Άγχος: Το μεγαλύτερο πρόβλημα ψυχικής υγείας παγκοσμίως

Στα πρώτα χρόνια του 21ου αιώνα παρατηρήθηκε μια παγκόσμια επιδημία κακής ψυχικής υγείας και σχετικών ασθενειών. Παρά το γεγονός όμως ότι η κατάθλιψη είναι η διαταραχή που τείνει, από μεγάλη μερίδα του πληθυσμού, να συσχετίζεται περισσότερο με τα προβλήματα ψυχικής υγείας, δεν είναι το πρώτο πρόβλημα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι.

Στατιστικά δεδομένα για το άγχος και την ψυχική υγεία

Την πρώτη θέση καταλαμβάνει το άγχος. Υπολογίζεται ότι 275 εκατομμύρια άνθρωποι υποφέρουν από αγχώδεις διαταραχές∙ ποσοστό που αναλογεί περίπου στο 4% του παγκόσμιου πληθυσμού, με διαφορά που κυμαίνεται σε ποσοστό μεταξύ 2,5% και 6,5% του πληθυσμού ανά χώρα. Περίπου το 62% των ατόμων που πάσχουν από άγχος είναι γυναίκες -170 εκατομμύρια- σε σύγκριση με τα 105 εκατομμύρια άνδρες πάσχοντες.

Βασικά συμπτώματα άγχους

Οι αγχώδεις διαταραχές μπορεί να διαφέρουν κατά πολύ μεταξύ τους, ωστόσο τα συνηθέστερα συμπτώματα που μπορεί να βιώσει το άτομο είναι τα ακόλουθα:

• Ανησυχία
• Αϋπνία
• Μείωση συγκέντρωσης
• Τρόμος
• Μυϊκή ένταση
• Κινητική ανησυχία
• Εύκολη κόπωση
• Ευερεθιστότητα
• Διαταραχή ύπνου

Μέχρι το 2030, εκτιμάται ότι για την παγκόσμια οικονομία το κόστος όλων των προβλημάτων ψυχικής υγείας μπορεί να ανέλθει σε 16 τρισεκατομμύρια δολάρια.

Η πλήρης έκταση των διαταραχών της ψυχικής υγείας είναι πιθανόν να είναι ακόμη υψηλότερη από ό,τι δείχνουν τα τελευταία στοιχεία, καθώς υπάρχει η τάση ανεπαρκούς καταγραφής των διαταραχών, τόσο σε αναπτυγμένες όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες. Ακόμα και εκείνοι που διαγιγνώσκονται με κάποια διαταραχή ψυχικής υγείας δεν είναι βέβαιο ότι λαμβάνουν πάντα τη σωστή θεραπεία.

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, τα συστήματα υγείας δεν είναι ακόμη σε θέση να ανταποκρίνονται επαρκώς στο βάρος των ψυχικών διαταραχών. Ως εκ τούτου, το χάσμα μεταξύ της ανάγκης για θεραπεία και της παροχής αυτής είναι ευρύ σε όλο τον κόσμο.

Στις χώρες με χαμηλά και μεσαία εισοδήματα, ποσοστό ατόμων με ψυχικές διαταραχές μεταξύ 76% και 85% δε λαμβάνουν κάποια θεραπεία για τη διαταραχή τους.

Στις χώρες υψηλού εισοδήματος, μεταξύ 35% και 50% των ατόμων με ψυχικές διαταραχές βιώνουν την ίδια κατάσταση.

Αυτό που χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και συζήτησης είναι ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος αντιμετωπίζει τις προκλήσεις που αφορούν την ψυχική υγεία, οι οποίες αποτελούν μάστιγα για ολοένα και αυξανόμενο αριθμό ανθρώπων, καθώς και το οικονομικό βάρος που ενέχουν.

Ποιες είναι οι επιδράσεις του στη σωματική υγεία; Πώς συνδέεται με διάφορες ασθένειες όπως οι καρδιοπάθειες, ο διαβήτης, η υπέρταση; Πώς σχετίζεται με την αϋπνία και την υπερβολική κατανάλωση φαγητού; Πώς επηρεάζει την προσωπικότητα, την οικογένεια και τις διαπροσωπικές σχέσεις; Τι είναι το εργασιακό στρες και πώς επιδρά στο άτομο; Ποιοι είναι οι καλύτεροι τρόποι διαχείρισης του στρες;

Το άγχος αναγνωρίζεται ως παθολογικό όταν τέτοιες σκέψεις έχουν ένα έντονο χαρακτήρα, και εμμένουν επανεμφανιζόμενες, μη ανταποκρινόμενες στα αντικειμενικά πλαίσια της ασθένειας και επηρεάζοντας την λειτουργικότητα του ασθενούς στα πλαίσια αυτά.

