Το σπήλαιο του Ζα βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της Χώρας της Νάξου, κοντά στο χωριό Φιλότι. Το σπήλαιο, που βρίσκεται στα 600 μ. ύψος, είναι αφιερωμένο στο Δία Μηλώσιο και κοσμείται με σπάνια σταλαγμιτικά συμπλέγματα.
Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ
Ο Αγλαοσθένης, Νάξιος ιστορικός, λέει πως όταν ο Δίας ήταν μικρός κλάπηκε από την Κρήτη, το Ιδαίον Αντρον (όρος Ιδη), και μεταφέρθηκε στη Νάξο, για να γλιτώσει από τον πατέρα του τον Κρόνο.
Μεγάλωσε στη σπηλιά του Ζα, όπου και το ιερό του, μέχρι που μεγάλωσε και ήταν σε ηλικία να διεκδικήσει τη βασιλεία των θεών με εκστρατεία εναντίον των Τιτάνων.
Στο Δία είχε αφιερωθεί μια πολύ μεγάλη έκταση στην πλαγιά του υψηλότερου βουνού της Νάξου και των Κυκλάδων, ιερό τέμενος προς τιμήν του θεού, το οποίο υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο για τους αγροτοποιμένες της γύρω περιοχής.
Δύο επιγραφές σε ριζιμιούς βράχους, χαραγμένες από τον ίδιο τεχνίτη τον 4ο π.Χ.αιώνα, με τα ίδια λόγια και γράμματα «ΟΡΟΣ ΔΙΟΣ ΜΗΛΩΣΙΟΥ» ορίζουν, προστατεύουν και προβάλλουν το ιερό.
Οι κάτοικοι της περιοχής που λάτρευαν το θεό, ντυμένοι με «μηλωτές» που σημαίνει προβιές προβάτων, ανέβαιναν στην κορυφή του Ζα το καλοκαίρι την εποχή της μεγάλης ξηρασίας, για να παρακαλέσουν το θεό να στείλει τους δροσερούς ανέμους του και να γλιτώσει τον κόσμο από την απελπισία της ζέστης, κάτι που θυμίζει τις παραδόσεις των αρχαίων Καβείρων της Αραβικής χερσονήσου και αλλού, με την τοποθέτηση των Βαίτυλων(πέτρινων πυργίσκων) σε ψηλές κορφές βουνών προς ''επίκληση'' βροχής.
ΟΡΟΣ ΖΕΥΣ, ΝΑΞΟΣ. ΕΝΑΣ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΔΙΑΣΠΑΡΤΟΥΣ ΠΕΤΡΙΝΟΥΣ ΠΥΡΓΙΣΚΟΥΣ ΤΟΥ ΒΟΥΝΟΥ.
ΑΡΧΑΙΟ ΤΕΛΕΤΟΥΡΓΙΚΟ Ή ΑΠΛΑ ΣΗΜΑΝΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ?
Οι πλούσιες σε ευρήματα επιχώσεις του σπηλαίου του Ζα στη Νάξο, όπως έδειξαν οι ανασκαφές (1985, 1986 και 1994) και η μελέτη των ευρημάτων, καλύπτουν μια μακραίωνη ανθρώπινη παρουσία, η οποία αντιστοιχεί σε ποικίλες περιόδους ανέλιξης του προϊστορικού πολιτισμού των Κυκλάδων.
Η χρήση του σπηλαίου, που εμφανίζεται κατά την Νεότερη Νεολιθική περίοδο, συνεχίζεται ευκαιριακά και κατά τους ιστορικούς χρόνους, από την αρχαϊκή έως και τη ρωμαϊκή εποχή. Λαμβάνοντας υπόψη τον σχετικά περιορισμένο αριθμό ανασκαμμένων προϊστορικών οικισμών στις Κυκλάδες με μακρά συνέχεια κατοίκησης, τα δεδομένα του Ζα καταλαμβάνουν ιδιαίτερη σημασία για τη σύγχρονη έρευνα.
ΜΑΡΜΑΡΙΝΟ ΚΟΜΜΑΤΙ ΑΠΟ ΑΡΧΑΙΟ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑ Ή ΑΓΑΛΜΑ?
Εξάλλου ο εντοπισμός αλληλουχίας πολιτιστικών φάσεων στις επιχώσεις του σπηλαίου, αποτέλεσε την υπόθεση εργασίας όταν σχεδιάστηκαν οι ανασκαφές, εφόσον τα σπήλαια με τον περιορισμένο χώρο που διαθέτουν, λειτουργούν ως αποθέτες των καταλοίπων της ανθρώπινης χρήσης.
ΕΝΑ ΑΡΚΕΤΑ ΠΕΡΙΕΡΓΟ ΜΑΚΡΟΣΤΕΝΟ ΜΑΡΜΑΡΟ ΑΡΚΕΤΩΝ ΤΟΝΩΝ, ΣΦΗΝΩΜΕΝΟ ΣΤΗΝ ΛΑΣΠΗ ΤΟΥ ΔΑΠΕΔΟΥ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΜΑΣ ΠΡΟΞΕΝΗΣΕ ΑΡΚΕΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ.
