Παύλος ο Αιγινήτης: Ο Έλλην ιατρός, που δίδαξε την Ιατρική σε όλον τον κόσμο!

Του Γιώργου Λεκάκη

Ο Παύλος ο Αιγινήτης, ο Ιατροσοφιστής και Περιοδευτής (625; – 690) ήταν περιφανής Έλλην "υγιεινότατος" και "άριστος" ιατρός, του 7ου μ.Χ. αιώνα, ο οποίος είναι γνωστός για την συγγραφή της 7τομης ιατρικής εγκυκλοπαίδειάς του - την πρώτη του είδους - με τίτλο «Υπόμνημα» ή «Ἐπιτομαί ἰατρικαί» (γνωστό στα λατινικά ως «De Re Medica Libri Septem»).

Τα 7 βιβλία:

1. Υγιεινή και διαιτητική,

2. Τύποι πυρετού,

3. Ασθένειες ταξινομημένες τοπογραφικά, από το κεφάλι έως τα δάκτυλα,

4. Δερματικές παθήσεις, παθήσεις των εντέρων, και περί των εκτός του σώματος και οίον εν φανερώ γιγνομένων παθών.

5 . Τοξικολογία, περί των ιοβόλων πληγών τε και δηγμάτων, εν οις και περί λυσσοδήκτων [ίσως να υπήρχε αυτόνομο βιβλίο του Παύλου με αυτό το περιεχόμενο, και το σωζόμενο στην 7βιβλο να είναι απόσπασμα αυτού].

6. Χειρουργική (μαζί με γυναικολογία[1] και χειρουργική μαιευτική) και

7. Φαρμακευτική θεραπεία, περί των δυνάμεων πάντων των φαρμάκων, των τε απλών και των συνθέτων.

 

Το έργο αυτό εθεωρείτο τότε ότι περιείχε το σύνολον της ιατρικής γνώσεως του κόσμου. Ήταν κορυφαίο έργο αναφοράς στην θεματολογία του, ως προς την ακρίβεια και την πληρότητά του. Οι άραβες ιατροί εκτιμούσαν ιδιαιτέρως το έργο του, που το έλεγαν «Συλλογή των Πλειάδων» (όπως το εκτιμούσαν και οι μαίες της εποχής).Οι άραβες ιατροί τον αποκαλούσαν «ο κατ’ εξοχήν μαιευτήρ» («αλκαουάμπελ»).

Ειδικώς ο 6ος τόμος της εγκυκλοπαίδειας, που είναι σχετικός με την χειρουργική, εχρησιμοποιήθη ευρέως στην Ευρώπη και τον αραβικό κόσμο, καθ’ όλον τον Μεσαίωνα. Έχει ιδιαιτέρα αξία, και ως προς την ιστορία της χειρουργικής.

Δεν είναι πολλά γνωστά σχετικά με την ζωή του. Δεν είναι σαφές επίσης εάν ο Παύλος ήταν χριστιανός.

Καταγόταν από την νήσο Αίγινα.

Εταξείδεψε σε πολλά μέρη, ανάμεσα στα οποία και η Αλεξάνδρεια και η Ρώμη (εξ ου και περιοδευτής). Περιόδευε σε πολλές περιοχές, εξασκώντας το επάγγελμα του ιατρού.

Εγνώριζε το έργο του Αλέξανδρου του Τραλλειανού (από τις Τράλλεις της Μ. Ασίας). Πηγές του ο Ορειβάσιος, ο Ιπποκράτης της Κω, ο Σορανός, ο Διοσκορίδης, ο Γαληνός, ο Αέτιος, κ.ά. αλλά και ίδιες παρατηρήσεις. Αναφορά στον Π. Αιγινήτη γίνεται και από τον Σεραπίωνα τον Πρεσβύτερο.

Υπό το όνομα του Παύλου «ιατρού υγιεινοτάτου», φέρονται και κατά στοιχείον απλές θεραπείες (βλ. Daremberg «Notices et extraits etc.», σελ. 43).

Σχετιζόμενο με το έργο του Παύλου του Αιγινήτου ίσως να είναι και το έργο του Παύλου Νικαίου (βλ. καθηγητή Άρ. Π. Κούζη).

Αραβικές μεταφράσεις του έργου του υπάρχουν από τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Το έργο έγινε πολύ καλά δεκτό στην αραβική ιατρική, την οποία και διαμόρφωσε.

Τον 11ο αιώνα γίνεται εν μέρει γνωστό, μέσω λατινικών μεταφράσεων, αποσπασμάτων του και στην Δύση.

Τον 12ο αιώνα έγινε πιο γνωστός, αλλά μέσω παραθέσεων αποσπασμάτων του, μεταφρασμένων, από αραβόφωνων ιατρών. Έτσι επικράτησε η εσφαλμένη άποψη πως η γνώση αυτή είναι των αράβων. Αλλά ήταν ελληνική.

Τον 12ο / 13ο αι. ο ιατρός και νομικός JurAbd ar-Rahman ibn Nasr al-Shaizari εκδίδει την χειρουργική του Παύλου (6ος τόμος).

Η πρώτη ολόκληρη του έργου του εξεδόθη, σε έντυπη έκδοση, στα ελληνικά, το 1528 στην Βενετία, από τον Francesco d'Ascola «Παύλου Αιγινήτου ιατρού αρίστου βιβλία επτά» (εις φύλλον, παρ’ Άλδω).

Λατινική υπό Alb. Torinus (στην Βασιλεία 1532, εις φύλλον), του Gui d’Andernacli (Παρίσιοι 1532, εις φύλλον) και πάλι στην Βασιλεία Ελβετίας, το 1538, υπό Ιερων. Gemusaeus.

Έπεται η λατινική μετάφραση, του Johann Winter von Andernach, το 1542[2]. Ακολούθησαν του Ιανού Κορνάρου / Janus Cornarius «Pauli Aeginetae totius Rei Medicae Libri VII», εκδ. Hervagius, Βασιλεία, 1556 και πολλές λατινικές μεταφράσεις. Τον 16ο αι. πλέον, οι εκδόσεις του είναι σχεδόν πολλές…

Η πρώτη μετάφραση του έργου στην αγγλική γλώσσα έγινε το 1834:

- Aegineta Paulus «The Medical Works of Paulus Aegineta, the Greek Physician: Tr. Into English; with a Copious Commentary Containing a Comprehensive View of the Knowledge Possessed by the Greeks, Romans, and Arabians, on All Subjects Connected with Medicine and Surgery», (επιμ. Fr. Adams), α΄ έκδ. Welsh, Treuttel, Würtz, 1834. – ΔΙΑΒΑΣΤΕ το ΕΔΩ.

Και όπως λέει, περιέχει «μια πλήρη άποψη της γνώσης που κατέχουν οι Έλληνες, οι Ρωμαίοι και οι Άραβες για όλα τα θέματα που συνδέονται με την ιατρική και την χειρουργική».

Η έκδοσις του 1844.

Ακολούθησε η Επτάβιβλος (7βιβλος), του Παύλου Αιγινήτη, που σας παρουσιάζω σήμερα. Εκδόθηκε σε τρεις τόμους με τον πλήρη τίτλο «Paulus Aegineta, Translated From The Greek, With A Commentary Embracing A Complete View Of The Knowledge Possessed By The Greeks, Romans, And Arabians On All Subjects Connected With Medicine And Surgery», σε μετάφραση και σχολιασμό του Francis Adams, από την The Sydenham Society, το 1844-1847, στο Λονδίνο.  Θεωρείται η α΄ έκδοση του πλήρους έργου του Αιγινήτη στα αγγλικά. Σε 683, 511 και 653 σελίδες αντίστοιχα ανά τόμο:

- Aegineta Paulus «The seven books of Paulus Ægineta», 3 τ., επιμ. Fr. Adams, Francis, β΄ έκδοση, Sydenham Society, 1844, 1846, 1847. Ακολούθησε άλλη μια παρόμοια, το 1865.

- Λαμπρά θεωρείται η γαλλική μετάφρασις (αλλά μόνον του 6ου βιβλίου, με το ελληνικό κείμενο) υπό R. Briau (Παρίσιοι 1855, 8ον).

ΠΗΓΕΣ: λεξικον ΣΟΥΙΔΑΣ.

- Chisholm Hugh (επιμ.) «Aegineta, Paulus» λ. Στην Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα (ια΄ έκδοση), Cambridge University Press, 1911.

- Heiberg Johan Ludvig (επιμ.) «Corpus raed. Graecorum» / Heiberg's CMG' Greek text», The Berlin-Brandenburg Academy of Sciences and Humanities, 1921–1924, σε 2 τόμους.

- Keyser, Paul T., Irby-Massie, Georgia L. «Encyclopedia of Ancient Natural Scientists: The Greek Tradition and its Many Heirs», Routledge, 2012.

- Λεκάκης Γ. «Ελληνική βιβλιογραφία».

- Pormann Peter E. «The Oriental Tradition of Paul of Aegina's Pragmateia», εκδ. BRILL, 2004.

- Savage Smith Emilie «Islamic Medical Manuscripts at the National Library of Medicine: Bio-Bibliographies: Paul of Aegina», εκδ. U.S. National Library of Medicine, 2004.

 

- Τέλος, σε αραβική μετάφραση και επιμέλεια από τους al-Zahrawi, Abu al-Qasim Khalaf ibn Abbas, σε εκδ. University of California Press, 1973. Σημαντική και η αραβική μετάφρασις υπό του Χάνεϊν Μπεν Ισχάκ.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Μπορεί να υπάρχει και ένα άλλο έργο του Παύλου για την γυναικολογία, άγνωστο προς το παρόν, όπως προτείνεται από αραβικές πηγές.

[2] Pauli Aeginetae «Opus de re medica», μτφρ. Johann Winter, Adiectis in eundem doctissimis et quam utilissimis annotationibus ab eodem Andernaco elucubratis cum indice copiosissimo, Βενετία, 1542.

arxeion-politismou.gr