Το άγχος, όπως και οποιοδήποτε ανθρώπινο βίωμα, μπορεί να εκφράζεται από τους ασθενείς με σκέψεις, συναισθήματα, σωματικές αντιδράσεις ή/ και συμπεριφορές (μία ταξινόμηση στην οποία ορισμένοι αναφέρονται ως τα 4Σ)

Ένας ασθενής μπορεί να πάσχει από μια οργανική νόσο που να είναι η γενετήσια δύναμη πρόκλησης του άγχους του. Οι ασθένειες που είναι υπαίτιες για εμφάνιση οργανικού άγχους είναι κατά προσέγγιση 25% νευρολογικής φύσεως, 25% καρδιαγγειακές και κυκλοφορικού, 12% ανοσολογικές, 12% κολλαγόνου, 12% λοιμώδεις, ενώ το υπόλοιπο 14% αποδίδεται σε διαφόρους άλλους παράγοντες, όπως είναι αρκετά φάρμακα.

Σωματικά Συμπτώματα

Οργανικά νοσήματα που συνοδεύονται από άγχος.

Οι αγχώδεις διαταραχές συνυπάρχουν τόσο μεταξύ τους όσο και με άλλες ψυχιατρικές ή σωματικές νόσους. Πολλές φορές, υπάρχει συννόσηση σε αρρώστους με σοβαρές χρόνιες ή και καταληκτικές σωματικές νόσους με αγχώδη διαταραχή.

Το άγχος μπορεί να εμφανιστεί σε μία σειρά σωματικών παθήσεων (συχνά σε συννοσηρότητα με την κατάθλιψη) ως αποτέλεσμα της διαταραχής σε επίπεδο ψυχοενδοκρινικό ή μεταβολικό (πρωτογενές ή σωματογενές άγχος). Έτσι αγχώδεις εκδηλώσεις συνοδεύουν τον υπερθυρεοειδισμό, τη στηθάγχη, την καρδιακή αρρυθμία, την Χ.Α.Π., την πνευμονική εμβολή, την υπογλυκαιμία και άλλα.

Η οξεία αντίδραση στο στρες οδηγεί σε αύξηση της αρτηριακής πίεσης, του ρυθμού της αναπνοής, της καρδιακής συχνότητας που απλά εκφράζουν την ταχεία αύξηση των ορμονών του στρες, των οποίων η έκκριση ελέγχεται εγκεφαλικά από τον άξονα υποθάλαμος – υπόφυση. Η ένταση, η τελειομανία, η συναισθηματική φόρτιση και ο ψυχικός κάματος μπορεί να αυξήσουν οξέως την αρτηριακή πίεση και να συμβάλλουν τόσο στην εκδήλωση, όσο και στη διατήρηση της υπέρτασης.

Το χρόνιο στρες προκαλεί τάση μόνιμης αρτηριακής υπέρτασης, αύξηση των επιπέδων ομοκυστεϊνης και της δραστηριότητας των αιμοπεταλίων γεγονότα που οδηγούν σε αυξημένη πιθανότητα σχηματισμού θρόμβων και προδιαθέτουν στην εκδήλωση καρδιαγγειακών συμβαμάτων.

Είναι λογικό ότι όταν η καρδιά λειτουργεί σε τόσο υψηλές συχνότητες και χωρίς φαινομενικά κάποιο δικαιολογημένο σωματικό λόγο, θα παρουσιάσει προβλήματα. Αφού στο χρόνιο στρες η αρτηριακή πίεση αυξάνεται μακροχρόνια προκαλούνται αλλοιώσεις, τόσο στα αγγεία όσο και στα όργανα που αυτά αρδεύουν.

Ειδικά στην καρδιά, οι κατεχολαμίνες προκαλούν σύσπαση των στεφανιαίων αγγείων και αύξηση της δραστικότητας των αιμοπεταλίων, παράγοντες που ευνοούν την αθηροσκλήρυνση. Επιπλέον, η αύξηση της καρδιακής συχνότητας αυξάνει την ηλεκτρική αστάθεια και επομένως μπορεί να οδηγήσει σε αρρυθμίες και σε αιφνίδιο θάνατο.

Πηγές:

• STRESS AND HEALTH: Psychological, Behavioral, and Biological Determinants

• Antoni MH, Cruess S, Cruess DG, Kumar M, Lutgendorf S, et al. Cognitive-behavioral stress management reduces distress and 24-hour urinary free cortisol output among symptomatic HIV-infected gay men. Ann. Behav. Med. 2000b;22:29–37. [PubMed]
• Appels A, Bar FW, Bar J, Bruggeman C, de Bates M. Inflammation, depressive symptomatology, and coronary artery disease. Psychosom. Med. 2000;62:601–605. [PubMed]
• Ballenger JC, Davidson JRT, Lecrubier Y, Nutt DJ, Borkovec TD, et al. Consensus statement on generalized anxiety disorder from the international consensus group on depression and anxiety. J. Clin. Psychiatry. 2001;62:53–58. [PubMed]
• Başoğlu M, Parker M, Parker Ö, Özmen E, Marks I, et al. Psychological effects of torture: a comparison of tortured with non-tortured political activists in Turkey. Am. J. Psychiatry. 1994;151:76–81. [PubMed]
• Baum A. Stress, intrusive imagery, and chronic distress. Health Psychol. 1990;9:653–675. [PubMed]
• Beck AT. Cognitive Therapy and the Emotional Disorders. New York: Int. Univ. Press; 1976.
• panosplatritis.health