Νικόλαος Μουτσόπουλος: «Πέτρα πέτρα έχω φιλήσει τη Ρεντίνα και τα μνημεία της Μακεδονίας και Θράκης»

Ο καθηγητής Νικόλαος Μουτσόπουλος, ο αγαπημένος μας «Μακεδών εξ Αρκαδίας» μιλάει με πάθος για την Ελλάδα, το Κάστρο της Ρεντίνας, τη Μακεδονία «τον ιερό αυτόν τόπο», για τα πνευματικά και ιστορικά δίκαια της χώρας: «Aν μπορέσουμε να καταγράψουμε τις επιγραφές των εκκλησιών μας έως τον Δούναβη, θα είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της Ελληνικότητας»

 Η συζήτηση με τον καθηγητή Νίκο Μουτσόπουλο ποτέ δεν σε αφήνει χωρίς ιδαίτερα έντονα συναισθήματα:

Με υποδέχθηκε στην εξώπορτα. Οι αστικές του αρχές αλάφρυναν το βάρος των 92 χρόνων στα πόδια του και είχε την ευγένεια να με οδηγήσει στο φωτεινό διαμέρισμά του στην παραλιακή λεωφόρο Θεσσαλονίκης. 

Ο καθηγητής Ν. Μουτσόπουλος παραμένει ώς σήμερα ο «Μακεδών εξ Αρκαδίας»όπως αυτοχαρακτηρίζεται, αρχιτέκτων-μηχανικός με σπουδές στη θεολογία και την αρχαιολογία (Σορβόνη).

Δεν υπάρχει πέτρα στη Βόρεια Ελλάδα που δεν έχει ψηλαφήσει. Τόπος με ίχνη του Ελληνισμού στα Βαλκάνια και στη Μέση Ανατολή που δεν έχει μελετήσει. Κάστρα, εκκλησιές, σπήλαια, βραχογραφίες, επιγραφές, χαράγματα, παραδοσιακοί οικισμοί, αρχοντικά, χαγιάτια, σαχνισιά, ταπεινά λαϊκά κτίσματα, μνημεία ορατά και αόρατα τα οποία δεν έχει καταγράψει. Τοπία και μνημεία που δεν έχει σχεδιάσει. Τοπωνύμια στα οποία δεν έχει σκάψει βαθιά για να βρει τις ρίζες της Ελληνικότητας !!!

Πάθος και αγωνία

Χαρισματικός αφηγητής, μιλάει με πάθος όταν εκφράζει την αγωνία του για την Ελλάδα, τη Μακεδονία «τον ιερό αυτόν τόπο», για τα πνευματικά και ιστορικά δίκαια της χώρας: «Aν μπορέσουμε να καταγράψουμε τις επιγραφές των εκκλησιών μας έως τα βόρεια σύνορά μας και γιατί όχι ως τον Δούναβη, θα είναι η μεγαλύτερη απόδειξη της Ελληνικότητας».

Όταν μιλά για τις Πρέσπες: «Εκεί δεν τελειώνει, εκεί αρχίζει η Ελλάδα».

Όταν μιλά για τη σημερινή διακυβέρνηση: «Δεν έχω ελπίδα. Συμπεριφέρονται σαν μαθητευόμενοι μάγοι, σαν μέλη δεκαπενταμελούς. Μπορεί να καταστρέψουν την Ελλάδα με μεγάλη ευκολία χωρίς να το καταλάβουν».

Μιλά με δέος για τους δασκάλους του, με αγάπη για τους φοιτητές του «τα παιδιά μου», όπως τα αποκαλεί, «όσο ασχολήθηκα με τους φοιτητές μου δεν αφιερώθηκα στα δύο φυσικά μου παιδιά, δημιούργημα της μητέρας τους είναι, της Μινιώς – στήριγμα και της δικής μου πορείας».

«Είμαι σκληρός άνθρωπος από δομή. Ορεσίβιος από καταγωγή (Στεμνίτσα Γορτυνίας). Ούτε θυμάρι δεν φυτρώνει εκεί. Μόνο πέτρα. Αν δεν μάθεις γράμματα, πεθαίνεις». Εξελέγη καθηγητής στο ΑΠΘ, σε ηλικία 29 ετών, γιατί έτυχε να έχει τα τυπικά προσόντα, διδάσκοντας ελλείψει καθηγητών όλα τα μαθήματα. «Ουδείς αρχιτέκτων κατείχε τους απαιτούμενους τίτλους σπουδών τότε και αργότερα ακόμη αναγκαστήκαμε να αναστείλουμε τα πάντα στις εκλογές επί δεκαετίες, τα κατάπιαμε, αυτά είναι λάθη και δεν μένουν απλήρωτα».

Αρχή το 1957

Βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1957. Πρώτη μέρα περπάτησε δρομάκι δρομάκι την Ανω Πόλη. «Αρχισα αμέσως να μελετώ τις έσχατες απλοποιημένες μορφές, την ταπεινότερη έκφραση της παραδοσιακής μας αρχιτεκτονικής. Την επομένη, πήγα στις Πρέσπες. Κατέκτησαν από την πρώτη στιγμή την ψυχή μου».

Ηταν η αρχή μιας μακράς διδασκαλικής πορείας, ερευνητικής βιβλιογραφίας συγκεντρωμένα σε 550 τόμους –ογκώδεις οι περισσότεροι– δημοσιεύσεις, με πρώτη τις εκκλησίες της πατρίδας του και πρόσφατη τα «Μυστικά του Παρθενώνα - το προ του εκατόμπεδου ιερόν της Γης στην Ακρόπολη των Αθηνών» (εκδόσεις Μαλλιάρης παιδεία). «Στα τέλη του ’50, βιβλιογραφία για τη Μακεδονία όπως της άξιζε δεν υπήρχε. Θεώρησα λοιπόν υποχρέωσή μου να την ερευνήσω, να τη γνωρίσω. Δεν είχα δικαίωμα να ζω και να διδάσκω στη Μακεδονία με τα παράθυρα ανοιχτά στη... Χαμουτζία. Και είμαι περήφανος γιατί η ταπεινότης μου συνέβαλε όσο μπορούσε να αποδείξω την αιώνια Ελληνικότητα μέχρι εκεί που είναι το δίκαιον σύνορό μας, δηλαδή ο Δούναβης. Αποτύπωσα χιλιάδες εκκλησίες, κατέγραψα επιγραφές και χαράγματα από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια ώς την απελευθέρωση. Πέτρα πέτρα έχω φιλήσει το Κάστρο της Ρεντίνας, τα μνημεία της Μακεδονίας και της Θράκης και πέραν αυτής, που αποδεικνύουν πλήρως όχι μόνο την Ελληνικότητα –αυτή δεν μπορεί να την αμφισβητήσει κανείς– αλλά την αυθεντικότητα και τη συνέχεια».

Κάστρο Ρεντίνας: 40 χρόνια προσφοράς του καθηγητή Ν. Μουτσόπουλου στη γη της Μυγδονίας

Η επιτόπια έρευνα εκείνη την περίοδο ήταν μια περιπέτεια. Θυμάται απίστευτες λεπτομέρειες από τις ανασκαφές στo κάστρο της Ρεντίνας, στους τάφους της Μυγδονικής γης, στις Πρέσπες, στη Ροτόντα, τις προσπάθειες για τη διάσωση της Ανω Πόλης και βυζαντινών μνημείων μετά τους σεισμούς, τις αναβάσεις σε δύσβατες περιοχές της Θράκης (1965-1985) με μουλάρια, ύπνους σε σπήλαια, τις ατέλειωτες συζητήσεις στα Πομακοχώρια της Ροδόπης με τις «μουσουλμάνες μπάμπες στο θρήσκευμα για να διασταυρώσω δεδομένα που συνηγορούν ότι ο μωαμεθανικός πληθυσμός των Πομάκων της Ροδόπης προέρχεται από έναν χριστιανικό-βυζαντινό πληθυσμό ο οποίος εξισλαμίστηκε μετά τον 14ο αιώνα». 

Στις πατρογονικές ρίζες

Αλλες εποχές, από μιαν άλλη Ελλάδα, όταν τα σχέδια ήταν όλα χειρόγραφα, αλλά «ακόμη και σήμερα, αν δεν περπατήσεις, δεν σχεδιάσεις, δεν χτυπήσεις, δεν πονέσεις, ο τόπος δεν σφραγίζεται στην ψυχή σου. “Το αγρίμι που σε οδηγεί με μυθώδη ταχύτητα στην τελειότητα είναι ο πόνος” (Νίτσε) με ακολουθούσε πάντα, αυτό προσπαθούσα να μεταλαμπαδεύσω στους φοιτητές μου. Πρώτο μάθημα ήταν να ψάξουν τις πατρογονικές ρίζες για να κατανοήσουν τη συνέχεια της Ελληνικότητας». Το ίδιο συστήνει στους νέους ερευνητές γιατί «από εμάς, τους Ελληνες, λείπει η Αυτογνωσία».

Στην αναζήτησή της συμπυκνώνει και τον απολογισμό της 90χρονης ζωής του:«Ευλογώ τον Θεό που βρέθηκα σπαρμένος, τυχαία, εδώ στη Μακεδονία και μου δόθηκε η ευκαιρία να μάθω γιατί είμαι Ελληνας».
Αισθάνεται πλήρης ως ερευνητής; «Ποτέ δεν έχω επαναπαυθεί. Πειθαρχία και συνεχής άσκηση ήταν η ζωή μου. Εκανα ό,τι μπόρεσα. Εθεσα βάσεις. Η εξέλιξή τους από τους μελλοντικούς ερευνητές θα είναι η δικαίωσή μου. Λάθη μπορεί να έκανα αλλά όταν δουλεύεις τόσο δυναμικά, πληθωρικά δεν γίνεται αλλιώς. Απομένει να ολοκληρώσω τα Κάστρα από τη Θεσσαλία ώς τον Δούναβη, που είναι έργο ζωής. Το κομμάτι της Ανω Μακεδονίας είναι έτοιμο. Ελπίζω να προλάβω τη δημοσίευσή του. Εχω συναίσθηση. Είμαι 92 χρόνων. Αργά ή γρήγορα θα χαιρετήσω. Και δεν είναι πάντα ανθηροί οι λειμώνες, είναι τενάγη εν πολλοίς».

 Γεννημένος σ’ ένα τριώροφο σπίτι (Κουντουριώτου και Νοταρά) που έχτισε ο αρχιτέκτονας παππούς του Αγγελος Δεληβοριάς: «Oι πρώτες μου αναμνήσεις περιστρέφονται γύρω από το τρίγωνο σπίτι - Πολυτεχνείο - Αρχαιολογικό Μουσείο, όπου σχεδίαζα αγάλματα».

    Θυμάται τις αφηγήσεις του προπάππου του Ευθύμη Καράκαλου –μια πνευματική φυσιογνωμία– που ταξίδεψε στη Ρωσία και τη Σιβηρία για να βοηθήσει τους σταφιδοπαραγωγούς της Αχαΐας και δίδαξε ελληνικά στον Λέοντα Τολστόι. Τους γείτονές του στην Αθήνα, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Γεώργιο Σουρή, τον συγγενή του Κώστα Καρυωτάκη. Τις καντάδες με τον Μίκη Θεοδωράκη στην Τρίπολη, τον Μίλτο Σαχτούρη στον Στρατό, την εκπαιδευτική φοιτητική εκδρομή της Αρχιτεκτονικής στην Αλεξάνδρεια (Πάσχα του ’49) με το πλοίο «Κορινθία», ακούγοντας ιστορίες για χώρες εξωτικές από τον ασυρματιστή του πλοίου Νίκο Καββαδία.

Νικόλαος Μουτσόπουλος ο «Μακεδών εξ Αρκαδίας» ένας χαρισματικός άνθρωπος με τεράστια προσφορά στην Ελλάδα και την ιστορία της !!!

* (σ.σ.) Ο καθηγητής Νίκος Μουτσόπουλος είναι επίτιμος δημότης Βόλβης λόγω της διαχρονικής προσφοράς του στην γη μας.

Ίσως είναι ο μόνος άνθρωπος που πίστεψε και αγωνίστηκε τόσο, μα τόσο πολύ για την περιοχή μας και την ιστορική κληρονομιά της και μάλιστα σε εποχές ιδαίτερα δύσκολες για την χώρα μας και το αρχαιολογικό έργο του...

 Είναι ο άνθρωπος που ήταν ο υπεύθυνος του έργου της ανασκαφής του κάστρου της Ρεντίνας επί σαράντα σχεδόν χρόνια.

Πηγή: Έντυπη Καθημερινή, strymonikostoday.gr