Μετεωρίτες κατά την Αρχαιότητα

Οι μετεωρίτες αποτέλεσαν και αποτελούν όχι μόνο αντικείμενο λατρείας & θαυμασμού από την προϊστορία έως σήμερα, αλλά και ένα χρηστικό μέσο στην προσπάθειά του ανθρώπου για επιβίωση. Μέσω του καθαρού μετάλλου που του προσέφεραν, χρησίμευσαν στην δημιουργία οπλών, και στην καλύτερη αντιμετώπιση του αρχέγονου εχθρικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούσε και εξελίσσονταν. Μόλις στα τέλη του 19ου αιώνα Ευρωπαίοι μελετητές συνειδητοποίησαν ότι οι μύθοι & οι δοξασίες που αναφέρονταν στα μετέωρα & στους μετεωρίτες προϋπήρχαν των γνωστών αρχαίων πολιτισμών και αναφέρονταν ήδη από την εποχή των πρωτόγονων ανθρώπων.

 Αρχαίοι πολιτισμοί χρησιμοποιούσαν στην Αμερική εδώ και πάνω από δέκα χιλιάδες χρόνια το μετεωριτικό μέταλλο για την δημιουργία εργαλείων και όπλων όπως θα δούμε παρακάτω. Ο ερχομός τους στην γη αποτελούσε πολλές φορές αφορμή και λειτουργούσε ως προάγγελος των γεγονότων που αυτοκράτορες, βασιλείς, στρατηγοί & θρησκευτικοί ηγέτες σκόπευαν να επιβάλλουν, σημαδεύοντας την ιστορία των λαών τους.

Τι πιο εντυπωσιακό άλλωστε από μία εξαιρετικά φωτεινή βολίδα σε κάθοδο, με ταχύτητα που ξεπερνά τα 40χλμ. το δευτερόλεπτο, που συνοδεύονταν πάντοτε από ηχητικά φαινόμενα που ξεπερνούσαν κατά πολύ το φράγμα του ήχου και γινόταν αντιληπτά από πολύ μεγάλες αποστάσεις – περισσότερο από 250χλμ.- προκαλώντας τον φόβο, το θαυμασμό και δημιουργώντας την εντύπωση ότι επρόκειτο για οιωνούς που δίνονταν στους ανθρώπους και είχαν θεϊκή προέλευση.

Στην Αρχαία Ελλάδα είχαν την ονομασία κεραύνιοι λίθοι, διότι οι Έλληνες πίστευαν ότι οι λίθοι αυτοί έπεφταν στη γη υπό την μορφή κεραυνών. Αργότερα ο Πλίνιος τους αναφέρει σαν Lapis Fulminis, και σημειώνει πως οι λίθοι αυτοί κατά την πτώση τους, έσχιζαν δένδρα και βράχους, και φόνευαν ανθρώπους και ζώα. Στην λαϊκή γλώσσα είχαν την ονομασία «αστροπελέκια» ή «σπεκλάρια». Στην κατηγορία των κεραύνιων λίθων, κατατάσσεται και ο όρος «βαίτυλοι». Οι βαίτυλοι είχαν σχήμα τσεκουριού, κώνου ή παραλληλεπιπέδου, και ήταν αντικείμενο στην «λιθολατρεία», κυρίως στους σημιτικούς λαούς.

Στην Παλαιά Διαθήκη (Γένεσις Κεφάλαιον ΚΗ) αναφέρεται η λατρεία των λίθων στην περιγραφή του ονείρου του Ιακώβ. Ο Ιακώβ, αποκοιμήθηκε σε ένα λίθο, και είδε σε όνειρο μία σκάλα όπου ανεβοκατέβαιναν άγγελοι. Ο Ιακώβ συνομίλησε με τον Θεό, και μόλις ξύπνησε, απέδωσε την συνομιλία του με τον Θεό, στον λίθο που χρησιμοποίησε ως προσκέφαλο. Τον λίθο αυτόν αργότερα τον μετέτρεψε σε βωμό. Οι βαίτυλοι περιγράφονται επίσης στα παλαιά κείμενα σαν «αερόλιθοι, οίτινες έπιπτον περιφλεγείς εκ του ουρανού». Ο Αισχύλος αναφέρει στον Προμηθέα Δεσμώτη, ότι κάθε φορά που ο Δίας εκνευρίζονταν με τους ανθρώπους , εξαπέλυε βροχή από πέτρες κάτω στην γη. Σύμφωνα με τον Ρωμαίο επικό ποιητή Βιργίλιο στην Αινειάδα περιγράφεται μία πύρινη βολίδα που αποτέλεσε μήνυμα από τους θεούς για την επικείμενη πτώση της Τροίας . 

Κατά την αρχαιότητα οι άνθρωποι παρομοίαζαν βολίδες και μετέωρα στην Μέση Ανατολή με διάφορα ζώα , όπως λιοντάρια, σκύλους και τσακάλια, στην αρχαία Ελλάδα με γίδες , στις γερμανικές φυλές περιγράφονται ως φίδια και δράκοντες ή ακόμα μπορούσαν να πάρουν και την μορφή ζωόμορφων δαιμόνων. Στην Μεσοποταμία ο Βjorkman αναφέρει ότι δεν έχουν βρεθεί ως τώρα αποδείξεις πως οι μετεωρίτες θεωρούνταν ως ιδιαίτερης αξίας αντικείμενα, άλλωστε οι Μεσοποτάμιοι δεν είχαν αναγνωρίσει καμία άμεση σχέση μεταξύ των μετεώρων & των μετεωριτών.

Σε αντίθεση στην ελληνορωμαϊκή εποχή η λατρεία των μετεωριτών πρέπει να θεωρείται ως δεδομένη, μια και αναφέρετε από αρκετούς ιστορικούς και χρονογράφους της εποχής, καθώς είναι και αποτυπωμένη σε πληθώρα αρχαίων νομισμάτων & μεταλλίων από τον 3 Π.Χ. έως και τον 3 Μ.Χ. αιώνα. Το κύριο χαρακτηριστικό γνώρισμα σε ορισμένα αρχαιοελληνικά νομίσματα είναι ο Ομφαλός , ένα κυλινδρικό βάθρο του οποίου το επάνω μέρος σχηματίζει ένα ημισφαίριο ή ένα κώνο όπου στηρίζονταν μία ιερή πέτρα, πολλές φορές ένας μετεωρίτης. Μάλιστα σύμφωνα με ορισμένους Κλασικούς μελετητές, όπως ο H. A. Newton (1897) από το Yale η σχηματική παράσταση από πτυχές και κοιλότητες στην επιφάνεια των περισσότερων ομφαλών ήταν καλλιτεχνική αναπαράσταση της επιφάνεια ενός σιδηρομετεωρίτη που είναι γεμάτη με κοιλότητες (regmaglypts), αποτέλεσμα της πορείας του μέσα από την γήινη ατμόσφαιρα. Ακόμα και ο O.C. Farrington (1900), έφορος του Field Columbian Museum of Meteorites συμφωνούσε με την άποψη αυτή. 

Γνωστές τοποθεσίες όπου υπάρχουν πιθανές αναφορές σχετικά με την λατρεία μετεωριτών στην Αρχαία Ελλάδα είναι ο Ναός της Άρτεμης στην Έφεσο της Μικράς Ασίας, ο οποίος είχε κατονομαστεί τον 2 Π.Χ. αιώνα ως ένα από τα 7 θαύματα του αρχαίου κόσμου. Σύμφωνα με την παράδοση το προσωπείο της Θεάς Άρτεμις είχε πέσει από τον ουρανό. Αργυροχόοι στην Έφεσο είχαν κατασκευάσει ομοιώματα της πέτρας αυτής από πολύτιμα μέταλλα και ορυκτά. Σύμφωνα με τον Wainwright οι επικουρικοί ναοί της Άρτεμις στην Πέργη, την Πόβλα και την Πισιδία αντικαθιστούσαν και αντιπροσώπευαν τον μετεωρίτη της Εφέσου. 

Στην Μικρά Ασία υπήρχαν τρεις ναοί αφιερωμένοι στην Θεά Αφροδίτη , οι οποίοι είχαν σύνδεση με πιθανούς μετεωρίτες, ο ένας ήταν στα Άβακα μία ιερή τοποθεσία όχι μακριά από την Βίβλο , όπου αναφέρεται ότι αποτελούσε την δεύτερη τοποθεσία. Στο νησί της Πάφου κοντά στην Κύπρο αναφέρεται ότι βρίσκονταν η τρίτη τοποθεσία. Τα Άβακα θεωρήθηκαν ως ιερός τόπος από τότε που η έπεσε η Ουρανία Αφροδίτη με την μορφή «φωτιάς από ένα αστέρι». Η Αφροδίτη στους δύο άλλους ναούς που ήταν αφιερωμένοι σε αυτήν , στην Βίβλο και την Πάφο αντιπροσωπεύονταν και εδώ από έναν Ομφαλό, έναν επιμήκη κώνο μέσα σε ένα ναό με δύο κολόνες. 

Τέλος στον ιερό ναό στους Δελφούς ο Ρωμαίος Παυσανίας γύρω στο 180 Μ.Χ. περιγράφει τον Ομφαλό που βρίσκονταν εκεί ως μία πέτρα μεσαίου μεγέθους , την οποία επάλειφαν με λάδι σε καθημερινή βάση και κατά την διάρκεια εορτών καλύπτονταν με μάλλινο περίβλημα. Σύμφωνα με τον μύθο που αναφερόταν στην τοποθεσία των Δελφών, ο Κρόνος είχε καταβροχθίσει και τους τέσσερις υιούς που του γέννησε η Ρέα (Κυβέλη) για να μην του πάρουν την εξουσία. Αλλά όταν γέννησε τον Δία του έδωσε να καταπιεί μία πέτρα αντί για το νεογέννητο βρέφος, προστατεύοντας έτσι το παιδί της.

 Σύμφωνα πάντοτε με την ελληνική μυθολογία όταν ο Δίας εκθρόνισε τον Κρόνο, αυτός ξέρασε την πέτρα , την οποία κατόπιν είτε ο Κρόνος είτε ο Δίας πέταξαν από τον ουρανό στη γη. Το σημείο που η πέτρα έπεσε χαρακτηρίστηκε ως το κέντρο της γης . 

ΠΗΓΕΣ:
(Απόσπασμα από το βιβλίο: “Μετεωρίτες – Η Πορεία για Γνώση από την Αρχαιότητα έως Σήμερα” -copyright 2011) 
meteorites.gr