Η αφαγία θεραπεύει τα πάντα

Κόντρα στην υπερτροφική κουλτούρα της Δύσης, μια γερμανική κλινική προτείνει στους «ασθενείς» της να καταναλώνουν γεύματα που θα κατέτασσαν τον Μαχάτμα Γκάντι στα πρόθυρα της βουλιμίας

Αθήνα

Ας θεωρηθώ δημοσιογραφικά ρίψασπις, αλλά αυτή την αποστολή δεν θα ήθελα επ’ ουδενί λόγω να κληθώ να την επιτελέσω. Αναφέρομαι στη βάσανο που επωμίστηκε πρόσφατα η συνάδελφος δημοσιογράφος Τζένι Ράσελ για το «Times Magazine» (των κυριακάτικων «Times» του Λονδίνου). Μια εβδομάδα πείνας σε γερμανική κλινική «θεραπευτικής νηστείας» (therapeutic fasting) που θα έπειθε και αυτόν ακόμη τον Αγιο Φραγκίσκο της Ασίζης να μείνει μακριά από τον «άρτο των αγγέλων» και να επιστρέψει στο λυσίπονο σύμπαν των τρανς λιπαρών και της προτηγανισμένης πατάτας. Ιδού, εις επίρρωσιν της επαγγελματικής ατολμίας μου, το ημερήσιο διαιτολόγιο που υποχρεώθηκε η Ράσελ να καταναλώσει (για δεκατέσσερις ατελείωτες ημέρες) ως «προσκεκλημένη» της εξειδικευμένης κλινικής Μπούχινγκερ – Βιλχέλμι στη Γερμανία (αφότου προηγουμένως περίμενε έξι εβδομάδες για να αδειάσει μια θέση, με τιμή εκκίνησης των «νοσηλίων» τα 3.000 ευρώ). Πρωινό: τσάι βοτάνων με ελάχιστο μέλι. Μεσημεριανό: αραιός και άπαχος ζωμός λαχανικών με ένα κουταλάκι του γλυκού ψιλοκομμένο μαϊντανό. Βραδινό: ένας συναφούς τεχνοτροπίας ζωμός λαχανικών. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας ελεύθερη πρόσβαση σε νερό (βρύσης και ανθρακούχο) και (oh là là!) τσάι βοτάνων.

Η Τζένι Ράσελ προέβη σε αυτό το ημιαπονενοημένο διάβημα όχι μόνο για να καταγράψει εν λεπτομερεία την ασκητική μαρτυρία της στο ένθετο περιοδικό των «Times» (με τον μάλλον αναπόφευκτο τίτλο «Hunger Games») αλλά και για να «τεστάρει» ιδίοις όμμασιν τις ευεργετικές ιδιότητες της λεγόμενης «νηστειοθεραπείας», εκεί που η ορθόδοξη ιατρική έχει αποτύχει. Η βρετανίδα δημοσιογράφος δεν διστάζει να εκμυστηρευτεί τις δικές της περιπέτειες υγείας που την οδήγησαν σχεδόν γονυπετή στα σκαλιά των γερμανών ειδικών: πρωτίστως ένα αυτοάνοσο νόσημα που την ταλαιπωρεί εδώ και μια εικοσαετία (αρκετές φορές χρειάστηκε να νοσηλευτεί, να εγκαταλείψει τη δουλειά της κ.ο.κ.). Μετά τα μαρτύρια στα οποία την υπέβαλε κατ’ εξακολούθηση το βρετανικό σύστημα υγείας, η εισαγωγή σε μια πολυτελή κλινική πείνας έμοιαζε η μόνη ελπίδα. Ακόμη και όταν η ημερήσια πρόσληψη θερμίδων δεν ξεπερνά τις 400.

Η κλινική Μπούχινγκερ – Βιλχέλμι στο Ουμπερλίνγκεν με την ειδυλλιακή θέα στις βόρειες Αλπεις και τη λίμνη της Κωνσταντίας (στα σύνορα Γερμανίας, Ελβετίας και Αυστρίας) ιδρύθηκε πριν από 62 χρόνια από τον Οτο Μπούχινγκερ. Ο γερμανός γιατρός απολύθηκε το 1919 από το Γερμανικό Αυτοκρατορικό Πολεμικό Ναυτικό λόγω αναπηρίας (έπασχε από χρόνια ρευματοειδή αρθρίτιδα, «παράσημο» του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου). Αντιστεκόμενος σθεναρά στην προοπτική μιας ζωής οδύνης επάνω σε αναπηρικό αμαξίδιο, αποφάσισε μια μέρα να κόψει το φαγητό για έναν ολόκληρο μήνα. Υστερα από αυτές τις τριάντα ημέρες αποχής ένιωθε παντελώς αδύναμος, αλλά οι αρθρώσεις του ήταν σαν καινούργιες. Το υπόλοιπο της ζωής του έγινε φανατικός οπαδός της ολιστικής και φυσιοπαθητικής ιατρικής, εξερευνώντας σε βάθος τις δυνατότητες της εθελοντικής νηστείας. Πέθανε θαλερός και κοτσονάτος στα 80 του.

Σήμερα οι δύο κλινικές Μπούχινγκερ – Βιλχέλμι (η δεύτερη βρίσκεται στη Μαρβέγια της Ισπανίας) υποδέχονται ετησίως 5.000 «ασθενείς». Ανάμεσά τους δισεκατομμυριούχοι με εμφανή τα συμπτώματα burn out, πρώην βουδιστές μοναχοί, γερμανοί δημόσιοι υπάλληλοι με γκρίζο βλέμμα, γιοι εμίρηδων που έχουν βαρεθεί τους κλιματιζόμενους στάβλους και το μενού που τους ετοιμάζει ο σεφ στο γιοτ αλλά και κοινοί θνητοί της Δύσης (π.χ. μια μητέρα επτά παιδιών από το Σάρεϊ της Βρετανίας). Ας μην κρυβόμαστε. Ενα 70% των «ασθενών» έρχονται για να χάσουν βάρος. Οι υπόλοιποι όμως σπεύδουν, όπως η Ράσελ, ελπίζοντας στην ίαση. Επειδή κάπου άκουσαν ότι η «ασιτία» για μικρά χρονικά διαστήματα ενδυναμώνει το ανοσοποιητικό σύστημα, ρίχνει την αρτηριακή πίεση αλλά και τα επίπεδα της χοληστερίνης και της ινσουλίνης, αντιστρέφει αυτοάνοσα νοσήματα, μειώνει τις πιθανότητες εμφάνισης καρδιαγγειακής ασθένειας, σκοτώνει καρκινικά κύτταρα.

Το σημαντικό με τη θεραπευτική νηστεία είναι ότι δεν έχει καμία σχέση με την καταναγκαστική αφαγία ούτε τις extreme detox δίαιτες και τα υστερικά juice cleanses (αποτοξίνωση με χυμούς). Δεν εξαναγκάζεις τον οργανισμό σου στον περιορισμό της πρόσληψης θερμίδων, τουναντίον έχεις τον απόλυτο έλεγχο. Κατ’ ουσίαν υπογράφεις ένα συμβόλαιο μιας γενναιόδωρης συνύπαρξης μαζί του μέσα σε μια ιδιότυπη συνθήκη στέρησης. Απώτερος στόχος είναι να πολεμήσετε μαζί τον κοινό εχθρό (δεν είναι τυχαίο ότι οι Λακεδαιμόνιοι λιμοκτονούσαν πριν από κάθε σοβαρή πολεμική επιχείρηση). Δεν είναι η αποχή από την τροφή μια αφύσικη κατάσταση, λένε οι ειδικοί του therapeutic fasting, το να τρως αδιαλείπτως από την 1η Ιανουαρίου έως τις 31 Δεκεμβρίου όμως είναι.

Τι συμβαίνει όμως όταν σταματάς να τρως; Το σώμα βρίσκεται ξαφνικά σε κατάσταση pause (αναμονής) και αρχίζει να επιδιορθώνει εαυτόν. Οπως εξηγεί ο δόκτωρ Νόρμπερτ Λίσκα της κλινικής Μπούχινγκερ – Βιλχέλμι στο ρεπορτάζ των «Times»: «Υστερα από δώδεκα ώρες αποχής από το φαγητό, τα κύτταρά μας περνούν σε μια κατάσταση που ονομάζεται “αυτοφαγία”, διαδικασία κατά την οποία αρχίζουν να περισυλλέγουν όγκους, ιούς και ασθενή ή κατεστραμμένα κύτταρα για να τα χρησιμοποιήσουν ως καύσιμα. Είναι η ευκαιρία του οργανισμού να απαλλαγεί από οτιδήποτε είναι άχρηστο. Τα λιπώδη κύτταρα εξαντλούνται και οι όποιες τοξίνες έχουν αποθηκευθεί απελευθερώνονται στο αίμα. Είναι σαν να πιάνει ξαφνικά παγετός και να πρέπει να κάψεις έπιπλα που έχεις μέσα στο σπίτι σου για να διατηρηθείς ζεστός. Πρώτα θα κάψεις τα σκουπίδια, ήτοι την άχρηστη σαβούρα που αποθηκεύεις ασκόπως εδώ και χρόνια».

Οι τρεις πρώτες ημέρες φέρονται να είναι οι πιο δύσκολες, καθότι το σώμα προσαρμόζεται στο να χρησιμοποιεί τα δικά του αποθέματα καυσίμων (εξ ου και οι πιο αδύνατοι υποφέρουν περισσότερους από τους έχοντες περίσσευμα). Η Τζένι Ράσελ (η οποία ζυγίζει 61 κιλά) περιγράφει τη μύησή της ως εξής: «Η Ημέρα 1 είναι μια χαρά και σχεδόν αδημονώ για τις αραιές σούπες των 100 θερμίδων που σερβίρονται στο σαλόνι με θέα τη λίμνη. Οταν όμως το πρώτο αυτό βράδυ ένας αμερικανός ακαδημαϊκός με ρωτάει αν μπορεί να καθήσει στο τραπέζι μαζί μου και εγώ του απαντώ αυτόματα “Ναι”, αντιλαμβάνομαι ότι έχω “παγώσει”. Είναι αρκετά συμπαθής, αλλά μου είναι φριχτά επίπονο να εμπλακώ σε μια πολιτισμένη, ευγενική συζήτηση, όταν σαν άνθρωπος των σπηλαίων που περιφρουρεί με πάθος τον ακριβοθώρητο βίσονα ακριβώς μπροστά του, το μόνο που με ενδιαφέρει είναι να εστιάσω στην καθεμία από τις δέκα κουταλιές που απαρτίζουν την τροφή μου».

Οι ειδικοί βέβαια (και αρκετοί «νηστευτές») μιλούν για το πρωτόγνωρο κύμα ευφορίας, διαύγειας και συνειδητότητας που σε κατακλύζει έπειτα από τις πρώτες επώδυνες ημέρες εκούσιας αποχής. Οσον αφορά τη βρετανίδα ρεπόρτερ, οι Ημέρες 7, 8 και 9 στην κλινική Μπούχινγκερ μοιάζουν πιο υποφερτές, αλλά τελικώς όχι και τόσο: «Επιτέλους έχω πάρει ένα ροζ χρώμα και το δέρμα μου είναι λαμπερό. Εχω χάσει τέσσερα κιλά, αν και τα περισσότερα πιστεύω ότι ήταν κατακράτηση υγρών. Ομως το κεφάλι μου βρίσκεται ακόμη σε μια θολούρα και νιώθω συνέχεια ατονία (…) Αν βρισκόμασταν στη σαβάνα, ένα λιοντάρι θα με είχε περιαδράξει προ πολλού. Το στομάχι μου πονάει από την απουσία τροφής και δεν βλέπω την ώρα να ξαναφάω. Κάποιοι αναφέρουν ότι νιώθουν τόσο καλά στη διάρκεια της νηστείας που δεν αντέχουν να τη σταματήσουν. Οχι εγώ».

Το ενδιαφέρον με την Μπούχινγκερ είναι ότι πρόκειται για μια κλινική που ποζάρει ως ξενοδοχείο πολυτελείας. Η εθελοντική «αθρεψία» οφείλει να αναπληρωθεί (ή έστω να «διασκεδασθεί») με μια σειρά από λουσάτα εναλλακτικές δραστηριότητες: βουτιές σε μια κομψή θερμαινόμενη πισίνα, διαλογισμός, σάουνα, γιόγκα, μασάζ, περιηγήσεις στο δάσος, μουσικά κονσέρτα, οτιδήποτε μπορεί να σε κρατήσει μακριά από εμμονικά οράματα με τσιζκέικ και λουκάνικα Φραγκφούρτης. Εξυπακούεται ότι το όλο «πείραμα» λαμβάνει χώρα κάτω από στενή ιατρική παρακολούθηση. Ενα εξειδικευμένο team επιστρατεύεται για την υποστήριξη (και την ψυχολογική βεβαίως) του ασθενούς. Δύο φορές την εβδομάδα υποβάλλεται σε εξονυχιστικό ιατρικό έλεγχο (προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παρενέργειες της αφαγίας, π.χ. με μια καραμέλα!), ενώ κάθε πρωί μια νοσοκόμα αναλαμβάνει να σε ζυγίσει, να σου πάρει την πίεση και να εκτιμήσει τη γενική κατάσταση της υγείας σου. Οι νοσοκόμες στην κλινική των Αλπεων βρίσκονται σε εγρήγορση επί 24ώρου βάσεως. Εσύ απλώς καλείσαι να χρησιμοποιείς το κουδουνάκι στο προσκέφαλό σου για ό,τι και αν θελήσεις (εκτός από στερεά τροφή): είτε επειδή έχεις τάσεις λιποθυμίας είτε επειδή θέλεις ένα ακόμη τσάι βοτάνων, επειδή επιθυμείς να ανακράξεις μέσα στη νύχτα: «Παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο».

Σήμερα επικεφαλής της αυτοκρατορίας Μπούχινγκερ είναι η δρ Φρανουάζ Βιλχέλμι δε Τολέδο, σύζυγος του εγγονού του ιδρυτή, μια εκτυφλωτική γυναίκα 60 και κάτι. Οπως όλοι οι «μυημένοι», δηλώνει φανατική οπαδός του Βάλτερ Λόνγκο, διάσημου ερευνητή της Γεροντολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Καλιφόρνιας και αδιαμφισβήτητου «γκουρού» της εθελοντικής ολιγοφαγίας. Ο Λόνγκο ήταν από τους πρώτους που ανέδειξαν τις «αντικαρκινικές ιδιότητες» της νηστείας για μικρά διαστήματα (διαπιστώνοντας συρρίκνωση των όγκων, αύξηση της αποτελεσματικότητας των θεραπειών κατά του καρκίνου, καταπράυνση των παρενεργειών της χημειοθεραπείας κ.ο.κ). Μέσα από πειράματα σε ποντίκια ο Λόνγκο και η ερευνητική ομάδα του (η μελέτη τους δημοσιεύθηκε το 2012 στην επιθεώρηση «Science Translational Medicine») κατέδειξαν ότι τα καρκινικά κύτταρα αποκρίνονται με διαφορετικό τρόπο «στο στρες» το οποίο οφείλεται στη νηστεία σε σύγκριση με τα φυσιολογικά. Αντί δηλαδή να περνούν σε μια κατάσταση «ύπνωσης», συνεχίζουν να αναπτύσσονται και να διαιρούνται με αποτέλεσμα τελικώς να αυτοκαταστρέφονται. «Στην πραγματικότητα τα καρκινικά κύτταρα αυτοκτονούν» κατέθετε τότε ο Λόνγκο. «Αυτό που πιστεύουμε είναι ότι το καρκινικό κύτταρο προσπαθεί να αντισταθμίσει όλες τις ελλείψεις σε θρεπτικά συστατικά που εμφανίζονται στο αίμα εξαιτίας της νηστείας, αλλά δεν μπορεί».

Ο βετεράνος σήμερα Βάλτερ Λόνγκο (με 25 πλέον χρόνια έρευνας στον κόσμο των μεταμοντέρνων νηστευτών) παραμένει το ίδιο ενθουσιώδης. Ο Λόνγκο πιστεύει ακράδαντα ότι η θεραπευτική νηστεία μπορεί να βοηθήσει εκατομμύρια ανθρώπους και ότι «παρότι οι περισσότεροι δεν τη θεωρούν κάτι ιδιαίτερα σημαντικό, είναι η πιο δραστική ιατρική παρέμβαση που έχουμε στη διάθεσή μας». Συνεχίζει αόκνως τις κλινικές δοκιμές (σε ποντίκια και ανθρώπους) σε συνεργασία με την Κλινική Μάγιο στη Μινεσότα και το Πανεπιστημιακό Κολέγιο του Λονδίνου, εμβαθύνει την έρευνά του στον καρκίνο και τον διαβήτη ενώ επιθυμεί να διεισδύσει και σε ανεξερεύνητες ακόμη περιοχές: Aλτσχάιμερ, σκλήρυνση κατά πλάκας κ.ο.κ.

Ο Βάλτερ Λόνγκο, βέβαια, προειδοποιεί ότι η νηστεία δεν είναι κάτι που μπορείς να το κάνεις μόνος στο σπίτι σου και χωρίς ιατρική επίβλεψη. Η Τζένι Ράσελ του «Times Μagazine» τον ακούει από πρώτο χέρι: «Σχεδόν όλοι θα αντιμετωπίσουν προβλήματα στη διάρκεια της νηστείας, μου λέει (σ.σ.: ο Λόνγκο) αν δεν έχουν επίβλεψη από ειδικούς. Παχύσαρκες γυναίκες που υποβάλλονται σε συγκεκριμένους τύπους νηστείας μπορεί να αναπτύξουν πέτρες στη χολή. Εγώ η ίδια έχασα τις αισθήσεις μου μια ζεστή ημέρα στην κλινική· τι θα συνέβαινε αν νήστευα μόνη και εκείνη τη δεδομένη στιγμή οδηγούσα; Ή αν ένας διαβητικός αρχίσει να νηστεύει ενώ λαμβάνει μετφορμίνη ή ινσουλίνη; Δεν θα παρήγαγαν τη γλυκόζη που απαιτεί ο εγκέφαλος για τη λειτουργία του γιατί η μετφορμίνη δρα αναστέλλοντας την παραγωγή γλυκόζης – ένας συνδυασμός δυνητικά θανατηφόρος. Το ίδιο καταστροφικό θα ήταν να ξεκινήσεις τη νηστεία ενώ υποβάλλεσαι σε χημειοθεραπεία χωρίς να ακολουθείς πιστά τα επιστημονικά πρωτόκολλα».

Στο τέλος του ασκητικού ταξιδιού της στον κόσμο των 400 θερμίδων ημερησίως (στα γενέθλιά της πάντως θα το ρίξει έξω, καταβροχθίζοντας δέκα ηλιόσπορους!), η Τζένι Ράσελ νιώθει αναγεννημένη: «Τρεις εβδομάδες μετά το πέρας της θεραπείας νιώθω πολύ πιο υγιής και πιο ήρεμη από ό,τι πριν, είμαι τέσσερα κιλά ελαφρύτερη, παρότι αρχικά ήμουν πεπεισμένη ότι θα τα ξαναπάρω αμέσως. Ημουν πάντα από εκείνους που τσιμπολογούν από νευρικότητα και αφηρημάδα, σήμερα όμως νιώθω λιγότερο επιρρεπής σε παρασπονδίες με σοκολάτα ή ζάχαρη, περισσότερο διατεθειμένη να φάω λαχανικά και ξηρούς καρπούς, ενώ έχω μάθει πλέον να απολαμβάνω αυτό το αίσθημα κενότητας μεταξύ των γευμάτων». Βέβαια η μάχιμη ρεπόρτερ των «Times» συνεχίζει να βομβαρδίζεται από τα συγκαταβατικά χαμόγελα των (συμβατικών) γιατρών της που δεν ενστερνίζονται τον εφηβικό ενθουσιασμό της και δεν διατίθενται να συστήσουν τη νηστειοθεραπεία πουθενά και σε κανέναν αν δεν δουν επαρκείς «κλινικές αποδείξεις» (που δυστυχώς ακόμη απουσιάζουν). Ο εύλογος σκεπτικισμός της ορθόδοξης ιατρικής συνυπάρχει άλλωστε με την απροθυμία των φαρμακοβιομηχανιών να ρίξουν χρήματα σε κάτι που δεν υφίσταται σε μορφή δισκίου. Οι ένθερμοι οπαδοί του therapeutic fasting (με επικεφαλής τον Βάλτερ Λόνγκο) διακηρύσσουν ότι εδώ βρίσκεται το μέλλον της ιατρικής επιστήμης. Βασικό τους επιχείρημα ότι ο θεσμός της νηστείας δεν χρειάζεται να παρασκευαστεί στο εργαστήριο. Προϋπάρχει. * Δημοσιεύθηκε στο BHmagazino την Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2015

Πηγή: tovima.gr