ΤΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΙΣΧΥΡΑ ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΤΟΥΣ ΜΗΝΥΜΑΤΑ.

Για να είμαστε βέβαιοι πως ένα οικοδόμημα είναι δωρεά ενός Μακεδόνα βασιλιά πρέπει να έχουμε στην διάθεσή μας μία επιγραφή η οποία να αναφέρει την δωρεά ή την αναθηματική επιγραφή του οικοδομήματος όπου αναγράφεται το όνομα του βασιλιά δωρητή.

Γενικά αυτές οι επιγραφές είναι σπάνιο φαινόμενο.Την ίδια αξία έχουν και οι αναφορές των αρχαίων ιστορικών εφόσον είναι δυνατή η ταύτιση των οικοδομημάτων.
Πολλά ιερά και μνημεία δωρήθηκαν από Μακεδόνες βασιλείς στην Μακεδονία αλλά και στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο.

ΒΕΡΟΙΑ
Μία τέτοια δωρεά οικοδομημάτων στοών στην Βέροια αφιερωμένων από τον Φίλιππο Ε' στην θεά Αθηνά αναφέρεται σε αναθηματική επιγραφή η οποία φυλάσσεται στο Μουσείο της Βέροιας και αναγράφει:
 "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ,ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ,ΤΑΣ ΣΤΟΑΣ ΑΘΗΝΑΗΙ".

ΠΡΙΗΝΗ. 
Στην Πριήνη της Μ.Ασίας χτίστηκε το β'μισό του 4ου αι.π.Χ. ο ναός της Αθηνάς Πολιάδας,έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Πύθιου.Ο ανώτερος λίθος της νότιας παραστάδας έφερε την εξής επιγραφή: "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΑΝΕΘΗΚΕΝ ΑΘΗΝΑΗΙ ΠΟΛΙΑΔΙ" 
Η ένδειξη της επιγραφής στην θέση αυτή πιθανόν να δείχνει το σημείο από το οποίο ξεκίνησε η χρηματοδότηση του Αλεξάνδρου.Αξίζει να σημειωθεί πως ο ναός αυτός δεν βρίσκει πουθενά όμοιόν του στην Μακεδονία αλλά οι αρχιτεκτονικές του λεπτομέρειες έχουν τις ρίζες τους στην δυτική Μ.Ασία.

ΟΛΥΜΠΙΑ.
Ένα άλλο αξιοπρόσεκτο οικοδόμημα αναφέρεται από τον Παυσανία στην "Ελλάδος Περιήγησις" 5,20,9-10: "Το μητρώον βρίσκεται μέσα στην ιερά Αλτη καθώς και ένα κυκλικό οικοδόμημα ,το Φιλίππειον.Το έκτισε ο Φίλιππος μετα την ήττα της Ελλάδας στην Χαιρώνεια.Υπάρχουν εκεί γλυπτικές εικόνες του Φιλίππου και του Αλεξάνδρου και μαζί με αυτές,του Αμύντα του πατέρα του Φιλίππου.Είναι έργα του Λεωχάρη ,από ελέφαντα και χρυσάφι καθώς επίσης και οι γλυπτικές εικόνες της Ολυμπιάδας και της Ευριδίκης". Τα χρυσελεφάντινα αγάλματα ευρίσκοντο πάνω σε βάση που ήταν τμήμα περιφέρειας κύκλου.Σήμερα σώζονται τμήματα της βάσης αυτής.

Το κτήριο βρισκόταν κοντά στο Πελόπιο καθώς ο Πέλοπας ήταν πρόγονος του Ηρακλή ο οποίος ίδρυσε το ηρώον του στην Ολυμπία,ενώ ο Ηρακλής με την σειρά του ήταν πρόγονος των Μακεδόνων βασιλέων και ιδρυτής των Ολυμπιακών αγώνων. Σκοπός λοιπόν του αναθήματος και του κτιρίου ήταν η προβολή της δυναστείας των Αργεαδών.Με την μάχη στην Χαιρώνεια και την νίκη σε αυτήν ο Φίλιππος έγινε κυρίαρχος όλης της Ελλάδας.Το μνημείο αυτό εμπεριείχε την στρατηγική βούληση του Φιλίππου να ηγείται όλων των Ελλήνων καθώς και την καθιέρωση στον Μακεδονικό θρόνο του γιού του Αλεξάνδρου.

ΣΑΜΟΘΡΑΚΗ.
Στην Σαμοθράκη επίσης,αναφέρονται Μακεδόνες βασιλείς ως δωρητές οικοδομημάτων καθώς το ιερό αυτό είχε μεγάλη σημασία για τους Μακεδόνες βασιλείς ιδιαίτερα τον 4ο αι.π.Χ.. Δωρεές οικοδομημάτων,κοσμημάτων ,πολύτιμων σκευών ,χρημάτων ,αγαλμάτων ,λάφυρα όπλων κλπ. Ο Φίλιππος Γ' Αρριδαίος και ο Αλέξανδρος Δ' ,ο γιός του Μ.Αλεξάνδρου,ανέθεσαν στους Μεγάλους Θεούς ,ένα οικοδόμημα στον ανατολικό λόφο του ιερού της Σαμοθράκης. Από αυτό διασώζεται μέρος του επιστυλίου με αναθηματική επιγραφή που λέει: "ΒΑΣΙΛΕΙΣ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΘΕΟΙΣ ΜΕΓΑΛΟΙΣ" 

(φωτο  αετός ανάθημα των Μακεδόνων βασιλέων από το οικοδόμημα αυτό.Αρχαιολογικό μουσείο Ακρόπολης).

ΔΗΛΟΣ.
Ο Αντίγονος Μονόφθαλμος και ο γιος του Δημήτριος ο Πολιορκητής ίδρυσαν το Κοινόν των Νησιωτών με θρησκευτικό κέντρο τη Δήλο, η οποία κηρύχτηκε ελεύθερη και ανεξάρτητη (314 – 166 π.Χ.) .Το νησί της Δήλου έπαιζε ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο για την δυναστεία των Αντιγονιδών κατά τον 3ο αι.π.Χ. Όταν ο Αντίγονος Β' Γονατάς, απέχτησε την βασιλεία της Μακεδονίας, αντιμετώπισε στην αρχή , σημαντικές δυσκολίες.Ήταν γιος και διάδοχος του Δημητρίου Πολιορκητή.Το βασίλειο του πατέρα του όμως είχε διαλυθεί. Μετά την σημαντική νίκη του Αντιγόνου εναντίον των Γαλατών στην Λυσιμάχεια κατάφερε να κατακτήσει τον θρόνο της Μακεδονίας και στην συνέχεια προσπάθησε να εγκαθιδρύσει εκ νέου την Μακεδονική δύναμη στο Αιγαίο. Το ότι η Δήλος ώς κέντρο του Κοινού των Νησιωτών έπαιζε σημαντικό ρόλο στην πολιτική του Αντιγόνου Γονατά φανερώνει το γεγονός ότι όλες οι δωρεές του,με ελάχιστες εξαιρέσεις απευθύνθηκαν στο ιερό του Απόλλωνα στη Δήλο.

α)ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΩΝ ΤΑΥΡΩΝ
Ανάμεσα σε αυτές τις αφιερώσεις συγκαταλέγεται και το μνημείο των Ταύρων (Βοών),το οποίο ήταν επέκταση του ιερού του Απόλλωνος προς Ανατολάς. Το όνομα του μνημείου οφείλεται στις προτομές ταύρων που ευρίσκοντο πάνω στους πεσσούς.Η χρονολόγηση του Μνημείου των Ταύρων(Βοών) συνάδει με μία πληροφορία από τον Αθήναιο που παραπέμπει σε να κείμενο του Μοσχίωνος ,ενός συγγραφέα της ελληνιστικής εποχής και μας πληροφορεί ότι ο Αντίγονος αφιέρωσε στον Απόλλωνα την τριήρη μήκους 50μ ,με την οποία είχε νικήσει στη Λεύκολλα της Κω τους στρατηγούς του Πτολεμαίου.

Επειδή ακριβώς αναφέρεται στην συγκεκριμένη ναυμαχία,ο Αντίγονος του κειμένου ταυτίζεται με τον Γονατά. Η πιθανότερη εκδοχή είναι η πρόταση ότι το Μνημείο των Ταύρων προοριζόταν αρχικά για την τοποθέτηση ενός πλοίου αναθήματος του Δημητρίου Πολιορκητή αλλά οι εργασίες διακόπησαν για άγνωστο λόγο,μέχρι που ο Αντίγονος Γονατάς,μετά την θαλάσσια νίκη του ,αποφάσισε να ολοκληρώσει το έργο. Η πληροφορία του Αθηναίου για την αφιέρωση του πλοίου του Γονατά στον Απόλλωνα είναι η μοναδική περίπτωση ανάθεσης πλοίου, από βασιλιά της ελληνιστικής εποχής, η οποία μας είναι γνωστή.

β)Η ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΑΝΤΙΓΟΝΟΥ ΓΟΝΑΤΑ.
Τη βόρεια πλευρά του ιερού διασχίζει η Στοά των κεράτων του βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονου Γονατά, η οποία χτίστηκε το 250 π.Χ. είχε έναν μόνο όροφο και ήταν δίκλιτη.Στην πρόσοψη υπήρχαν 47 κίονες δωρικοί.Τα μετακιόνια διαστήματα ήταν αρκετά μεγάλα και στο κέντρο του του καθενός εβρίσκετο μία τρίγλυφος.Οι τρίγλυφοι δουλεύτηκαν σε λευκό μάρμαρο και απεικόνιζαν κεφαλές ταύρων.Στο επιστύλιο της στοάς ήταν χαραγμένη η αναθηματική επιγραφή:
"ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΑΚΕΔΩΝ ΑΠΟΛΛΩΝΙ" 

γ)ΤΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΤΩΝ ΠΡΟΓΟΝΩΝ
Στην στοά ,15μ μπροστά και ανατολικά της πρόσοψης ,υπήρχε ένα αναθηματικό βάθρο μεγάλου μήκους το οποίο ήταν επίσης ανάθημα του Αντιγόνου Γονατά. Η επιγραφή αναφέρει τα εξής: "ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΑΝΤΙΓΟΝΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΑΚΕΔΩΝ ΤΟΥΣ ΕΑΥΤΟΥ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΑΠΟΛΛΩΝΙ (ΑΝΕΘΗΚΕΝ)" 
'Ετσι γνωρίζουμε πως το βάθρο αυτό στήριζε τα αγάλματα των προγόνων του βασιλέα Γονατά .Εκτός από την ανωτέρω επιγραφή ,υπήρχαν και άλλες κάτω από κάθε άγαλμα που ανέφεραν τα ονόματα των εικονιζομένων Αντιγονιδων , εκ των οποίων ελάχιστα μέρη σώζονται. Η πολιτική του Αντιγόνου Γονατά ,και η ανάθεση του Μνημείου των Ταύρων, της εντυπωσιακής Στοάς αλλά και στο λεγόμενο Μνημείο των Προγόνων ,το βάθρο δηλαδή με τα αγάλματα του Αντίγονου Μονόφθαλμου και του Δημητρίου Πολιορκητή ,στο ιερό του Απόλλωνα στην Δήλο,σκοπό είχε την προβολή και ισχυροποίηση της νομιμότητας της κυριαρχίας του και την διαδοχική συνέχεια της βασιλείας στην Μακεδονία ,από τους Αργεάδες του Αλεξάνδρου στους Αντιγονίδες.

δ)Η ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Ε'Στην Δήλο και στον Απόλλωνα αφιέρωσε και ο Αντιγονίδης Φίλιππος Ε' μία δεύτερη στοά,προσανατολιζόμενη στην Ανατολή, ακριβώς απέναντι από την Νότια στοά.Η ανέγερσή της χρονολογείται από το 221 έως το 201 π.Χ.και ταυτίζεται βάσει μίας αναθηματικής επιγραφής ,χαραγμένης στο επιστύλιο που αναφέρει :
"ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΙ (ΑΝΕΘΗΚΕΝ)"

 Η στοά αυτή συνδέεται με τον εορτασμό και τις νίκες του βασιλιά σε μάχες ξηράς και θάλασσας και έτσι δινόταν τότε μεγάλη έμφαση στις ικανότητες του Φιλίππου του Ε'. Συμπερασματικά συνάγεται πως οι Μακεδόνες βασιλείς δεν απέφευγαν τις δαπάνες,τις χρονοβόρες διαδικασίες και διαπραγματεύσεις που ήταν απαραίτητες για την ανέγερση ενός οικοδομήματος μνημείου με αποτέλεσμα η προσφορά τους να περιέχει πολύ ισχυρά στρατηγικά και πολιτικά μηνύματα.

Πηγή:ΜΠΑΡΜΠΑΡΑ ΣΜΙΤ ΔΟΥΝΑ-ΟΙ ΔΩΡΕΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΜΑΚΕΔΟΝΩΝ ΒΑΣΙΛΕΩΝ.
Κείμενο: 'Ελένη Τσιλιβή ('Ελαφηβόλου).
visaltis.net