Γιατί οι Αρχαίοι Έλληνες ονόμαζαν την Αφροδίτη Εωσφόρο και Έσπερο

“ἀστὴρ πρὶν μὲν ἔλαμπες ἐνὶ ζωοῖσιν ἑῷος,
νῦν δὲ θανὼν λάμπεις ἕσπερος ἐν φθιμένοις.»

“Σαν το άστρο της αυγής έλαμπες άλλοτε μέσα στους ζωντανούς· τώρα που πέθανες, λάμπεις μέσα στους πεθαμένους όπως ο Έσπερος.»
Πλάτων.

Ο Εωσφόρος και ο Έσπερος είναι οι δικοί μας Αυγερινός και Αποσπερίτης, δηλαδή το ίδιο αστέρι, ο πλανήτης Αφροδίτη. Τους παρίσταναν στην τέχνη σαν δυο νεαρά παλικάρια με πυρσό στο χέρι, που έκαναν την εμφάνισή τους στον ουρανό και μηνούσαν τον ερχομό της μέρας και της νύχτας αντίστοιχα.

Στην ελληνική μυθολογία…
ο Έσπερος ήταν η προσωποποίηση του φωτεινού αστέρα που βγαίνει τα βράδια, τουΑποσπερίτη. Τον θεωρούσαν γιο ή και αδελφό του Άτλαντα, και διακρινόταν για την καλοσύνη του. Στην Ιλιάδα ο Έσπερος χαρακτηρίζεται με το επίθετο “κάλλιστος»,δηλαδή ο ωραιότερος από όλους τους αστέρες του ουρανού, ενώ στην Οδύσσεια με το επίθετο “φαάντατος», δηλαδή ο φωτεινότερος.

Ο Ησίοδος θεωρεί τον Έσπερο γιο της Ηούς (θεά της αυγής) και του Κεφάλου, όπως γράφει και ο Παυσανίας (Α΄ 3, 1). Ο ίδιος ωστόσο ποιητής τον παρουσιάζει και ως γιο της Ηριγενείας και του Αστραίου (προσωποποίηση του έναστρου ουρανού), οπότε τον ονομάζειΕωσφόρο, προάγγελο της αυγής. Η Ηριγένεια (γεννημένη το πρωί) όμως φαίνεται να είναι ένα ακόμα προσωνύμιο της Ηούς.
Κατά την Θεογονία του Ησιόδου λοιπόν, η Σελήνη είναι κόρη του Υπερίωνα και της Θείας και αδελφή της Hούς (Αυγής) και του Ηλίου, Ο Κέφαλος ήταν παντρεμένος με την Προκρίδα, κόρη του Ερεχθίονα. Η Ηώ όμως τον ερωτεύτηκε και τον απήγαγε. Από τη σχέση του Κέφαλου και της Ηούς προέκυψαν οι εξής γιοί, ο Φαέθων, ο Τίθωνας ο Έσπερος ο Βορράς, ο Νότος και ο Ζέφυρος.

Ο Έσπερος αναφέρεται και από τον Διόδωρο, τον Απολλόδωρο, τον Καλλίμαχο, τον Πίνδαρο, τον Νόννο, τον ποιητή Ίβυκο, τον Ίωνα, τον Χίο, τον Οβίδιο, τον Σενέκα, τον Βιργίλιο, τον Κικέρωνα, τον Γάιο Ιούλιο Υγίνο, τον Κουίντο Σμυρνέα, τον Βαλέριο Φλάκκο και πολλούς άλλους.

Ο Μύθος μας λέει ότι ο Έσπερος ήταν όταν ζούσε στη Γη, ένας ξεχωριστός, για τα χαρίσματα και τις αρετές του, νέος. Ξεχώριζε ο Έσπερος για την ευσέβεια, τη δικαιοσύνη και τον ανθρωπισμό του.Λαμπρός, και όμορφος, τιμούσε τους θεούς και διακρινόταν για την ευγένεια του χαρακτήρα του, την σύνεση και την ευσπλαχνία του. Οι άνθρωποι τον αγαπούσαν εξαιτίας της καλοσύνης του. Ο Έσπερος με τα χρυσά του μαλλιά εμφανίζεται στο νυχτερινό ουρανό και δεσπόζει ανάμεσα στ’ άλλα αστέρια, με τη λαμπρότητα και το φως του. Εσπέρα- Δύση.

Ο Έσπερος ήταν το πιο λαμπρό αστέρι. Πρώτος αυτός ανέβηκε στο όρος Άτλας για να παρατηρήσει τα αστέρια, όμως θύελλα τον άρπαξε και ο Έσπερος χάθηκε. Η καλοσύνη του έκανε τους ανθρώπους να φανταστούν ότι είχε μεταμορφωθεί στο αστέρι που φέρνει τη νύχτα και μαζί με αυτή και την ανάπαυση στους ανθρώπους. Θεωρείται, ακόμη, πατέρας της Εσπερίδας που από τον Άτλαντα, τον αδελφό του, απέκτησε κόρες, τις γνωστέςΕσπερίδες που συνδέονται με τον μυθικό κύκλο του Ηρακλή και την αναζήτηση από τον ήρωα των χρυσών μήλων. Ξετυλίγοντας το κουβάρι του Μύθου μαθαίνουμε ότι ο Εωσφόρος- Φώσφορος ήταν αδερφός του Έσπερου και γεννήθηκαν από το ζευγάρωμα της Ηώς με τον Αστραίο ή κατά μία άλλη εκδοχή (όπως προαναφέραμε) του Κέφαλου.
Ο Εωσφόρος έλαβε ως σύζυγό του την Κλεόβοια και απέκτησαν δύο θυγατέρες, τηνΤηλαύγη τη Φιλωνίδα και έναν γιο τον Κήυκα. Ο Εωσφόρος πετώντας στον πρωινό ουρανό προηγείτο του άρματος του Ηλίου, φέρνοντας το πρωινό φως (αυγή) πριν ακόμη ανατείλει ο ήλιος.

Προπορεύεται ο Εωσφόρος προαναγγέλλοντας την αυγή, ακολουθούν η Ηώς / Αυγή και ο Ήλιος (κρατήρας, Απουληία, Μουσείο Μονάχου

Οι αρχαίοι, όπως έχει επισημανθεί, πίστευαν ότι ο Έσπερος και ο Εωσφόρος ήταν το ίδιο αστέρι, ότι ο Εωσφόρος δηλώνει υπέρτατη ομορφιά και ότι η ψυχή κάποιου που πέθανε μπορεί να κατοικεί σε ένα αστέρι.

Η λέξη Εως – φόρος (ο φέρων την Ηώ = αυγή) είναι σύνθετη, εκ του Έως = Αυγή και του Φέρω, σημαίνει δε «Ο φέρων την αυγή», δηλαδή ο προάγγελος της Αυγής.
Στην λέξη Εωσφόρος, το πρώτο συνθετικό –Έως σημαίνει λυκόφως δηλαδή έσπερο φως (αμυδρό) κατά λέξη, αυτός που φέρει ή φέρνει το Φως. Το παράγωγο άλλωστε επίθετο «εωθινός»σηµαίνει «πρωινός», «αυγινός».

Λέγεται ότι η Αφροδίτη πήδηξε από ένα βράχο να αυτοκτονήσει για τον άδικο χαμό τουΆδωνη. Απλώς, ενώ ήταν το βραδινό άστρο του Έσπερου, βουτώντας πίσω από το άρμα του Ήλιου που είχε δύσει, αναβίωνε την άλλη μέρα το πρωί σαν Εωσφόρος, για να συναντήσει τον Άδωνη. Είναι σαν τις κινήσεις του πλανήτη Αφροδίτη στον ουράνιο θόλο.

Ο Εωσφόρος-Έσπερος αναπαρίστατο πάντοτε ως έφηβος απαράμιλλης ομορφιάς σε όσα αγάλματα και αγγεία έχουν διασωθεί με την μορφή του. Άλλοτε συνοδεύοντας τηνΑφροδίτη, άλλοτε την Σελήνη, άλλοτε προπορευόμενος του άρματος του Ηλίου για να φέρει το αχνό φέγγος του χαράματος που περίμεναν οι αγρότες για να ξυπνήσουν, προαναγγέλλοντας έτσι την αυγή που αποτελούσε την έναρξη για τις αγροτικές εργασίες, άλλοτε ως βρέφος στην αγκαλιά της Ηούς κλπ.

Ο Αυγερινός είναι το δημώδες όνομα του πλανήτη Αφροδίτη, όταν αυτή εμφανίζεται στον ουρανό κατά την αυγή. Γι’ αυτό καλείται από πολλούς και “άστρο της ημέρας». Καλείται επίσης και Αποσπερίτης όταν εμφανίζεται μετά την δύση του ηλίου και είναι το λαμπρότερο αντικείμενο στον ουρανό αμέσως μετά τη Σελήνη.

Η Σελήνη συνοδευόμενη από τους Διόσκουρους Φωσφόρο και Έσπερο. Ρωμαϊκή στήλη, 2ος αι. π.Χ.

Η Αφροδίτη είναι το γνωστότερο και πιο αγαπητό “άστρο» του ελληνικού λαού. Είναι το τελευταίο άστρο που αντικρίζει ο γεωργός ξυπνώντας το χάραμα (Αυγερινός) και το πρώτο όταν έρχεται η νύχτα, (Αποσπερίτης), όπου προμηνύει το τέλος της ημερήσιας εργασίας και την αρχή της νυχτερινής ανάπαυσης. Κατά τόπους ονομάζεται “άστρο της αυγής», “αυγίτης» ή “ημεραστέρι» ακόμη και απλά “αστέρας» η “άστρο».

Αστρονομικά, ο Εωσφόρος είναι ο πιο λαμπρός πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος, ο πλανήτης Αφροδίτη όπως προείπαμε, με τις δύο διαφορετικές εκφάνσεις του: δηλ. ωςΕωσφόρος κατά το χάραμα της ημέρας (προαναγγέλλοντας της αυγή) και ως Έσπεροςκατά το σούρουπο.

Σε ό,τι αφορά την πρωινή έκφανση του πλανήτη Αφροδίτη, απαντάται σε όλα τα διεθνή και εν Ελλάδι επιστημονικά αστρονομικά εγχειρίδια με την ίδια ακριβώς ονομασία: ως Εωσφόρος.

H Σελήνη και o Έσπερος. Ασημί με χρυσό. 350 περίπου π.Χ. Μιλάνο Αρχαιολογικό Μουσείο

Έχει διασωθεί και βρέθηκε σε ανασκαφές ένα εκπληκτικό ανάγλυφο του Εωσφόρου και του αδερφού του, του Έσπερου, που πλαισιώνουν την μορφή της Σελάνας (Σελήνης). Δύο ωραιότατων νέων που συνοδεύουν το σβήσιμο κάθε πρωί και την εμφάνιση κάθε σούρουπου του φεγγαριού.
Το ανάγλυφο βρίσκεται στο Μουσείο του Λούβρου.

H λατρεία του Εσπέρου μνημονεύεται στην περιοχή της Οίτης. Στον Παρνασσό, οΈσπερος λατρευόταν ως πατέρας της Στίλβης ή της Τηλαύγης και παππούς του Αυτολύκου, ενώ σε άλλα μέρη τον θεωρούσαν πατέρα του Εωσφόρου.
Αξίζει να σηµειώσουµε ότι η θεά Εκάτη ονοµαζόταν επίσης «Φωσφόρος» και «∆αδούχος» και απεικονίζεται συνήθως στα αγάλµατά της να κρατά σε κάθε χέρι της τη δάδα.
Ο «φέρων την αυγή», ο «φωτοδότης» ο Εωσφόρος, ο Υιός της Πρωίας, ο όμορφος αυτός νέος, γιος της Ηούς και του Αστραίου, που προηγούνταν του άρματος του Ήλιου, το πως έγινε συνώνυμος με το σκοτάδι, είναι μια άλλη ιστορία που θα την πούμε ίσως, μια άλλη φορά…

Η χριστιανική  θρησκεία στην προσπάθεια εγκαθίδρυσής της, με ιδιαίτερα νοσηρή φαντασία προσπάθησε να δαιμονοποιήσει τους θεούς των αρχαίων Ελλήνων αλλά και άλλων θρησκειών όπως ο Θεός Βαάλ που έγινε στη συνέχεια ο γνωστός δαίμονας Βελζεβούλ. Κατά των ίδιο τρόπο χρησιμοποίησε και τα ονόματα αυτών .

FaceboTwGoogle+