες, υπό τον στρατηγό Βρασίδα, αναγκάζουν τους Αθηναίους να τραπούν σε φυγή, με μεγάλες απώλειες: έχουν 600 νεκρούς, μεταξύ αυτών και τον στρατηγό τους, τον δημαγωγό Κλέωνα. Σπαρτιάτες σκοτώνονται μόλις επτά. Μεταξύ αυτών όμως και ο Βρασίδας.

421-415 π.Χ. Συνάπτεται η Νίκειος ειρήνη και ο πόλεμος σταματάει. Οι Αθηναίοι ανακτούν την Αμφίπολη. Ωστόσο, η Σπάρτη δεν παραχωρεί την Αμφίπολη στην Αθήνα, όπως είχε δεσμευτεί. Έτσι, αρχίζουν πάλι οι εχθροπραξίες.

413-399 π.Χ. Έχουμε άνοδο της Μακεδονίας και ο ικανός βασιλιάς της Αρχέλαος αναδιοργανώνει τη διοίκηση του κράτους του. Διαιρεί την Κάτω Μακεδονία σε διοικητικές αστικές περιοχές, διοικητικές μονάδες με κέντρο μία πόλη. Η Αμφίπολη ήταν μία από αυτές.

358 π.Χ. Η Αμφίπολη γίνεται οριστικά τμήμα του βασιλείου των Μακεδόνων υπό τον Φίλιππο Β΄. Το χρυσοφόρο Παγγαίο είναι η πηγή του πλούτου του βασιλείου: τα εκπληκτικά στεφάνια και αγγεία από τους μακεδονικούς τάφους, τα νομίσματα, τα χρήματα για να γίνει η εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου - η οικονομική δύναμη της Μακεδονίας οφείλει πολλά στα χρυσοφόρα αυτά κοιτάσματα. 

356-323 π.Χ. Η Αμφίπολη και το επίνειό της στο Αιγαίο εξελίσσονται σε σημαντική ναυτική βάση των Μακεδόνων. Από την πόλη αυτή προέρχονται τρεις σημαντικοί ναύαρχοι: ο Νέαρχος, ο Ανδροσθένης και ο Λαομέδοντας. Από εκεί ξεκινά ο στόλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου για την Ασία. Το κυριότερο νομισματοκοπείο του απέραντου κράτους του βρίσκεται στην Αμφίπολη. Με δεύτερο αυτό της Βαβυλώνας.

1913 Γίνονται οι πρώτες ανασκαφές στην Αμφίπολη από  Έλληνες αρχαιολόγους, οι οποίες φέρνουν στο φως τη βάση του μεγάλου μαρμάρινου λέοντα. Αργότερα θα βρεθούν μέσα στη λάσπη του ποταμού τεράστια τεμάχια του μνημείου.  Έτσι γίνεται η αναστήλωση του Λέοντα της Αμφίπολης,
που μας «μιλάει» τώρα για την ιστορία της…

1953 Ανακαλύπτουν ίχνη τάφου στο λόφο Καστά. Το 1964 αρχίζει επίσημα η ανασκαφή. Έρχεται στο φως ένα τετράπλευρο οικοδόμημα. Γίνεται φανερό ότι ο Λέοντας της Αμφίπολης βρισκόταν κάποτε στην κορυφή του τύμβου, πάνω στο τετράπλευρο αυτό οικοδόμημα. Οι ανασκαφές συνεχίζονται σε μια έκταση 20 στρεμμάτων στο λόφο και εντοπίζονται 70 τάφοι.

2012 Αρχίζουν προσπάθειες για να εντοπι-στούν τα όρια του τύμβου. Ο περίβολός του εντοπίζεται 12 μέτρα κάτω από την επιφάνεια όπου γίνονται οι ανασκαφές. Έχει μήκος 497 μέτρα και χρονολογείται γύρω στο 325-300 π.Χ., την περίοδο της βασιλείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Είναι φτιαγμένος από μάρμαρο Θάσου και πρόκειται για έργο του Δεινοκράτη. (Ο Δεινοκράτης ο Ρόδιος ήταν αρχιτέκτονας και τεχνικός σύμβουλος του Μεγάλου Αλεξάνδρου.) Οι ανασκαφές βρίσκονται σε εξέλιξη και δεν είναι ακόμα σίγουρο σε ποιον ανήκει.

Ρωμαϊκή και Βυζαντινή περίοδος
Η Αμφίπολη γίνεται πρωτεύουσα μιας από τις τέσσερις διοικητικές περιφέρειες στις οποίες χώρισαν οι Ρωμαίοι τη Μακεδονία. Από εδώ περνά και η περίφημη οδός τους, η Εγνατία οδός. Η πόλη ακμάζει έως τον 5ο-6ο αιώνα μ.Χ. Κοσμείται με όμορφες εκκλησίες, εντυπωσιακές σε μέγεθος και διασκόσμηση. Όμως, με τις επιδρομές των Σλάβων πέφτει σε παρακμή.

Εδώ όμως το λιοντάρι μας πηγαίνει να ξεκουραστεί και να σιωπήσει, ώσπου να ακούσει το μυστικό που φυλάει τόσα χρόνια από τους ίδιους τους αρχαιολόγους!

Πηγή: kathimerini.gr