“Αυτός ο άνδρας έχει προσωπικότητα!” Πολλές φορές έχουμε ακούσει αυτή την έκφραση ή την έχουμε πει εμείς οι ίδιοι. Όμως, υπάρχει κανείς που να μην έχει προσωπικότητα; Όλοι μας έχουμε.
Απλούστατα, υπάρχουν διαφοροποιήσεις στην προσωπικότητα κάθε ατόμου, κάποια προσωπικά χαρακτηριστικά που μας κάνουν αυτό που είμαστε. Κάποιος μπορεί να είναι πιο δυναμικός, κάποιος πιο εξωστρεφής, άλλος περισσότερο ασταθής, αγχώδης, επιφυλακτικός κτλ. Ας δούμε όμως πρώτα αναλυτικά, τι είναι η προσωπικότητα;
Τι είναι η προσωπικότητα;
Προσωπικότητα ονομάζεται το μοναδικό πρότυπο των ψυχολογικών και συμπεριφορικών χαρακτηριστικών, με το οποίο κάθε άτομο μπορεί να διακριθεί από τους άλλους ανθρώπους. Σύμφωνα με τον Allport, (1961) η ενότητα και ακεραιότητα του ατόμου, το σύνολο των διακριτικών του χαρακτηριστικών και η ιδιοτυπία της συμπεριφοράς του αποτελούν την έννοια της προσωπικότητας.
Η προσωπικότητα αναφέρεται σε λίγο ή πολύ σταθερούς, και εσωτερικούς παράγοντες οι οποίοι κάνουν την προσωπικότητα ενός ατόμου να διακατέχεται από μια συνέπεια σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, αλλά ταυτόχρονα να είναι και διαφορετική από τη συμπεριφορά άλλων ατόμων σε παρόμοιες καταστάσεις.
Ο Freud θεωρεί πως η προσωπικότητα είναι φτιαγμένη και αλληλεπιδρά ανάμεσα σε 3 στοιχεία (το Εκείνο, το Εγώ και το Υπερεγώ). Το Εκείνο αντιπροσωπεύει την ασυνείδητη ψυχική ενέργεια, τα βασικά ένστικτα και την άμεση ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών.
Το Εγώ περιλαμβάνει τις ασυνείδητες αντιλήψεις, σκέψεις, κριτικές και ελέγχει το Εκείνο για κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά. Το Υπερεγώ περιλαμβάνει τις ηθικές αξίες, το σωστό και το λάθος, την ενοχή και την υπερηφάνεια, αλλά και την συνείδησή μας που απαιτεί ιδανικά επίπεδα.
Ποιοι παράγοντες καθορίζουν την προσωπικότητά μας;
Τι είναι όμως αυτό που καθορίζει την προσωπικότητα μας και μας κάνει διαφορετικούς; Εδώ και πολλά χρόνια οι ερευνητές συγκρούονται για το αν η προσωπικότητα είναι κάτι με το οποίο γεννιόμαστε ή αν είναι κάτι που διαμορφώνεται από το περιβάλλον μας καθώς αναπτυσσόμαστε.
Για παράδειγμα η ψυχοδυναμική θεωρία, πιστεύει ότι ορισμένα στοιχεία της προσωπικότητας είναι ενσυνείδητα, ενώ άλλα είναι ασυνείδητα. Από την άλλη πλευρά η θεωρία της μάθησης πιστεύει ότι η ανθρώπινη προσωπικότητα και συμπεριφορά καθορίζεται σχεδόν απόλυτα από τις περιβαλλοντικές επιδράσεις.
Μάλλον, η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Φαίνεται πως και οι δύο αυτοί παράγοντες (φύση και περιβάλλον) επηρεάζουν την ανάπτυξη και εξέλιξη της προσωπικότητας. Οι επιδράσεις που θα δεχθεί το άτομο από τους περιβαλλοντολογικούς παράγοντες καθορίζονται, εν μέρει, από τις γενετικές δυνατότητες και τα γενετικά “όρια” που έχει το κάθε άτομο.
Φυσικά, εδώ θα πρέπει να σημειωθεί και ο ρόλος που παίζει η προσωπική θέληση του ατόμου. Δηλαδή, ο ίδιος ο άνθρωπος είναι ένας σημαντικός παράγοντας που παρεμβαίνει στη σχέση κληρονομικότητας και περιβάλλοντος, αφού από τον ίδιο εξαρτάται το πόσο θέλει να εξελιχθεί και να προοδεύσει (Χαραλαμπόπουλος, 1993).
Ποιοι είναι οι βασικοί τύποι προσωπικότητας;
Ίσως η πρώτη θεωρία της προσωπικότητας που έγινε γνωστή είναι εκείνη του Έλληνα γιατρού Ιπποκράτη (400 π.Χ.), που χαρακτήρισε την ανθρώπινη συμπεριφορά υπό τους όρους τεσσάρων ιδιοσυγκρασιών. Κάθε μία από αυτές συσχετιζόταν με έναν διαφορετικό σωματικό υγρό ή “χυμό”.