Ο ΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΝΤΟΝΑ ''ΑΝΘΡΩΠΙΝΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ'' ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ ΑΥΤΗΣ, ΠΟΥ ΚΑΤΑ ΤΗ ΓΝΩΜΗ ΜΑΣ ΚΑΘΟΛΟΥ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ. ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΒΛΗΤΙΚΟ ΚΑΙ ΑΥΣΤΗΡΟ ΥΦΟΣ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΥΠΟΨΗΝ ΤΗΝ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑ, ΥΠΟΘΕΤΟΥΜΕ ΠΩΣ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΟΣ.
ΑΚΟΜΑ ΠΙΟ ΠΙΘΑΝΟ ΕΙΝΑΙ, ΤΟ ΥΠΟΘΕΤΙΚΟ ΑΓΑΛΜΑ(ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΩΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ) ΚΡΙΝΟΝΤΑΣ ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ ΤΗΣ ΚΕΦΑΛΗΣ, ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΤΑΝ ΕΞΩΘΕΝ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΝΑ ΜΕΤΑΦΕΡΘΗΚΕ ΕΝΤΟΣ ΑΡΓΟΤΕΡΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΓΛΙΤΩΣΕΙ ΤΗΝ ΛΕΗΛΑΣΙΑ, ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΛΟΓΟ ΤΟΥ ΟΓΚΟΥ ΤΟΥ ΚΑΤΑΦΕΡΕ ΝΑ ΕΠΙΒΙΩΣΕΙ ΑΠΟ ΑΡΠΑΓΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΑΥΕΤΑΙ ΠΙΑ, ΛΗΣΜΟΝΗΜΕΝΟ, ΕΚΕΙ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ...
ΦΥΣΙΚΑ ΜΟΝΟ ΤΥΧΑΙΑ ΔΕΝ ΟΔΗΓΗΘΗΚΑΜΕ ΣΤΟ ΣΥΝΕΙΡΜΟ ΠΕΡΙ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΟΥ ΑΓΑΛΜΑΤΟΣ ΤΟΥ ΔΙΟΣ, ΔΙΟΤΙ ΟΙ ΝΑΞΙΟΙ ΑΠΕΙΚΟΝΙΖΑΝ ΣΥΝΗΘΩΣ ΤΟΥΣ ΘΕΟΥΣ ΤΟΥΣ ΣΕ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΑΠΟ ΜΑΡΜΑΡΟ. ΤΡΑΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Ο ΗΜΙΤΕΛΗΣ ΚΟΥΡΟΣ ΓΙΓΑΝΤΙΑΙΩΝ ΔΙΑΣΤΑΣΕΩΝ (11 ΜΕΤΡΑ) ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΤΗΣ ΝΑΞΟΥ, ΠΡΟΣ ΤΙΜΗΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΔΙΟΝΥΣΟΥ(ΦΩΤΟ ΠΑΝΩ).
Διαβάστε την αναφορά της Άννας Πετροχείλου μέλους της Εθνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας , γράφτηκε το 1962 μετά από επίσκεψή της στο σπήλαιο και σήμερα αποτελεί αρχείο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Θεόφραστος του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης .
''Το σπήλαιο του Διός (Ζα) βρίσκεται Ν.Α. του χωριού Φιλότι της Νάξου , επί της Ν.Δ.πλευράς του όρους Ζευς (Ζας) σε ύψος 600μ. Η παράδοση αναφέρει ότι εντός του σπηλαίου κατοικούσε ο Νεφεληγερέτης Ζευς . Σε αυτόν οφείλει και το όνομα του το όρος Ζας (Ζευς) του οποίου η κορυφή ύψους 1004 μ κατά τους χειμερινούς μήνες είναι ως επί το πλείστον καλυμμένη με νέφη . Η αρχαϊκή επιγραφή χαραγμένη σε βράχο κοντά στο φρέαρ των Λευγασών ‘’ΌΡΟΣ ΔΙΟΣ ΜΗΛΩΣΙΟΥ’’ μαρτυρεί επίσης ότι οι Νάξιοι βοσκοί λάτρευαν τον Δία ως προστάτη των ποιμνίων τους , των ‘’Μήλων’’ (= προβάτων) . Κατά τον DUGIT οι τροφοί του Διός τον μετέφεραν κρυφά από τα σπήλαια της Ίδης όπου φυλαγόταν διωκόμενος από το μίσος του πατέρα του Κρόνου , στη κορυφή του Δρίου , όπου και ανετράφη . Το σπήλαιο εξερευνήθηκε τον Ιούνιο του 1962 από την γράφουσα (Άννα Πετροχείλου) και τους Ι. Ιωάννου και Μ. Μπαρδάνη μέλη της Ε.Σ.Ε. , βοήθησε επίσης ο Γ. Μπαρδάνης που προσλήφθηκε γι αυτό το λόγω και ανέλαβε και τη μεταφορά των αναγκαίων υλικών για την εξερεύνηση του σπηλαίου .
Το σπήλαιο ''Ζας'' αποτελείται από έναν κυρίως θάλαμο, ο οποίος χωρίζεται σε τμήματα από ογκόλιθους που έχουν αποσπασθεί από την οροφή και ενός μικρού θαλάμου που ήταν άλλοτε φυσική δεξαμενή νερού. Η είσοδος του είναι στόμιο πλάτους 10μ και ύψους 2,5 μ.
Ακολουθεί πρόχειρη τεχνητή ανηφορική διάβαση μήκους 2,5μ μέχρι του χαμηλού τοίχου από ξερολιθιά προς ασφάλιση των ποιμνίων που στεγαζόταν εκτός του σπηλαίου.{....}Τα λείψανα φούρνου που αναφέρονται από την παράδοση δεν είναι άλλα από τα λείψανα της παραπάνω δεξαμενής .
Η πηγή αυτή έπαψε να υπάρχει προ πολλών ετών , υπάρχει όμως πηγή έξω από το σπήλαιο και σε χαμηλότερο υψόμετρο. Το δεύτερο τμήμα του σπηλαίου σχηματίζει θάλαμο μήκους 64 μ και πλάτους 75 μ . Η προσπέλαση του είναι δύσκολη λόγω των βράχων που έχουν αποσπασθεί από την οροφή .
Στο κέντρο του θαλάμου είναι το ψηλότερο σημείο του θόλου 15 μ περίπου , αλλά δεν υπάρχει ίχνος σταλακτίτη. Πιθανώς να υπήρχαν κάποτε και αποσπάσθηκαν. Το μόνο τμήμα που διαφύλαξε ανέπαφο τον διάκοσμο του είναι το πρώτο δεξιό προς τον τοίχο και το ψηλότερο .
Εκεί φθάνεις μόνο με αναρρίχηση . Μια σειρά με ογκώσεις σταλαγμίτες δεξιά και άλλη σειρά από κολώνες και σταλαγμίτες στο τέλος χωρίζουν σε θαλαμίσκους το πάνω τμήμα αυτού του διαμερίσματος .
Πριν από τους θαλαμίσκους και σε τεράστιο ογκόλιθο είναι αναπτυγμένοι δύο σταλαγμίτες οι επονομαζόμενοι ‘’Παπάς και Παπαδιά’’ . Ο θρύλος τους θέλει μαρμαρωμένους από τον θεό ‘’παππάδες’’ της Ζωοδόχου Πηγής για να μη συλληφθούν από τους Τούρκους επιδρομείς .
ΑΥΤΟΙ ΠΙΘΑΝΟΤΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ ΟΙ 2 ΣΤΑΛΑΓΜΙΤΕΣ ΤΟΥ ΘΡΥΛΟΥ.
Αυτό το σημείο είναι το παλαιότερο κομμάτι του σπηλαίου . Το σπήλαιο σχηματίστηκε από διάβρωση του ασβεστόλιθου δημιουργώντας τεράστια υπόγεια λεκάνη συλλογής νερού . Το νερό διέρρεε κατά αρχάς από τις καταβόθρες , μετά δε από το τελευταίο τμήμα του σπηλαίου .
Κατόπιν ανοίχθηκε η είσοδος από τη μεγάλη πίεση του νερού . Τελευταίο παρέμεινε το νερό της ‘’Ζωοδόχου Πηγής’’ διότι αυτό τροφοδοτούνταν από το νερό των άλλων θαλάμων . Όταν άδειασαν οι θάλαμοι από τα νερά άρχισε η διακόσμηση του σπηλαίου και παράλληλα η απόσπαση των ογκόλιθων από τη οροφή μέχρι να φτάσουμε στη σημερινή κατάσταση.
Ο θρύλος περί συνοχής του με άλλα σπήλαια δεν ευσταθεί . Η μέτρηση του σε ευθεία γραμμή ανέρχεται στα 115 μ , το μεγαλύτερο βάθος από το επίπεδο της εισόδου ανέρχεται στα 10 μ , το δε ψηλότερο σημείο από το επίπεδο της εισόδου τα 15 μ . Καταλαμβάνει έκταση 4 100 τ.μ.
Το σπήλαιο συνδέεται με την προϊστορία από αρκετά ευρήματα (θραύσματα πήλινων αγγείων και πρωτόγονα εργαλεία από οψιδιανό ) τα οποία βρίσκονται στην ατομική συλλογή του καθηγητή Μιχάλη Μπαρδάνη στην Απείρανθο της Νάξου .''
πηγές:
Άννα Πετροχείλου, μέλους της Εθνικής Σπηλαιολογικής Εταιρίας(αρχείο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Θεόφραστος του Τμήματος Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης)
orinosaxotis.blogspot, anaskafi.blogspot, visitgreece, naxos.gr,
erevnw.blogspot, el.wikipedia.org, omadaorfeas
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου