Ο ΑΡΚΟΥΔΟΣΠΗΛΙΟΣ ( ΘΡΥΛΟΣ ).

Περίπου 2 χιλιόμετρα βόρεια από την Μονή Γουβερνέτου, βρίσκεται η περίφημη σπηλιά της Παναγίας Αρκουδιώτισσας ή Αρκουδόσπηλιος, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι. Η σπηλιά έχει γίνει γνωστή για τον σταλαγμίτη που μοιάζει με σκυφτή αρκούδα, πάνω σε μια πετρόχτιστη στέρνα, έτοιμη να πιεί νερό .Από αυτόν τον σταλαγμίτη πήρε και το όνομά της.

Ο Αρκουδόσπηλιος ήταν χώρος λατρείας τα προϊστορικά χρόνια σύμφωνα με επιγραφές που βρέθηκαν στη σπηλιά, αφιερωμένες στον Απόλλωνα και την Άρτεμη.

Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, εκεί λατρευόταν η Άρτεμη κατά την αρχαιότητα με μορφή Αρκούδας. 

Μια γιορτή που γινόταν κατά το δεύτερο χειμερινό ηλιοστάσιο και που στην αττική διάλεκτο λεγόταν Γαμηλίων. Γιορταζόταν από κορίτσια που ήταν έτοιμα για παντρειά. Πήγαιναν στην σπηλιά ντυμένα στα κίτρινα και χόρευαν γύρω από τον σταλαγμίτη της αρκούδας τον ‘Αρκουδοχορό’.

Στα μεταχριστιανικά χρόνια, σύμφωνα με την παράδοση, κάποτε σε εκείνα τα μέρη ζούσε μια αρκούδα. 
Οι κάτοικοι της περιοχής, έχτισαν μια στέρνα στην σπηλιά για να μπορούν να συλλέγουν, στάλα- στάλα το λιγοστό νερό που έρεε από τους σταλακτίτες. 
Η αρκούδα ανακάλυψε την στέρνα και πήγαινε κάθε μέρα και έπινε όλο το νερό. Οι κάτοικοι που δεν ήξεραν την ύπαρξη της, αρχίσαν να τσακώνονται μεταξύ τους ποιος πάει κρυφά και παίρνει το νερό, ενώ είχαν συμφωνήσει να περνούν νερό με την σειρά. 

Επειδή δεν παραδεχότανε κανείς αυτή τη πράξη και ο καθένας έπαιρνε φρικτούς όρκους, συμφωνήσαν να παραφυλάξουν να δουν τι γίνεται. Δεν χρειάστηκε να περιμένουν πολύ .
Με αργά νωχελικά βήματα μπήκε στη σπηλιά η αρκούδα ανέβηκε στη στέρνα να πιεί νερό. Οι κάτοικοι μόλις είδαν το θεριό κατατρομάξαν, δεν ήξεραν τι να κάνουν και κρυφτήκαν ποιο καλά μην τους κατασπαράξει. 
Η αρκούδα συνέχισε να πίνει το νερό και τότε κάποιος απελπισμένος που δεν θα βρίσκαν μετά σταγόνα φώναξε ‘Παναγιά μου πρόφταξε’, τότε η αρκούδα πέτρωσε.

Οι χριστιανοί για να θυμούνται το θαύμα της Παναγίας που μαρμάρωσε την αρκούδα έχτισαν προς τιμήν της, την ‘Παναγιά την Αρκουδιώτισσα ‘, μέσα στο σπήλαιο στις 2 Φεβρουαρίου την ημέρα της Υπαπαντής. Από τότε γίνεται τοπικό πανήγυρι.


Μύθοι και Θρύλοι της Κρήτης