Όταν τα Χανιά, ήταν… νησί! Από ΑΝΕΚΔΟΤΟ χειρόγραφο...

Η Καστροπολιτεία των Χανίων, με το (παλιό) Λιμάνι
και την τάφρο γύρω-γύρω, που την έκανε... νησί!

MIA ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΠΗΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΗΣ ΚΡΗΤΗΣ είναι του Γάλλου αξιωματικού, υπασπιστού του διοικητού των Διεθνών Στρατευμάτων της Κρήτης, καπεταν-Cazenove, ο οποίος έφθασε στην Κρήτη στις 10 Οκτωβρίου 1904 και ήταν δίπλα στον εκάστοτε διοικητή των διεθνών στρατευμάτων μέχρι το 1909.

Το έργο του έχει ιδιαιτέρα αξία, γιατί πλην της αυτοπρόσωπης παρουσίας του στο νησί, είχε προφανώς πρόσβαση σε όλα εκείνα τα αρχεία και στοιχεία που ήταν απαραίτητα για την συγγραφή του.

Αντίγραφο του ογκώδους πονήματός του απέστειλε στο γαλλικό υπουργείο Πολέμου, το οποίο στην απάντησή του δηλώνει ότι θα το αποθέσει στην ιστορική υπηρεσία του Γενικού Επιτελείου.

Δεν αποκλείεται να σκόπευε ο Cazenove να προχωρήσει στην έκδοσή του, κάτι που δεν έκανε τελικώς.

Έτσι, το έργο του capitaine CAZENOVE «Historique de l’Occupation internationale de la Crète, par le Capitaine Cazenove, adjoint au Commandant supérieur des troupes internationals», γραμμένο στα Χανιά το 1908, έμεινε ανέκδοτο…

Ήταν γραμμένο σε 3 τόμους, σε 1.167 συνολικά φύλλα!

Σε folio (320 x 215 χλστ.), 431, (432-948) + ([949]-[998]) φ. και (996-1225) + ([1226]-[1289]) σελ.

Χρονολογημένο και υπογεγραμμένο στο τέλος του β΄ τόμου: «Canée, le 25 decembre 1908 / Cazenove». Ο τίτλος είναι καλλιγραφημένος σε κυκλικό διακοσμητικό στην αρχή του α΄ τόμου, 5 καλλιγραφημένοι επί μέρους τίτλοι (δύο μετά τον γενικό τίτλο: «Historique [...] de la Crète, première partie» και «Première partie, exposé succinct des événements qui ont provoqué l’occupation internationale de la Crète», ένας πριν το φ. 124: «Historique [...] de la Crète, deuxième partie» [στο φ. 124: «Deuxième partie, Action des Amiraux en Crète pendant l’insurrection de 1897-1898»], ένας στην αρχή του β΄ τόμου: «Historique [...] de la Crète, troisième partie» [στο φ. 432: «Troisième partie, l’Autonomie de la Crète»] και ένας στην αρχή του τρίτου τόμου: «Historique [...] de la Crète, Annexes»), στην πίσω όψι του γενικού τίτλου έχει αντιγραφεί διαταγή του διοικητή των στρατευμάτων Delarue με ημερομηνία 15 Απριλίου 1909 (κοινοποιεί έγγραφο του υπουργείου Πολέμου σχετικά με το παρόν σύγγραμμα του Cazenove), στην πίσω όψι του πρώτου επί μέρους τίτλου επικολλημένο φωτογραφικό πορτραίτο του συγγραφέα με ιδιόχειρη αφιέρωσή του («A la mémoire / de mon père venéré / Cazenove») και στην πίσω όψι του β΄ επί μέρους τίτλου: «Bibliographie», 133 φωτογραφίες διαστάσεων από 34 x 27 έως 125 x 175 χλστ. επικολλημένες εντός κειμένου (οι περισσότερες τυπωμένες με την μέθοδο της φωτοτυπίας (collotype), ανάμεσά τους κάποιες καρτ ποστάλ), 9 χειρόγραφοι χάρτες και τοπογραφικά εκτός και 28 εντός κειμένου (16 αναδιπλούμενα, τα περισσότερα από τα εντός κειμένου επικολλημένα), τρεις μεγάλοι αναδιπλούμενοι χάρτες στο τέλος του γ΄ τόμου («Ile de Crète, [κάτω αριστερά:] Dessiné et héliogravé au Service Géographique de l’Armée», 317 x 780 mm., «Canea e dintorni, [κάτω δεξιά:] 1903, [στο μέσον:] 1904», 518 x 770 mm., και «Ἐνεκρίθη ὑπό τοῦ Ἡγεμ. Συμβουλίου. Κρήτη, γεωγραφικός χάρτης συνταχθείς ὑπό Α. Ι. Μπικάκη», 540 x 960 mm., ο πρώτος και ο τρίτος χρωμολιθόγραφοι, ο δεύτερος λιθόγραφος), αυτόγραφες διορθώσεις, αυτόγραφες συμπληρώσεις στις απέναντι λευκές σελίδες και σε 11 παρέμβλητα φύλλα (3 μετά το φ. 24, 2 μετά το φ. 80, 2 μετά το φ. 202 και από ένα μετά τα φ. 355, 483, 813 & 818).

ΠΗΓΗ: ΒΕΡΓΟΣ. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.5.2020

Του Γιώργου Λεκάκη

arxeion-politismou.gr