Αλ-Ισκάννταρ Δουλ Καρνέιν: Ο Μ. Αλέξανδρος μέσα από τους Άραβες ιστορικούς

Μπαντάουι Χάσαν, Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ

Η ιστορία ως επιστήμη μπορεί κατά καιρούς να δέχεται την άποψη των νικητών και γι αυτό, με κίνητρο τον αυτοσεβασμό πρέπει να αναθεωρείται τακτικά. Πέρα όμως από την επίσημη Ιστορία που καταγράφει τα ιστορικά γεγονότα, αποτιμώντας τα από τις πολιτικές τους συνέπειες, υπάρχει ο μύθος που παίρνει τα θαυμαστά γεγονότα και τα εντάσσει στη χώρα του παραμυθιού και του θρύλου. Ένα τέτοιο θαυμαστό ιστορικό γεγονός ήταν για τους λαούς της Ανατολής (Α1-SHARQ) η εμφάνιση και το πέρασμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Αλ-Ισκάννταρ Αλ-Ακμπαρ). Οι λαοί που κατοικούσαν στο χώρο που εμείς σήμερα ονομάζουμε Ανατολή, ποτέ στην αρχαία Ιστορία τους δεν εμφάνισαν συνοχή και ομοιογένεια πάντοτε τη σύνθεση αυτών των λαών την καθόριζε ένα τοπικό ανθρωπολογικό υπόβαθρο, που μετέδιδε τα στοιχεία του τοπικού πολιτισμού στους φιλοξενούμενους ή τους κατακτητές που αποφάσιζαν να συγκατοικήσουν ή αυθαίρετα να εγκατασταθούν. Η θέση της περιοχής μεταξύ της Μεσογείου, της Ινδίας και της κεντρικής Ασίας ήταν τέτοια. που από τα πρώτα χρόνια που εμφανίστηκε ανθρώπινη δραστηριότητα, διευκόλυνε τη διάβαση των λαών, προϊόντων και πολιτισμών. Η παραδοχή αυτής της πραγματικότητας δικαιολογεί την εμφάνιση των μεγάλων αυτοκρατοριών που επέτρεπαν την ύπαρξη της διαφορετικότητας των υπηκόων. Αυτές οι αυτοκρατορίες δεν ομογενοποιούσαν εθνολογικά τους λαούς, αλλά τους καθοδηγούσαν στην ενασχόληση με την καθημερινότητα και άφηναν το χρόνο να εργαστεί για την πολιτισμική όσμωση. Αυτή η διαδικασία διαχώρισε το λαϊκό πολιτισμό** από τον επίσημο και επέτρεψε το συμπλήρωμα της θεολογικής μυθολογίας με το παραμύθι, που δίδασκε τους κανόνες της δικαιοσύνης και της λαϊκής ηθικής. Ο Αλέξανδρος για τους λαούς αυτής της περιοχής υπήρξε ο δυνατός ο δίκαιος. ο προστάτης των λαών και του πολιτισμού. Η εικόνα αυτή μεταδόθηκε επίσης και μέσα από τους δρόμους των εμπόρων, πέρα από τις χώρες που γνώρισαν τις φάλαγγες του μεγάλου στρατηλάτη και βοηθούμενη από την αραβική γλώσσα αποτυπώθηκε στο πρόσωπο του Αλ-Ισκάννταρ ο Αλ Ακμπαρ.

Ο θρύλος του Αλ-Ισκάννταρ εμφανίζεται στην Ανατολή με πολλές τοπικές παραλλαγές που μπορεί να τις παρακολουθήσει ένας λαογράφος και να τις ερμηνεύσει ένας εθνολόγος. Η Ιστορία όμως μπορεί να καταγράψει τις πηγές,  και να τις εντάξει στο πολιτισμικό πλαίσιο που επέβαλε τη συγγραφή τους, όπως π.χ. στα γραπτά των Αράβων ιστορικών του 7ου έως και το 14ο αιώνα. Οι Άραβες ιστορικοί της κλασικής αραβοισλαμικής εποχής θωρούν ως απαραίτητο στοιχείο της ιστορίας της εποχής τους την αναφορά στον Αλέξανδρο. Προσπαθούν να αποδείξουν πως η μεγάλη αυτή μορφή της Ιστορίας κρατήθηκε ζωντανή μέσα στους λαϊκούς θρύλους και, επίσης, να δικαιολογήσουν έμμεσα τις αναφορές που βρίσκονται στο ίδιο το Κοράνιο σχετικά με την ταυτότητα και τη δράση του Έλληνα στρατηλάτη.  Δηλαδή πώς διαγράφονται η θέση και ο ρόλος του Αλέξανδρου στην ισλαμική θεία οικονομία, αφού ο Αλέξανδρος, όπως παραδέχεται ο βιογράφος του ιδρυτή του Ισλάμ, ο Ιμπν Χισάμ: είναι ο γιος (Ιμπν) του Φίλιππου, του βασιλιά των Ελλήνων, ο επονομαζόμενος Μακεδόνας και φυσικά δεν είναι Άραβας. Ο αραβοισλαμικος κόσμος μεταξύ του 7ου και 14ου αιώνα, αποδεικνύεται από τις γραπτές πηγές της εποχής ότι κρατούσε ακόμα ισχυρές τις μνήμες της προισλαμικής ελληνικής ρωμαϊκής και περσικής περιόδου. Εξάλλου η περιοχή που εξουσίαζαν τα χαλιφάτα της Δαμασκού (661-750 μ.Χ.)  της Βαγδάτης (750-1258 μΧ) Και του Καΐρου (969-1171 μ.Χ). μέχρι την εμφάνιση των Μαμελούκων ταυτιζόταν με τον αρχαίο ελληνιστικό κόσμο και στοιχεία αυτού του Πολιτισμού επιβίωναν στον αραβοϊσλαμικό πολιτισμό. Η κληρονομιά της αυτοκρατορικής αντίληψης της εξουσίας επέτρεψε τη διατήρηση αρχαίων πολιτιστικών στοιχείων στη Μέση Ανατολή μέχρι και την ύστερη εποχή των Οθωμανών, μέσα από τον πολιτισμικό απόηχο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, που διατήρησε χαρακτηριστικά του ασιατικού ελληνιστικού κόσμου. Οι σημερινές ισλαμικές χώρες κατά την περίοδο μεταξύ του 7 ου και 14 ου αιώνα δέχθηκαν την αραβοϊσλαμική κατάκτηση και διαμόρφωσαν τους δικούς τους ισλαμικούς πολιτισμούς. Από τους κατακτητές προσέλαβαν αυτά που μπορούσε να προσφέρει ο πολιτισμός της ερήμου, μεταξύ των άλλων δείγματα επικής ποίησης με τα τραγούδια και τους ήρωες της κάθε φυλής και την κοινωνική βάση της καταγωγής αίματος. προϊόντα μιας ηρωικής εποχής που απομεινάρια της βλέπουμε ακόμη και σήμερα.

Συνεχίστε ΕΔΩ