Τα παράξενα και μυστηριώδη πράγματα που συνάντησε ο Μέγας Αλέξανδρος στην στρατιωτική του αποστολή, σε σπάνια έκδοση του 1709 - Και πολλά ερωτηματικά...

«Τίποτα δεν μπορεί να διαρκεί, όταν δεν κυβερνά ο λόγος»

Quintus Curtius Rufus,

«Οι Ιστορίες του Μεγάλου Αλεξάνδρου»

Αυτό το διάσημο και σημαντικό έργο του Quintus Curtius Rufus[1] το εμπνεύσθηκε φυσικά από τον διάσημο Μακεδόνα Έλληνα αρχηγό Αλέξανδρο τον Μέγα.

Εγράφη, κατά πάσαν πιθανότητα, κατά την διάρκεια της βασιλείας του Καλιγούλα / Caligula στην Ρώμη. Το στυλ της γραφής του Quintus Curtius ευθυγραμμίσθηκε άμεσα με του Τίτου Λίβιου, του οποίου η εργασία επάνω στον λαό της Ρώμης επηρέασε πολύ την συγγραφή των «Ιστοριών του Μεγάλου Αλεξάνδρου». 

(Πρωτότυπος τίτλος «Η ζωή και οι πράξεις του Μ. Αλεξάνδρου»

“La vie et des actions d’ Alexandre le Grand”).

Ο Curtius περιγράφει τα παράξενα και μυστηριώδη πράγματα που συνάντησε ο Μέγας Αλέξανδρος στην στρατιωτική του αποστολή. Κι αυτό το κάνει να έχει μεγάλη ιστορική αξία. Αυτό το βιβλίο, μαζί με τα βιβλία του Λίβιου και του Τάκιτου, θεωρούνται μέρος της λεγόμενης «κανονικής» Ιστορίας, εκ των κειμένων του Αρχαίου (ρωμαϊκού) Κόσμου.

Ο Curtius έγραψε την βιογραφία του Μ. Αλεξάνδρου, με τίτλο «Historiarum Alexandri Magni Macedonis Libri Qui Supersunt», που σε μεταγενέστερες εκδόσεις… κόπηκε το… Μακεδών και κυκλοφόρησε ως «Historiae Alexandri Magni», δηλ. απλώς «Ιστορίες του Μεγάλου Αλεξάνδρου». Όμως, αυτή η βιογραφία του Μεγάλου Αλεξάνδρου του Κούρτιου, στα λατινικά, αποτελείτο συνολικώς από 10 βιβλία. Σώζεται σε 123 κώδικες, τα οποία προέρχονται από ένα πρωτότυπο του 9ου αιώνα μ.Χ. Εξ αυτών έχουν… χαθεί τα δύο πρώτα, ενώ τα υπόλοιπα οκτώ είναι και… ελλιπή… Γιατί;
Παρ΄όλα αυτά, γνωστοί ζωγράφοι, όπως ο Paolo Veronese και ο Charles le Brun, ζωγράφισαν σκηνές από το έργο του Curtius!..

Εκτός από το όνομά του στα χειρόγραφα αυτά, τίποτε άλλο δεν είναι γνωστό από αυτόν τον συγγραφέα!!! Κανένα άλλο ιστορικό έργο στον κόσμο, δεν είναι τόσο… απομονωμένο…! Κανένα άλλο αρχαίο έργο δεν αναφέρεται[2] σε αυτό, ή λέει ότι το γνωρίζει, ή το συμβουλεύεται ή παραπέμπει σε αυτό![3]. Γιατί;

Πάντως το έργο προέρχεται σε μεγάλο βαθμό από την «Ιστορία του Αλεξάνδρου» του Κλειτάρχου και την ιστορία του Καλλιθένη, του επίσημου βιογράφου του Μακεδόνα ηγεμόνος. Είναι επίσης εμπνευσμένο από τα απομνημονεύματα του Πτολεμαίου και του Αριστοβούλου.

Το έργο του Κούρτιου για τον Μ. Αλέξανδρο απολάμβανε τεράστια δημοτικότητα στον Μεσαίωνα. Από αυτό ξεκίνησε ένα είδος ιστοριών, που ονομάσθηκε «Alexander Romance» / «Ρομάντζα του Αλεξάνδρου» (μερικοί τα λένε και «Ειδύλλια»).[4] Αυτά τα ρομάντζα απογειώθηκαν στην εποχή της Αναγέννησης, ειδικά στην Ιταλία, όπου ο Κούρτιος έγινε είδωλο.

Πρώτη έκδοση του έργου φαίνεται να έγινε το 1467 στην Βουδαπέστη[5].

Ακολουθεί έντυπη έκδοση του 1470 / 1471, στην Βενετία, από τον Vindelinus Spirensis.

Αργά αλλά σταθερά άρχισε ένα ρεύμα επανεκδόσεων του βιβλίου.

Γνωστό χειρόγραφό του υπάρχει στο Βατικανό, στην Biblioteca Apostolica Vaticana[6] από τα τέλη του 15ου αι.

Μια γερμανική μετάφραση της ιστορίας του Αλέξανδρου έγινε από τον Hans Friedrich von Lehsten, και εκδόθηκε το 1658. Στην γερμανόφωνη έρευνα, ο Curtius δεν αντιμετωπίσθηκε και πολύ θετικά, ενώ στην Γαλλία του έδειξαν μεγαλύτερη… εμπιστοσύνη. Γιατί;

Όμως σήμερα σας παρουσιάζω μια επίσης σπάνια έκδοση των αρχών 18ου αιώνα και συγκεκριμένα του 1709! Δημοσιεύθηκε στην πόλη των Παρισίων. Περιλαμβάνει την γαλλική μετάφραση και τις εκδόσεις του du Ryer. Περιέργως, ο du Ryer επεξεργάσθηκε αυτήν την έκδοση από μια άλλη γαλλική έκδοση του de Vaugelas.

Το 1867 ο Edmund Hedicke εξέδωσε το έργο στην «συμβατική/συμφωνημένη» μορφή, που εξακολουθεί να υφίσταται έως σήμερα. Γιατί;

Πάντως, νεώτερες και πιο πρόσφατες έρευνες, απέδωσαν και πάλι περισσότερο «ειδικό βάρος» στο έργο του Κούρτιου. Αν και δεν μπορεί να αντικαταστήσει τον Αρριανό, το έργο του Curtius Rufus προσφέρει πολύτιμο υλικό για να συμπληρώσει την εικόνα του Αλεξάνδρου…

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] O Κόιντος Κούρτιος Ρούφος ήταν Ρωμαίος ιστορικός, μάλλον, επί εποχής Κλαύδιου ή Βεσπασιανού.

[2] Ίσως μόνο το πρώιμο μεσαιωνικό έργο «Liber monsterrorum de diversis generibus».

[3] Μόνο στην ύστερη αρχαιότητα, ο Ψευδο-Ηγήσιππος, ο οποίος έγραψε λατινική έκδοση του «Εβραϊκού πολέμου» του εβραίου ιστορικού Φλάβιου Ιώσηπου, γύρω στο 370 μ.Χ., φαίνεται να έχει χρησιμοποιήσει τον Curtius! Γιατί;

[4] Π.χ., το επικό ποίημα «Alexandreis» του Walter of Chatillon, το οποίο γράφτηκε σαν την «Αινειάδα» του Βιργιλίου.

[5] Országos Széchényi Könyvtár, Cod. Lat. 160.

[6] Urb. lat. 427, fol. 2r.

Του Γιώργου Λεκάκη

arxeion-politismou.gr