Έπαιζαν τα παιδιά των Βίκινγκς;

Ένα ξύλινο καραβάκι ηλικίας 1.000 ετών που βρέθηκε στη Νορβηγία δείχνει ότι ακόμη και στα σχετικά φτωχικά αγροκτήματα είχαν χρόνο για παιχνίδια.

Είναι ταλαιπωρημένο από τον χρόνο, όμως είναι ξεκάθαρο: το σκαλισμένο ξύλο με την ανασηκωμένη «γυριστή» πλώρη και μια τρύπα από όπου έπρεπε να περνούσε το κατάρτι είναι ένα κναρ, ένα υπερήφανο πλοίο των Βίκινγκς σε μικρογραφία. Βρέθηκε στη Νορβηγία και μαρτυρεί ότι πριν από 1.000 χρόνια κάποιος το σκάλισε με φροντίδα για να το δώσει σε ένα παιδί. Δεν είναι το πρώτο παιχνίδι της εποχής των Βίκινγκς που έρχεται στο φως, αν και τα σχετικά ευρήματα είναι λιγοστά. Είναι όμως το μοναδικό που έχει βρεθεί σε μια άλλοτε όχι και τόσο προνομιούχο αγροτική περιοχή. Και υποδηλώνει ότι ακόμη και στα σχετικά φτωχικά αγροκτήματα οι σκληροτράχηλοι κάτοικοι του Βορρά πρόσφεραν στα παιδιά τους τον απαραίτητο χρόνο και τα μέσα για παιχνίδι, μια «πολυτέλεια» που δεν εξυπακούεται για τα παιδιά όλων των κοινωνικών τάξεων σε όλες τις εποχές.

Θαμμένο στο μεσαιωνικό πηγάδι

Το καραβάκι ανασκάφηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Αεροπορικής Βάσης του Ερλαντ στην Κεντρική Νορβηγία, στη θέση όπου στους μεσαιωνικούς χρόνους υπήρχε ένα αγρόκτημα. Είχε θαφτεί σε ένα πηγάδι το οποίο οι αγρότες της εποχής είχαν κλείσει, είτε γιατί είχε στερέψει είτε γιατί το νερό του είχε μολυνθεί. Το υγρό περιβάλλον του πηγαδιού επέτρεψε στο ξύλο να διατηρηθεί τόσο καλά για δέκα αιώνες, προς μεγάλη χαρά των αρχαιολόγων.

 

«Αυτό το καραβάκι-παιχνίδι λέει κάτι για τους ανθρώπους που ζούσαν εδώ» δήλωσε σε δελτίο Τύπου ο Ουλφ Φράνσον, αρχαιολόγος του Πανεπιστημιακού Μουσείου του Νορβηγικού Πανεπιστημίου Επιστήμης και Τεχνολογίας (NTNU) και εκ των επικεφαλής των ανασκαφών στο συγκεκριμένο μεσαιωνικό αγρόκτημα. Οπως ανέφερε, το εύρημα είναι ξεχωριστό από πολλές απόψεις. «Κατ' αρχάς δεν είναι τόσο συνηθισμένο να βρίσκουμε αντικείμενα τα οποία σχετίζονταν με παιδιά» επεσήμανε. «Δείχνει όμως επίσης ότι τα παιδιά σε αυτό το αγρόκτημα μπορούσαν να παίξουν, ότι είχαν την άδεια να κάνουν κάτι άλλο εκτός από το να δουλεύουν στα χωράφια ή να βοηθούν στις δουλειές του αγροκτήματος».

Παιδιά της πόλης και της εξοχής

Πράγματι, η ανάσυρση μεσαιωνικών σκανδιναβικών παιχνιδιών δεν είναι κάτι συνηθισμένο, από την άλλη πλευρά όμως το καραβάκι του Ερλαντ δεν είναι μοναδικό. Ένα παρόμοιο καραβάκι, τόσο από την άποψη της ηλικίας όσο και από αυτήν της κατασκευής, είχε βρεθεί πριν από λίγο περισσότερο από έναν αιώνα, το 1900, σχετικά κοντά, στο Τροντχάιμ (τρίτη σε μέγεθος πόλη της Νορβηγίας και έδρα του NTNU), κατά τη διάρκεια εργασιών στον δρόμο μπροστά από τη Δημοτική Βιβλιοθήκη. Ωστόσο το Τροντχάιμ στους μεσαιωνικούς χρόνους ήταν ήδη ένα πλούσιο εμπορικό κέντρο - υπήρξε μάλιστα πρωτεύουσα της χώρας ως το 1217. Οι αρχαιολόγοι θεωρούν εύλογο ότι τα παιδιά των εύπορων αστικών οικογενειών θα είχαν χρόνο για παιχνίδι - αν όχι όλα, τουλάχιστον κάποια.

Το καραβάκι του Ερλαντ είναι επομένως ένα εύρημα με ιδιαίτερη σημασία, εφόσον έχει βρεθεί σε ένα εντελώς διαφορετικό κοινωνικό και οικονομικό περιβάλλον, σε μια κάθε άλλο παρά εύπορη αγροικία. «Το μεσαιωνικό αγρόκτημα εδώ βρίσκεται μακριά από τη θάλασσα, δεν έχει τόσο στρατηγική θέση» εξήγησε η Ινγκριντ Ιστγκααρντ, η αρχαιολόγος που είναι επικεφαλής ολόκληρης της ανασκαφής στην Αεροπορική Βάση του Ερλαντ. «Υπάρχουν και άλλα αγροκτήματα στο Ερλαντ, τα οποία έχουν καλύτερη θέση». Η αρχαιολόγος υπογράμμισε πως παρά το γεγονός ότι το αγρόκτημα στο οποίο βρέθηκε το καραβάκι ανήκε στα λιγότερο εύπορα και προνομιούχα της περιοχής, το εύρημα δείχνει ότι η ζωή ήταν αρκετά καλή εκεί ώστε κάποιος να αφιερώσει χρόνο στο να σκαλίσει ένα παιχνίδι για ένα παιδί - και το παιδί να έχει τη δυνατότητα να παίζει με αυτό.

Σαν αγωνιστικό αυτοκίνητο

Και το παιχνίδι που σκαλίστηκε για αυτό το όχι και τόσο προνομιούχο παιδί ήταν κάθε άλλο παρά «δεύτερης διαλογής». Στον Μεσαίωνα τα πλοία συγκαταλέγονταν στις πλέον προηγμένες τεχνολογικές κατασκευές, επομένως το συγκεκριμένο καραβάκι ήταν κάτι πολύ «προχωρημένο» για τα μέτρα της εποχής. «Αν έφτιαχνες τότε ένα πλοίο των Βίκινγκς, ένα κναρ, παιδιά και μεγάλοι θα το θεωρούσαν κάτι πολύ σημαντικό. Ηταν μια πολύ εξειδικευμένη κατασκευή» τόνισε ο κ. Φράνσον. «Αυτό το καραβάκι είναι πολύ "αληθινό". Δεν ήταν ανάγκη να κάνει κάποιος τόση δουλειά για να φτιάξει ένα παιχνίδι για ένα παιδί».

Ένα σύγχρονο ξύλινο μοντέλο του κναρ, του υπερήφανου πλοίου των Βίκινγκς που αποτελούσε τεχνολογικό επίτευγμα για την εποχή του

«Όποιος το έφτιαξε εργάστηκε με επιμέλεια για να δημιουργήσει κάτι που έμοιαζε με το αληθινό πλοίο» πρόσθεσε ο αρχαιολόγος, τονίζοντας ότι ακριβώς επειδή ήταν τόσο ρεαλιστικό το καραβάκι αυτό «θα πρέπει να ήταν πολύ "κουλ" για την εποχή εκείνη, θα πρέπει να το έβλεπαν όπως τα σημερινά παιδιά βλέπουν τα πραγματικά "κουλ" αγωνιστικά αυτοκίνητα ή τα αεροπλανάκια».

Παπούτσια χιλιετίας

Άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στο ίδιο πηγάδι και στο διπλανό του μπορεί να μην εθεωρούντο στην εποχή τους τόσο «κουλ», αλλά είναι επίσης σπάνια. Μεταξύ αυτών τα υπολείμματα από τέσσερα δερμάτινα παπούτσια τα οποία, αντίθετα από ό,τι συμβαίνει συνήθως, έχουν και αυτά διατηρηθεί σε πολύ καλή κατάσταση εξαιτίας του νερού των πηγαδιών. «Αυτό ήταν είδηση» σχολίασε η κυρία Ιστγκααρντ. «Βρήκαμε παπούτσια της εποχής του Ολαφ ντεν Χέλιγκε, ο οποίος ήταν βασιλιάς της Νορβηγίας από το 1015 ως το 1028!».  

Το δερμάτινο παπούτσι που πετάχτηκε ολόκληρο δείχνει ότι ο κάτοχός του, πριν από 1.000 χρόνια, δεν ήταν πλούσιος αλλά ούτε και υπερβολικά φτωχός (Πηγή: Hojem, NTNU University Museum)

Λιωμένα, τρύπια και μπαλωμένα, τα μεσαιωνικά «παπούτσια εργασίας», τα οποία οι σύγχρονοί μας θα έβρισκαν εξαιρετικά άβολα και κρύα, δείχνουν ότι οι κάτοχοί τους δεν είχαν την οικονομική ευχέρεια να τα αντικαθιστούν συχνά για να αγοράσουν καινούργια. Από την άλλη πλευρά όμως, το γεγονός ότι ένα παπούτσι βρέθηκε σχεδόν ολόκληρο δείχνει ότι δεν βρίσκονταν και σε απόλυτη ένδεια. «Αυτό μου λέει ότι δεν θα πρέπει να ήταν και τόσο φτωχοί, αφού είχαν τη δυνατότητα να πετάξουν ολόκληρο παπούτσι» επεσήμανε ο κ. Φράνσον.

Λ. Φαφούτη

Πηγή: Το Βήμα