Ο αιματώδης ή αισιόδοξος τύπος, συσχετιζόταν με το αίμα. Ο φλεγματικός τύπος (αργός και ληθαργικός) με το φλέγμα. Ο μελαγχολικός τύπος (λυπημένος, καταθλιπτικός) με την μέλανα χολή και ο χολερικός τύπος (θυμωμένος) με την κίτρινη χολή.
Η προσωπικότητα του ατόμου καθοριζόταν από το ποσοστό καθενός από τους τέσσερις χυμούς στο σώμα του. Το σύστημα του Ιπποκράτη επηρέασε για πολλά χρόνια την σκέψη των ευρωπαίων επιστημόνων και οι όροι, τους οποίους είχε αποδώσει ο Ιπποκράτης στους τέσσερις τύπους προσωπικότητας, συνεχίζουν να χρησιμοποιούνται συχνά έως και σήμερα.
Μια πιο μοντέρνα εκδοχή της θεωρίας αυτής, θα μπορούσε να είναι εκείνη του Eysenck, (1982), ο οποίος υποστηρίζει την ύπαρξη 4 βασικών τύπων προσωπικότητας που είναι οι εξής:
ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΚΟΣ (Ασταθής-Εσωστρεφής): Ο μελαγχολικός τύπος προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από δυσθυμία, άγχος, εγκράτεια και απαισιοδοξία. Επίσης, είναι απόλυτος και επιφυλακτικός με τους άλλους ανθρώπους, αποφεύγει την κοινωνική συναναστροφή και συνηθίζει να μένει ήσυχος.
ΦΛΕΓΜΑΤΙΚΟΣ (Εσωστρεφής-Σταθερός): Το φλεγματικό άτομο συνήθως κρατάει μια παθητική και ήρεμη στάση. Είναι προσεχτικό και συγκρατημένο με τον εαυτό του και με τους άλλους. Τέλος, είναι άτομο στοχαστικό, γαλήνιο, αξιόπιστο και ήσυχο.
ΕΥΕΞΑΠΤΟΣ (Ασταθής-Εξωστρεφής): Ο ευέξαπτος τύπος προσωπικότητας χαρακτηρίζεται από ευθιξία, ανησυχία, παρορμητικότητα και επιθετικότητα. Το άτομο αυτό ακόμη συνηθίζει να είναι ευσυγκίνητο και ευμετάβλητο, αλλά παράλληλα δραστήριο και αισιόδοξο.
ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΣ (Εξωστρεφής-Σταθερός): Το άτομο με αισιόδοξη προσωπικότητα συνήθως είναι κοινωνικό, αυθόρμητο και ομιλητικό με τους άλλους ανθρώπους. Διακατέχεται από ευαισθησία και ζωντάνια. Είναι ένα άτομο βολικό, αφού προσαρμόζεται εύκολα σε διάφορα περιβάλλοντα, αλλά συνάμα είναι και ηγέτης.
Όπως είδαμε οι επιστήμονες κατά περιόδους έχουν προσπαθήσει να κατηγοριοποιήσουν τους ανθρώπους βάσει της προσωπικότητας τους. Αυτό μπορεί να είναι κάποιες φορές χρήσιμο, ιδιαίτερα για τους ειδικούς, ή ακόμη και ενδιαφέρον για τον πολύ κόσμο. Μια τέτοια κατηγοριοποίηση μπορεί να δείξει την τάση ενός ατόμου για συγκεκριμένες σκέψεις, συναισθήματα, συμπεριφορές ή οποίες έτσι μπορεί να γίνουν περισσότερο προβλέψιμες.
Πέρα από όλα αυτά όμως καλό θα είναι να θυμόμαστε ότι κανένας άνθρωπος δεν “χωράει” σε μια κατηγορία! Ο καθένας από εμάς είναι ξεχωριστός και έχει πάντα τη δυνατότητα να αναπτύξει την προσωπικότητα του και να εξελιχθεί στον καλύτερό του Εαυτό!
Γράφει η ψυχολόγος Ειρήνη Κατσαρού
Βιβλιογραφία
Allport, G.W. (1961). Pattern and growth in personality. New York: Holt, Rinehart, & Winston.
Eysenck, H. J. (1982). Personality, genetics, and behavior: Selected papers.
Pervin, L. A. (1993). Personality: Theory and research. John Wiley & Sons.
Shields, J. (1976). Heredity and environment. In A textbook of human psychology (pp. 145-160). Springer Netherlands.
Σταθαρού Α., Γαλάτου, Χ., Κοτώτσιου Ευ. (2012). Η χρήση του χιούμορ στη φροντίδα ψυχικά ασθενών. Το Βήμα του Ασκληπιού τομ. 11ος τ. 1ο
Χαραλαμπόπουλος, Β. (1993). Η ανάπτυξη της προσωπικότητας. Αθήνα.
Πηγή: boro.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου