Kείμενο: Hρακλή Eυγενίδη, Φιλολόγου
Οι Nτερβένες είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα έθιμα του χωριού. Είναι προχριστιανικό έθιμο με ρίζες που ανάγονται στην πυρολατρεία των αρχαίων χρόνων. Όπως γνωρίζουμε, με τη μαζική συρροή των ειδωλολατρών στο Χριστιανισμό διείσδυσαν και πολλά παγανιστικά (ειδωλολατρικά) στοιχεία στη Χριστιανική Θρησκεία, που, όμως, αφομοιώθηκαν από την Εκκλησία και συνδέθηκαν με τις χριστιανικές γιορτές, πήραν, δηλαδή, ένα χριστιανικό περιεχόμενο και απέκτησαν θρησκευτικό νόημα.
Οι ντερβένες είναι κλασσική περίπτωση ειδωλολατρικών εκδηλώσεων που πέρασαν στη χριστιανική θρησκεία και έφτασαν μέχρι σήμερα, αποκτώντας όμως νέο διπλό συμβολισμό:
– με τη φωτιά ζεσταίνονται οι καρδιές των ανθρώπων και
– με την καθαρτική ιδιότητα της φωτιάς καίγεται ο παλιός άνθρωπος με τα μίση, τα πάθη, τις αμαρτίες και τις κακίες του και γεννιέται ένας νέος, ανακαινισμένος ανθρωπος, έτοιμος πια να μπει στην περίοδο της προσευχής και της νηστείας, που αρχίζει την επόμενη μέρα, την Καθαρά Δευτέρα, και εξαγνισμένος έτσι, να δεχτεί το μήνυμα της θυσίας του θεανθρώπου.
– με τη φωτιά ζεσταίνονται οι καρδιές των ανθρώπων και
– με την καθαρτική ιδιότητα της φωτιάς καίγεται ο παλιός άνθρωπος με τα μίση, τα πάθη, τις αμαρτίες και τις κακίες του και γεννιέται ένας νέος, ανακαινισμένος ανθρωπος, έτοιμος πια να μπει στην περίοδο της προσευχής και της νηστείας, που αρχίζει την επόμενη μέρα, την Καθαρά Δευτέρα, και εξαγνισμένος έτσι, να δεχτεί το μήνυμα της θυσίας του θεανθρώπου.
Αποδεικτικό αυτού του τελευταίου είναι το ότι οι χωριανοί πρίν πάνε στην ντερβένα ζητούν συγχώρεση ο ένας από τον άλλο, με την ευχή “σχωρεμένα”, δίνοντας μαζί κι ένα φρούτο.
Σχετικό επίσης με τον παραπάνω συμβολισμό είναι και το εξής τετράστιχο που τραγουδούσαν τα παιδιά γύρω σττό τις αναμμένες κλαδαριές τη νύχτα της Αποκριάς.
“Τις τρανές τις Αποκριές που ανάβουν κλαδαριές αποκρέβουν το τυρί ώσπου να ‘ρθει η Λαμπρή…“
Το στήσιμο της ντερβένας
Ντερβένα είναι ένας μεγάλος σωρός από πουρνάρια μαζεμένα από τις πλαγιές του Παγγαίου.
Παλιότερα που το χωριό ήταν χωρισμένο σε μαχαλάδες (συνοικίες), κάθε μαχαλάς έφτιαχνε τη δική του ντερβένα. Έχουν καταγραφεί μέχρι και δέκα ντερβένες ταυτόχρονα: Πρίνος, Άγιος Γεώργιος, Τζιουμπανίνα, Καναράς, Μετόχι (εκεί που γίνεται σήμερα), Άι Νικόλας (στο χώρο που είναι σήμερα η παιδική χαρά), Τούμπος (στη διασταύρωση στο παλιό δημοτικό σχολείο), Συνοικισμός, Αλώνια, Κλιτσιάκος.
Υπήρχε μεγάλος ανταγωνισμός στο ποιος μαχαλάς θα έφτιαχνε την ψηλότερη ντερβένα ή την ντερβένα που καθώς θα καιγόταν θα έπεφτε τελευταία και για το λόγο αυτό οι προετοιμασίες και οι φροντίδες για να γίνει η ντερβένα η μεγαλύτερη στο χωριό κρατούσαν πολλές μέρες. Νικητής έβγαινε ο συνοικισμός που η ντερβένα του έπεφτε τελευταία. Βέβαια, για να μη πέσει πρόωρα ο φλεγόμενος σωρόςθα έπρεπε να έχει μεγάλο πλάτος στη βάση, δηλαδή γενικά θα έπρεπε να έχει πολλά πουρνάρια τα οποία και θα έχουν στηθεί με τέχνη. Για αυτό, η όλη διαδικασία για τη συγκέντρωση των κλαδιών (πουρναριών) και το στήσιμο της «θημωνιάς» έπαιρνε τελετουργικό χαρακτήρα. περιλάμβανε και το να κλέψει ο ένας μαχαλάς κλαδιά από τον άλλον!
Η διαδικασία είχε ως εξής: μια δυο βδομάδες πριν την Αποκριά σύσσωμος ο μαχαλάς, μικροί και μεγάλοι, βρισκόταν σε κινητοποίηση. Οι μεγάλοι οργάνωναν εκστρατεία με εθελοντική προσωπική εργασία και αναλάμβαναν το κόψιμο και τη μεταφορά των κλαδιών από τις πλαγιές του Παγγαίου με τα τρακτέρ. Μόλις «σμούχριαζε» (σουρούπωνε) τα παιδιά άρχιζαν τα «κλαδοκλεψίματα» και τα «κλαδοκουβαλήματα» ώστε η Ντερβένα τους να ξεπεράσει τις Ντερβένες των άλλων μαχαλάδων. Για αυτό, όσοι μάζευαν κλαδιά τα έκρυβαν επιμελώς και τα φύλλαγαν με σκοπιές. Τα έκρυβαν επίσης ήταν για να μη φανερώσουν πόσα μάζεψαν, ώστε να παρουσιάσουν την πιο μεγάλη ντερβένα την τελευταία στιγμή. Μέσα στη τελετουργία της Ντερβένας και την άμιλλα των μαχαλάδων του χωριού, η κλοπή των πουρναριών δεν ήταν πράξη ατιμωτική και επιλήψιμη, απεναντίας θεωρούνταν εξυπνάδα, ηρωισμός και ήταν σύμφωνη με την παραδοσιακή περί δικαίου αντίληψη και το εν γένει επικρατούν αξιακό σύστημα της τοπικής κοινωνίας της εποχής εκείνης.
Οι ντερβένες σήμερα
Το έθιμο της Ντερβένας τηρείται ανελλιπώς μέχρι και σήμερα. Ο Δήμος Πρώτης στην προσπάθειά του να διατηρήσει τα πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα διοργανώνει κάθε χρονο το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς, της Τυρινής, αποκριάτικες εκδηλώσεις, όπου συρρέουν πλήθη επισκεπτών, όχι μόνο από τα γύρω χωριά, αλλά και από μακρινές πόλεις, για να δουν την αναβίωση εθίμου και να θαυμάσουν τις μεγαλειώδεις φωτιές.
Και όλος αυτός ο κόσμος που έρχεται στην Πρώτη δεν φεύγει χωρίς κέρδος: στην κεντρική πλατεία του Δήμου οργανώνεται γλέντι με τη συνοδεία παραδοσιακών μουσικών οργάνων και εκεί όλος ο κόσμος απολαμβάνει τα γευστικά εδέσματα και το άφθονο κρασί και ρακί από τα ξακουστά ρακοκάζανα της Πρώτης. Μάλιστα για το λόγο αυτό έχει διαμορφθωθεί ένας χώρος στον οποία πια στήνεται μόνο μία ντερβένα όπου την κατασκευή συμμετέχουν οι άνθρωποι του χωριού σαν ένας μαχαλάς.
Επιμέλεια: Κερκίρη Τάνια
protiserron.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου