Το Ηρώον του Ηφαιστίωνα στην Αμφίπολη μέσα από αρχαίες πηγές

Ο Ηφαιστίωνας πέθανε τον Νοέμβριο του 324 π.Χ. στα Εκβάτανα της Μηδίας, και από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, τον Αρριανό και τον Πλούταρχο πληροφορούμαστε για τα της κηδείας του, τα οποία κατέληξαν στην καύση του σώματος του νεκρού σε ένα συγκεκριμένο οικοδόμημα το οποίο ονομαζόταν «Πυρά». Επομένως, καμία αναφορά σε τάφο ή σε τύμβο στη Βαβυλώνα.
Σημαντική είναι η πληροφορία του Ιουστίνου (3ος αι. μ.Χ.) στην Επιτομή των Historiae Philippicae του Pompeius Trogus: Quem contra decus regium Alexander diu luxit tumulumque ei fecit eumque post mortem coli ut deum esset: «Τον οποίο [Ηφαιστίωνα], ενάντια στο βασιλικό ήθος - δόξα, ο Αλέξανδρος πένθησε επί μακρόν, κατασκευάζοντάς του τύμβο, και [τον οποίο] διέταξε μετά τον θάνατο να λατρεύεται ως θεός».

Δηλαδή, ότι ο Αλέξανδρος τον κατασκεύασε τελικά τον τύμβο, τον οποίο συνέδεσε χαρακτηριστικά με την αποθέωση ή τον αφηρωισμό του Ηφαιστίωνος.

Ο Ρωμαίος ιστορικός Ιουστίνος, ο οποίος έγραψε το 200 μ.Χ. μας δίνει άλλη μία πληροφορία, ότι ο τύμβος του Ηφαιστίωνα κόστισε 12.000 τάλαντα.

ΜΗ ΧΑΣΕΤΕ! Παιδικά δωμάτια σε νέες μοντέρνες γραμμές και πολύ ΧΑΜΗΛΕΣ τιμές - Αφοί Θρασκιά

Καίρια θεωρείται, στο σημείο αυτό, η επισήμανση πως ό,τι έπραξε ο Αλέξανδρος,ήταν ενάντια στο «βασιλικό ήθος» – η απόδοση τιμών σε βασιλικό τύμβο. Θέλει να πει ο Ιουστίνος ότι ο Αλέξανδρος κατασκεύασε για τον Ηφαιστίωνα «βασιλικό τάφο», χωρίς να είναι βασιλεύς.
Ουδείς, πέραν τούτου, βεβαιώνει ότι ο τάφος του Ηφαιστίωνος ανεγέρθηκε στη Βαβυλώνα. Tον αναζητούσαμε – εσφαλμένα– στα Εκβάτανα, όπου σώζεται ένας Λέων.

Αντιθέτως, έχουμε την πληροφορία από τον Αρριανό ότι οικοδομήθηκαν δύο ηρώα προς τιμήν του Ηφαιστίωνος στην Αλεξάνδρεια, ένα στο νησί της Φάρου και ένα στην πόλη, μάλλον εκατέρωθεν των απολήξεων της γέφυρας του Επτασταδίου.

Η σημαντικότερη ένδειξη ότι «ηρώον» του Ηφαιστίωνος υπήρχε στην ίδια τη Μακεδονία είναι το αναθηματικό ανάγλυφο του Μουσείου της Θεσσαλονίκης, από την Πέλλα, στο οποίο γυναικεία μορφή σπένδει στη φιάλη του νεκρού Ηφαιστίωνος, που έχει αφιππεύσει. Φέρει επιγραφή:" Διογένης Ηφαιστίωνι ήρωι" . Επομένως, τεκμηριώνεται o αφηρωισμός του Ηφαιστίωνος στη Μακεδονία.

Η Αμφίπολη επελέγη επειδή ο Αλέξανδρος έτεινε χείρα φιλίας στους Αθηναίους: "ιστορικός συμβιβασμός". Το 334 π.Χ. οι Αθηναίοι παραχώρησαν τα πολιτικά δικαιώματα στον Αμύντορα και τοις εκγόνοις αυτού, δηλαδή στον πατέρα του Ηφαιστίωνος και στον ίδιο. Ηταν "Αθηναίος". Ηταν επίσης το λιμάνι του μακεδονικού στόλου, εκεί όπου τεκμηριώνεται η μεγάλη λατρεία της Αρτέμιδος ταυροπόλου, προστάτιδος του στόλου

. Ο Ηφαιστίων ήταν ο ναυπηγός του Αλεξάνδρου στα Πάταλα της Ινδίας και στον Τίγρη. Αυτό απεικονιζόταν στο διάζωμα με τα 240 έμβολα πλοίων στην τετράγωνης κάτοψης Πυρά (60 σε κάθε πλευρά). Ναυπηγός και πρώτος ναύαρχος του στόλου, μετά την Τύρο.

Την αποστολή των λειψάνων πρέπει να επιφορτίστηκε ο Αντίγονος ο Μονόφθαλμος, το μονόγραμμα του οποίου εμφανίζεται σε μαρμάρινο θραύσμα, σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της κ. Περιστέρη. Ο στόλος είχε επιστρέψει στη Μακεδονία πριν από τον θάνατο του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. Τότε ξεκίνησαν και τα έργα.

Ο Αλέξανδρος διέταξε μετά τον θάνατό του να μην αλλάξει ούτε το όνομα της χιλιαρχίας του Ηφαιστίωνος ούτε το "σημείον", μας τονίζει ο κ.Μαυρογιάννης, θέλοντας να επισημάνει ότι στις γραπτές πηγές (με την αναφορά «σημείον») καταδεικνύεται η ύπαρξη «μονογράμματός» του.

Θ.Μαυρογιάννης, καθηγητής Ιστορίας παν.Κύπρου.