Ο λόγιος μοναχός της Ιεράς Μονής Εικοσιφοινίσσης του Παγγαίου, αρχιμανδρίτης Δαμασκηνός Μοσχόπουλος, εξέδωσε το έτος 1896, στο τυπογραφείο των Κ. Ζιβίδου και Β. Βουλγαρόπουλου, στην Κωνσταντινούπολη, το σύγγραμμά του με τίτλο «Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΣΙΦΟΙΝΙΣΣΗΣ ΜΕΤΑ ΤΩΝ ΣΧΕΤΙΚΩΝ ΠΡΟΣ ΤΑ ΠΕΡΙ ΑΥΤΗΣ ΠΟΛΕΩΝ ΚΑΙ ΧΩΡΩΝ – ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΠΟΓΡΑΦΙΚΗ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΚΗ – ΕΚΔΟΣΙΣ ΠΡΩΤΗ».
Στο σημαντικό αυτό για την ιστορία του Παγγαίου, πρώιμο έργο, ο λόγιος μοναχός αναφέρει ότι «εκ των επί του (Παγγαίου) όρους σπηλαίων και λαβυρινθωδών οπών, γνωστοτέρα είναι η ου πολύ μακράν του Πιλάφ-τεπέ (σημερινή κορυφή «Αυγό) κειμένη Ασκητότρυπα, φυσική και όλως ακατέργαστος, ήτις εξακολουθεί, ως βεβαιούσι, μέχρι των Λακκοβικίων.
Ανάδοχος του υπομιμνήσκοντος τον μυθικόν του Μίνωος λαβυρίνθου τούτου είναι παράδοσίς της, καθ’ ην εν αυτώ έζησάν ποτε ασκηταί μοναχοί, δια τούτο δε χρησιμεύει τοις επισκέπταις της Εικοσιφοινίσσης ως προσκύνημα, κειμένη 3-4 ώρας ανατολικώς της Μονής. Ιδίως τας γυναίκας ελκύει ο εν αυτή γαλακτίτης λίθος, τον οποίον μεταχειρίζονται ως φάρμακον κατά της στειρώσεως και της επισχέσεως του γάλακτος».
Στο παραπάνω, ενδιαφέρον σημείο της αφήγησής του, μάλιστα, ο λόγιος συγγραφέας – μοναχός παραπέμπει στη Γεωγραφία του Μελετίου και στο σχετικό με την Πίνδο κεφάλαιο αυτής, στο οποίο μεταβαίνω, για να σημειώσω τα εξής: Ο Μελέτιος ήταν Μητροπολίτης Αθηνών, γεννήθηκε το έτος 1661 στα Ιωάννινα και συνέγραψε το έργο του με τίτλο «Μελετίου Γεωγραφία Παλαιά και Νέα: Συλλεχθείσα εκ διαφόρων συγγραφέων παλαιών τε και νέων και εκ διαφόρων επιγραφών των εν λίθοις και εις κοινήν διάλεκτον εκτεθείσα, χάριν των πολλών του ημετέρου Γένους», το οποίο εξέδωσε στη Βενετία, κατά το έτος 1807, ο Άνθιμος Γαζής.
Στο σύγγραμμά του αυτό ο Μελέτιος και υπό τον τίτλο Ευρώπη, στο Β’ τόμο και μεταξύ άλλων κεφαλαίων περιλαμβάνει το κεφάλαιο με τίτλο «Ήπειρος», στο οποίο και στην σελίδα 258 γράφει τα εξής: «Ευρίσκεται εις ετούτον το όρος ο Γαλατίτης λίθος, ο οποίος τριφθείς εις νερόν το κάνει ωσάν γάλα και βασταζόμενος υπό των γυναικών ταις κατηβάζει γάλα».
Η επίσκεψή μου στην «Ασκητότρυπα» και η είσοδός μου στο βάθος αυτής επιβεβαίωσε όσα ο Μοσχόπουλος ανέφερε γι’ αυτήν. Πράγματι, μεγάλοι σταλαγμίτες, αρκετοί από τους οποίους ενώνονται με σταλακτίτες και δημιουργούν έτσι στήλες σαν αρχαίους κίονες, υπάρχουν πολλοί στο βάθος του σπηλαίου, ορισμένοι δε απ’ αυτούς παρουσιάζουν, επί πλέον, σαφέστατα ίχνη συστηματικής κι επί πάρα πολλά χρόνια λαβούσας χώρα απόξεσής τους, όπως δείχνει το γεγονός ότι αυτοί είναι ιδιαίτερα λεπτοί στα σημεία της απόξεσης αυτής.
Στις τέσσερις (4) πρώτες φωτογραφίες της ανάρτησής μου βλέπετε έναν από τους πολλούς «γαλακτίτες λίθους», δηλαδή τους σταλαγμίτες της Ασκητότρυπας, πελεκημένο στην διάρκεια των αιώνων, για τον σκοπό που προανέφερα. (Στην πρώτη φωτογραφία εικονίζεται, τιμής ένεκεν, ο Γερμανός φίλος μου Eugen, που πρώιμα έχασε την ζωή του)!
Μέσα, όμως, και σ’ ένα άλλο, πολύ ευρύχωρο σπήλαιο, βόρεια από τον σημερινό Πλατανότοπο του Δήμου Παγγαίου, το νερό σχημάτισε μια μικρότερη οπή, μεγέθους όσο ένα πολύ μικρό, στενόμακρο δωμάτιο, το οποίο μπορούσε να κλειστεί μ’ ένα δέρμα ζώου και ν’ αποτελέσει, έτσι έναν χώρο, δυνάμενο εύκολα να θερμανθεί και, άρα, ιδανικό για κατοίκηση. Σ’ αυτόν ακριβώς το χώρο του σπηλαίου υπάρχουν ίχνη προϊστορικής κατοίκησης, που την αποδεικνύουν τα ευάριθμα όστρακα αβαφών αγγείων. Έξω ακριβώς από τον χώρο αυτό κατοίκησης, πάντοτε, όμως, μέσα στο μεγάλο σπήλαιο, οι χρήστες του σπηλαίου επεξεργάστηκαν ένα σταλαγμίτη λίθο, του προσέδωσαν το σχήμα του ανδρικού φαλλού και αφού έσκαψαν τον βράχο του σπηλαίου, που βρισκόταν πίσω από τον σταλαγμίτη, έκαναν ώστε αυτός να φαίνεται ότι βρίσκεται σε πλαίσιο (βιτρίνα). Κι αυτός ο σταλαγμίτης, με το σχήμα του φαλλού, παρουσιάζει ολοφάνερα ίχνη συστηματικής και για πάρα πολλά χρόνια απόξεσής του, κατά τρόπον ώστε να έχει λεπτύνει το κάτω μέρος του και ίσα – ίσα που συνδέεται με το πέτρινο υπόβαθρό του.
Το σπήλαιο αυτό βλέπετε στις επόμενες επτά (7) φωτογραφίες.
Είναι προφανές, λοιπόν, ότι και στις δυο περιπτώσεις που προανέφερα, έχουμε σαφή ίχνη επιβίωσης μιας πανάρχαιας λιθολατρείας, μιας, λατρείας, δηλαδή, συγκεκριμένων λίθων, η απόσπαση κομματιών από τους οποίους, προφανώς από γυναίκες ή για γυναίκες, είχε γι’ αυτές γονιμικές ιδιότητες, δηλαδή τις έκανε να πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να γίνουν γόνιμες και να μπορέσουν να κυοφορήσουν, ή, έστω, ότι θα μπορούσαν να παράγουν άφθονο γάλα για τα βρέφη τους.
Με μια τόσο σημαντική προϊστορία, λοιπόν, είναι βέβαιο ότι το Παγγαίο διαθέτει, οπωσδήποτε, κι άλλα λατρευτικά σπήλαια, η εντός των οποίων λατρεία μπορεί ν’ ανάγεται, από την απώτερη αρχαιότητα μέχρι το τέλος της ρωμαϊκής εποχής, τα οποία απλώς περιμένουν την αρχαιολογική επίσκεψη πρώτα και την αρχαιολογική σκαπάνη στη συνέχεια, προκειμένου να φανερώσουν τα μυστικά τους. Περίτρανη απόδειξη αυτής της άποψης που εξέθεσα, αποτελεί το πλήθος των ιχνών ανθρώπινης παρουσίας μέσα σε αρκετά σπήλαια του Παγγαίου, όπως είναι η Αρκουδότρυπα της Γαληψού, τα Δισάκκια της Παλιάς Μεσολακκιάς, το ίδιο το σπήλαιο του Πλατανοτόπου, για το οποίο μίλησα προηγούμενα και, σίγουρα και πολλά άλλα, άγνωστα σε μένα. Σε κάποια, μάλιστα από αυτά, η αρχαία λατρεία πιστοποιείται, από τη συνέχισή της και τη διάσωσή της μέχρι τις μέρες μας, μεταλλαγμένης, όμως, ή, μάλλον, κρυμμένης κάτω από την χριστιανική λατρεία. Το καλύτερο παράδειγμα είναι το σπήλαιο «της Παναγιάς οι τρύπες» της Μουσθένης, ένα ευρύχωρο σπήλαιο, στα όρια του χωριού Μουσθένη και σε απόσταση αναπνοής από την ακρόπολη του θρακικού πολίσματος «Πέργαμον», (το οποίο αναφέρει ο Ηρόδοτος, περιγράφοντας τη διέλευση του Ξέρξη από την Πιερία κοιλάδα), με μεγάλο χώρο μπροστά στις εισόδους του, όπου, προφανώς, τελούνταν κατά την αρχαιότητα λατρευτικές τελετουργίες. Στο εσωτερικό του σπηλαίου αυτού οι γηγενείς κάτοικοι του χωριού έχουν τοποθετημένα, άγνωστο επί πόσους αιώνες πριν, τα δείγματα της χριστιανικής τους πίστης, όπως εικόνες, κύρια της Παναγίας, αλλά και διαφόρων Αγίων, καμένα (άγνωστο γιατί) εκκλησιαστικά βιβλία, όλα τοποθετημένα ανάμεσα στις σχισμές των βράχων κλπ. Είναι προφανές ότι η ανάμνηση μιας αρχαίας λατρείας στο σπήλαιο αυτό, που την ασκούσαν οι Θράκες κάτοικοι του πολίσματος του γειτονικού Περγάμου, διασώθηκε από τους κατοίκους του πανάρχαιου, ελληνικού χωριού, οι οποίοι την αντικατέστησαν, όπως ήταν φυσικό, για λόγους θρησκευτικού συγκρητισμού και, ίσως, προκειμένου να καθαγιάσουν τον άλλοτε ειδωλολατρικό χώρο, με μια χριστιανική λατρεία, η οποία, όμως, λόγω του ασυνήθους, ακριβώς του χώρου στον οποίο αδιάλειπτα μέχρι τις ημέρες μας ασκείται, προδίδει την αρχαιότητα της καταγωγής της.
Αυτό το τελευταίο, λατρευτικό σπήλαιο βλέπετε στις τελευταίες εννέα (9) φωτογραφίες.
Theodoros Dimosthenis Lymperakis
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου