ΙΟΥΝΙΟΣ Ο ΘΕΡΙΣΤΗΣ.

Aπό λαογραφικής πλευράς ο μήνας Ιούνιος λέγεται Θεριστής, γιατί τότε σε πολλά μέρη θερίζουν τα σπαρτά. Αϊ-Γιάννης και Αϊγιαννίτης και Κλήδονας, γιατί τότε (24 Ιουνίου) είναι η γιορτή του Αϊ-Γιάννη, που γίνεται ο Κλήδονας,(έθιμο που ακόμη και σήμερα αναβιώνεται στην Κρήτη). 

Άλλα ονόματά του: Κερασάρης, γιατί τότε ωριμάζουν τα κεράσια, Ορνιαστής, γιατί τότε γίνεται η επικονίαση-γονιμοποίηση (όρνιασμα) των σύκων.

Ο θερισμός των σιτηρών άρχιζε συνήθως τις πρώτες ημέρες του Ιουνίου (μήνας θεριστής) και διαρκούσε ένα μήνα περίπου. Συνήθως θέριζαν πρώτα το σανό και το κριθάρι, μετά τη βρώμη και τελευταία το σιτάρι και τη σίκαλη. Ο θερισμός γινόταν με το δρεπάνι μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, οδοντωτό ή λείο ή με το λελέκι, εργαλείο περισσότερο επαγγελματικό. Στην προϊστορία ήταν φτιαγμένο από ξύλο ή κόκαλο και δόντια από πυριτόλιθο ή οψιανό, ενώ το παραδοσιακό δρεπάνι έχει λεπίδα από μέταλλο και στέλεχος από ξύλο.

Το χόρτο θεριζόταν με την κοσιά (χωσιά). Παλαιότερα ο θερισμός γινόταν με τα χέρια. Τα στάχυα θερίζονταν με χεριές ή δράγματα και τοποθετούνταν στο έδαφος. Γίνονταν αγκαλιές, δένονταν σε δεμάτια και μεταφέρονταν με ζώα ή με κάρα στ’ αλώνια (χωμάτινα ή πέτρινα) για τον αλωνισμό.

Αλλά και το αλώνισμα γινόταν με ένα εργαλείο που δε διαφέρει από το προϊστορικό πρότυπο. Πρόκειται για τη δικάνη, τον τρίβολο των αρχαίων, ένα ξύλινο έλκηθρο, αποτελούμενο από μια ή δυο – τρεις σανίδες ενωμένες μεταξύ τους. Στην κάτω επιφάνεια η δικάνη είχε και μέχρι τα μέσα του 20 ου αιώνα μυτερές πέτρες, σαν δόντια για να θρυμματίζουν τα στάχυα. Το έλκηθρο το έσερναν βόδια ή άλογα που πατούσαν με τις οπλές τους τα στάχυα. Το αλώνισμα γινόταν και με ζώα δεμένα με σχοινιά που γύριζαν γύρω από τον αλωνόστυλο .

Παροιμίες για τον μήνα!

Από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.

Το τραγούδι του Θεριστή, η χαρά του Αλωνιστή.

Μάρτης έβρεχε, Θεριστής τραγούδαγε.

Γενάρη πίνουν το κρασί, το Θεριστή το ξύδι.

Από το θέρος ως τις ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.

Θέρος , τρύγος , πόλεμος ….και στο αλώνισμα χαρές!

Από την αρχή του Θεριστή, του δρεπανιού μας η γιορτή.

Μάρτης έβρεχε, θεριστής εχαίρονταν.

Θέρος, τρύγος, πόλεμος, αποσταμό δεν έχουν.

Τον Ιούνιο αφήνουν το δρεπάνι και σπέρνουν το ρεπάνι.


Μύθοι και Θρύλοι της Κρήτης