Μεγάλο ιερό στην αρχαία Ηφαιστία Λήμνου

Οι Πελασγοί είχαν για πρωτεύουσά τους την Ηφαιστία, η οποία ανασκάφηκε από την Ιταλική Αρχαιολογική σχολή μετά το 1926. Η ακμή της διήρκησε από το 1000 π.Χ. ως το 1200μ.Χ περίπου . Ο αρχαιολογικός χώρος περιλαμβάνει ένα τεράστιο πολυσύνθετο οικοδόμημα εκτάσεως δέκα περίπου στρεμμάτων.

Έχουν αποκαλυφθεί λαμπρά οικοδομήματα , ανάκτορα, λουτρά και χριστιανικές εκκλησίες.Θα τον αναγνωρίσετε από τα σπουδαία οικοδομήματα, το θέατρο και το ιερό της Ηφαιστίας, που ήταν αφιερωμένο στη Μεγάλη Θεά Λήμνο, η οποία κατά τους αρχαιολόγους ταυτίζεται με τη θεά Άρτεμη.Στις συνεχόμενες αίθουσες του ιερού βρέθηκαν θαυμάσια έργα τέχνης, όπως ολόκληρη σειρά από πήλινα αγάλματα που παρίσταναν Σειρήνες και Σφίγγες.

 Λήμνος

Μεγάλο ιερό με ευρήματα σε δυο φάσεις, μια κυρίως του 7ου-6ου π.Χ. και άλλη του 3ου-2ου αιώνα π.Χ. ήρθε στο φως με την πρώτη, έπειτα από 20 χρόνια, αρχαιολογική ανασκαφική έρευνα που πραγματοποιείται στο χώρο της αρχαίας Ηφαιστίας στη Λήμνο, πολύ κοντά στο αρχαίο θέατρο της πόλης.
Όπως σημείωσε μιλώντας στο ραδιοφωνικό σταθμό Αιγαίου της ΕΡΤ ο έφορος Αρχαιοτήτων Λέσβου Παύλος Τριανταφυλλίδης, η ανασκαφή, που χρηματοδοτείται από τη Γενική Γραμματεία Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, θα συνεχιστεί.
Ανασκαφικές εργασίες, όπως είπε ο κ. Τριανταφυλλίδης, θα πραγματοποιηθούν και στο ιερό των

Καβείρων στη Λήμνο αλλά για πρώτη φορά και στον Άγιο Ευστράτιο όπου αρχαιολογικά στοιχεία μαρτυρούν την ύπαρξη οικισμού προϊστορικής περιόδου.

Επίσης, όπως τόνισε ο κ. Τριανταφυλλίδης, θα συνεχιστεί και το 2016 η πολύ επιτυχημένη πρωτοβουλία ανάδειξης των αρχαιολογικών θησαυρών του τόπου με το «αρχαιολογικό εύρημα του μήνα» που φέτος θα έχει νέα θεματολογία.

Ηφαιστία. Το θέατρο και τμήμα του χώρου που καταλάμβανε η Αρχαία πόλη

Οι ανασκαφές

Οι πρώτες ανασκαφές στην Ηφαιστία έγιναν από τον Ιταλό αρχαιολόγο Αλεσσάντρο Ντέλλα Σέτα (Alessandro Della Seta), επικεφαλής της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής, από το 1926 ως το 1936. Έτσι ανακαλύφθηκε η μεγαλύτερη και αρχαιότερη -κατά τους ιστορικούς χρόνους- πόλη της Λήμνου (1000 π.Χ.-1200 μ.Χ.).

Η πόλη της Ηφαιστίας κάηκε το 511π.Χ από τους Πέρσες και στη συνέχεια την αποίκησαν οι Αθηναίοι. Η τελική παρακμή επήλθε μετά τη φυσική καταστροφή του λιμανιού και της επικράτησης του Χριστιανισμού ...

Έξω πό την πόλη προς τα Ν.Δ ανακαλύφθηκε η νεκρόπολις της Ηφαιστίας με πλούσια ευρήματα και δίπλα άλλα τρία νεκροταφεία μεταγενέστερων χρόνων.Η Ηφαιστία κάηκε από τους Πέρσες το 511 π.Χ , όμως οι Αθηναίοι την ξανάχτισαν και διατηρήθηκε σαν πρωτεύουσα ή συμπρωτεύουσα του νησιού μέχρι τον Μεσαίωνα.Κατά την ίδια περίοδο λειτουργούσε και το ιερό των Καβείρων (σημειωτέον ότι μόνο δύο τέτοια ιερά υπάρχουν στην Ελλάδα, το ένα ένα στη Λήμνο και το άλλο απέναντι στη Σαμοθράκη)στη θέση Χλόη απέναντι από την Ηφαιστία το οποίο διατηρήθηκε μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια.Μετά τους Περσικούς πολέμους η Λήμνος πέρασε στην εξουσία των Αθηναίων από το 479 π.Χ. Στο νησί εγκαταστάθηκαν άποικοι και η Αθηναϊκή φρουρά. Ορισμένοι ντόπιοι έφυγαν κυρίως οι Μυριναίοι που αντιστάθηκαν περισσότερο, ενώ έμειναν κυρίως οι Ηφαιστιείς που αποδέχθηκαν την αθηναϊκή κυριαρχία. Οι κάτοικοι της Λήμνου σύντομα συγχωνεύθηκαν με τους Αθηναίους κληρούχους. Από τον 4ο αι. π.Χ υπάρχει στο νησί βουλή,συνέλευση και πολιτικές δραστηριότητες , ανάλογες με εκείνες της μητρόπολης της Αθήνας

Οι ανασκαφές έφεραν στο φως ιερό αφιερωμένο στη Μεγάλη Θεά Λήμνο, νεκροπόλεις, λουτρά, ένα μεγάλο οικοδόμημα – ανάκτορο, το οποίο μάλλον ήταν ο λαβύρινθος της Λήμνου που αναφέρει ο Πλίνιος, πηγάδια και θέατρο της ελληνιστικής περιόδου.

Επίσης, έχουν βρεθεί πολλές κατοικίες, ένα ιερό και μια μεγάλη καμμένη νεκρόπολη, που ανήκαν σε ελληνικό πληθυσμό, ο οποίος κατοίκησε στο νησί από τον 8ο μέχρι τον 6ο αιώνα π.Χ. Το ιερό μοιάζει να καταστράφηκε στα τελευταία χρόνια του 6ου αιώνα.

Βρέθηκαν πολλά όπλα, χρυσά αντικείμενα, πήλινα ειδώλια και αγγεία τοπικής τεχνοτροπίας. Σ’ αυτά τα αγγεία η γεωμετρική απεικόνιση, συνοδεύεται από καμπύλες μορφές, παράδοση κρητο-μυκηναϊκή που διατηρείται στο νησί μέχρι σχετικά αργά, δημιουργώντας μια τέχνη γεμάτη ζωντάνια και κίνηση. Μερικά θραύσματα αγγείων φέρουν την ίδια γραφή με αυτή της Στήλης των Καμινίων, που αποδίδεται στους Πελασγούς.

Το σημαντικότερο μνημείο που έχει έρθει στο φως με τις ανασκαφές μέχρι σήμερα είναι το θέατρο. Κτισμένο στη βορειοανατολική πλευρά της χερσονήσου της Παλαιόπολης, στο στενότερο σημείο της και στην πλαγιά ενός χαμηλού λόφου, επιτρέπει στο θεατή που βρίσκεται στο κοίλο, να αναπαύσει το βλέμμα του απέναντι, στη χαμηλή οροσειρά Καστροβούνι, που ορίζει από τα νότια την πεδιάδα.

Τα αντικείμενα που βρέθηκαν μαρτυρούν τις εμπορικές σχέσεις της πόλης με τα νησιά του Αιγαίου και με περιοχές της Μακεδονίας. Αγγεία πρωτοκορινθιακά και αττικά, μελανόμορφα, μιλούν για τις σχέσεις της πόλης με την ηπειρωτική Ελλάδα.

 Η κατασκευή του θεάτρου διήλθε διαφορετικές οικοδομικές φάσεις. Το αρχαιότερο θέατρο θα πρέπει να ήταν ορθογώνιο, με ξύλινα καθίσματα για τους θεατές. Στο τέλος του 6ου ή στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ. η ορθογώνια κατασκευή καταλάμβανε ολόκληρη την κεντρική κερκίδα του μεταγενέστερου λίθινου θεάτρου.

Η κατασκευή του λίθινου θεάτρου της Ηφαιστίας, που κατατάσσεται μεταξύ των αρχαιότερων του ελληνικού κόσμου, τοποθετείται στο τέλος του 5ου ή τις αρχές του 4ου αιώνα π.Χ. Στην πρωιμότερη φάση του λίθινου θεάτρου ανήκουν η ορχήστρα, σε τέλειο και πλήρη κύκλο διαμέτρου 12,40 μ. και το κατώτερο τμήμα του κοίλου με δέκα σειρές εδωλίων.

Στη δεύτερη, νεότερη φάση του λίθινου θεάτρου, το κοίλο μεγάλωσε και έγινε υψηλότερο. Στην πλαγιά του λόφου, πάνω στα λείψανα του αρχαιότερου ξύλινου θεάτρου κτίστηκε το «επιθέατρο». Οι επίσημοι και οι πολίτες κάθονταν στις πρώτες σειρές των εδωλίων του θεάτρου.

Για τις σειρές αυτές χρησιμοποιήθηκαν μεγάλες ορθογώνιες πλάκες από πωρόλιθο των λατομείων της Ηφαιστίας. Αντίθετα, τα έδρανα του επιθεάτρου, όπου κάθονταν οι γυναίκες και οι δούλοι, ήταν κτισμένα από φτηνότερα υλικά, μικρές και μεγάλες πλάκες από σχιστόλιθο και ασβεστόλιθο της περιοχής.

Από τον 3ο αιώνα π.Χ. στο θέατρο προστέθηκε το προσκήνιο, που αναπτύχθηκε σε βάρος της ορχήστρας. Κατά τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους το προσκήνιο κατέλαβε το νοτιότερο τμήμα της ορχήστρας, για να διευρυνθεί ο χώρος της σκηνής, αφού το επίκεντρο των δρώμενων είχε μεταφερθεί πλέον από την ορχήστρα στη σκηνή.

Ελληνιστικό ειδώλιο από την Ηφαιστία στη Λήμνο

Ιστορία

Η Ηφαιστία ήταν μία από τις δύο πόλεις-κράτη της αρχαίας Λήμνου και, σύμφωνα με τα ανασκαφικά και ιστορικά δεδομένα, η μεγάλη ακμή της διήρκεσε από τον 7ο έως τον 1ο αιώνα π.Χ. Αποτελούσε την έδρα της αρχαιοελληνικής θρησκείας στο νησί. Προστάτης της πόλης ήταν ο θεός Ήφαιστος, στον οποίο οφείλει το όνομά της. Νομίσματα που βρέθηκαν εδώ και παριστάνουν έναν αναμμένο δαυλό στη μία τους όψη, αποδεικνύουν ότι τελούνταν γιορτές προς τιμή του θεού Ηφαίστου, τα λεγόμενα «Ηφαίστια».

Η αρχαία πόλη καταλάμβανε ολόκληρη τη χερσόνησο της Παλαιόπολης, στον κόλπο του Πουρνιά. Ήταν σημαντικό λιμάνι, κτισμένη από τους Πελασγούς πάνω σε μία χερσόνησο που βρέχεται γύρω-γύρω από θάλασσα σχηματίζοντας δύο φυσικά λιμάνια, που χρησιμοποιούνταν ανάλογα με τον καιρό.

Μετά την κατάκτηση του νησιού από τους Αθηναίους ο πληθυσμός της ελαττώθηκε, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Πραγματικά, υπάρχουν πολυάριθμοι τάφοι με αττικά αγγεία και ο πιο παλιός υπολογίζεται στο πρώτο μισό του 5ου αιώνα. Υπάρχουν και άλλοι μεταγενέστεροι τάφοι που φθάνουν μέχρι τη ρωμαϊκή εποχή. Ανάμεσα στα ελληνικά κτίσματα σημειώνουμε το θέατρο, κατασκευασμένο αρχικά, πιθανώς στην ελληνιστική περίοδο και τροποποιημένο στη ρωμαϊκή.

Άλλα κτίσματα που βρέθηκαν, όπως εκκλησίες και κατοικίες, μαρτυρούν για τη σπουδαιότητα αυτής της πόλης στη βυζαντινή περίοδο. Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. αποτελεί έδρα επισκόπου. Ο επίσκοπος Ηφαιστίας Λήμνου Στρατήγιος πήρε μέρος στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο της Νικαίας.

Στην παρακμή και στην πλήρη εγκατάλειψη της Ηφαιστίας συνετέλεσαν δύο λόγοι: Πρώτον, η φυσική καταστροφή του λιμανιού, λόγω των διαδοχικών προσχώσεων από τα νερά της βροχής και δεύτερον η επικράτηση του χριστιανισμού γύρω στο 2ο με 3ο αιώνα. Οι χριστιανοί μη μπορώντας να ακολουθήσουν με άνεση τη θρησκεία τους, αναζήτησαν νέα έδρα στον Κότζινο, η ακμή του οποίου επέσπευσε την ερήμωση της Ηφαιστίας.

• ΑΠΕ-ΜΠΕ
• Cd rom Επαρχείου Λήμνου: «Λήμνος αγαπημένη».
• «ΛΗΜΝΟΣ: Ιστορική & Πολιτιστική Κληρονομιά», εκδ. Γ. Κωνσταντέλλης, 2010.
• Αγλαία Αρχοντίδου και Λεωνίδας Σουχλερής, Αρχαίο Θέατρο Ηφαιστίας (Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, Κ΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, Λήμνος 2011).

Πηγή: hellenes-romaion.blogspot.gr