H Δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε

 «Αν οι ιδέες απομονωθούν από την πράξη, τότε ανοίγει και ο δρόμος για την κατάρρευση των δημοκρατικών θεσμών».

....

Πλατείες, λεωφόροι, οδοί και πάρκα, σε όλη την Ελλάδα, αλλά και σε πολλά μέρη του υπόλοιπου κόσμου, φέρουν το όνομα του Ούλοφ Πάλμε: του πολιτικού και μετέπειτα Πρωθυπουργού της Σουηδίας, που δολοφονήθηκε στις 28 Φεβρουαρίου 1986. 

Του άξιζε αυτή η τιμή; 

Στο σημερινό Αφιέρωμα για τη ζωή και το έργο του, απαντάμε καταφατικά.

«Είμαι σοσιαλιστής δημοκράτης και είμαι περήφανος γι’ αυτό! Έγινα σοσιαλδημοκράτης όταν ταξίδεψα στην Ινδία και είδα την τρομερή φτώχεια, όταν άλλοι ζούσαν στον πλούτο και τη χλιδή. Όταν είδα εικόνες αντίστοιχης φτώχειας στις ΗΠΑ. 

Όταν ήρθα αντιμέτωπος με την έλλειψη ελευθερίας και τις διώξεις στα κομμουνιστικά καθεστώτα. 

Όταν επισκέφθηκα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης…

Όταν βλέπω οι φτωχοί να γίνονται φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Όταν η κοινωνική δικαιοσύνη υποχωρεί και ο πλούτος προκαλεί. Όταν η αλληλεγγύη μειώνεται και ο εγωισμός αυξάνεται. Όταν οι δυνατοί συνεχίζουν να αγνοούν τους αδύναμους…

Είμαι σοσιαλδημοκράτης και είμαι περήφανος για όσα έχει κάνει ο δημοκρατικός σοσιαλισμός στη χώρα μας. 

Για τις μεταρρυθμίσεις που πολλοί πολέμησαν, αλλά στη συνέχεια τις στήριξαν. Είμαι σοσιαλδημοκράτης, όπως ήταν οι πρωτοπόροι ηγέτες μας που εδραίωσαν το κοινωνικό κράτος, που αγωνίστηκαν για ισότητα, αλληλεγγύη και υψηλά ανθρώπινα ιδανικά».

Το παραπάνω απόσπασμα, αποτελεί μέρος μίας ιστορικής προεκλογικής ομιλίας του Ούλοφ Πάλμε. Ο τίτλος της ήταν «Γιατί είμαι  Σοσιαλιστής Δημοκράτης» (Why i am a democratic Socialist) και την εκφώνησε λίγο πριν τις εκλογές του 1982. Στην ουσία πρόκειται για την κοσμοθεωρία του, για την «πολιτική του φιλοσοφία». Αυτή θα μπορούσε να συνοψισθεί ως «η Πολιτική είναι θέμα αρχών». Αρχές, που δεν αποτέλεσαν απλώς «έπεα πτερόεντα», αλλά έγιναν πράξη. Στην περίπτωση του Πάλμε, δεν υπήρξε ανακολουθία λόγων και έργων. Η πολιτική του πρακτική, αλλά και εντέλει η ίδια του η ζωή, συμβάδιζε με τις πολιτικές αρχές που πρέσβευε. Κάτι εξαιρετικά σπάνιο για έναν πολιτικό. Εξάλλου, η βαθιά του πεποίθηση ήταν ότι:

«Αν οι ιδέες απομονωθούν από την πράξη, τότε ανοίγει και ο δρόμος για την κατάρρευση των δημοκρατικών θεσμών».

Ίσως γι’ αυτό, λοιπόν, η Ιστορία να του επιφύλασσε μία ξεχωριστή θέση. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή κι ας γνωρίσουμε καλύτερα τον σημαντικό Σουηδό πολιτικό.

Τα πρώτα χρόνια του Ούλοφ Πάλμε

Ο Sven Olof Joachim Palme (το πλήρες όνομα του) γεννήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 1927 στη Στοκχόλμη. Καταγόταν από μία μεγαλοαστική οικογένεια και θα μπορούσε εύκολα να ενσωματωθεί στο αντίστοιχο status quo της Σουηδίας. Όπως θα δούμε, όμως, αργότερα, αδυνατώντας να συμβιβαστεί με τη μεγάλη κοινωνική αδικία, αποφάσισε να ενταχθεί στο Σοσιαλδημοκρατικό κόμμα.

Από το 1937 μέχρι το 1944 φοίτησε στο περίφημο ιδιωτικό σχολείο της ιστορικής πόλης Sigtuna. Έγινε μάλιστα δεκτός ένα χρόνο πριν συμπληρώσει το απαιτούμενο έτος, σαν επιβράβευση των πολλών γνώσεων που είχε. Σε μικρή ηλικία, είχε διαβάσει την Ιλιάδα του Ομήρου, ένα από τα αγαπημένα του βιβλία. Στα μαθητικά του χρόνια, είχε ιδιαίτερη κλίση στην ιστορία, τη φιλολογία, τις κοινωνικές επιστήμες και τις ξένες γλώσσες.

Ήταν ακόμα παιδί, όταν ο Χίτλερ αναρριχήθηκε στην εξουσία και ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τα έτη 1939 – 1945, η Σουηδία προσπάθησε να διατηρήσει την παραδοσιακή της ουδετερότητα ως χώρα. Το τέλος του πολέμου συνέπεσε σχεδόν με την αποφοίτηση του από το σχολείο και την ενηλικίωση.

Ενηλικίωση και σπουδές του Πάλμε

Ο νεαρός Ούλωφ Πάλμε.

Ο Ούλοφ Πάλμε άρχισε να σπουδάζει Νομική στο Πανεπιστήμιο της Στοκχόλμης. Ως πολυσχιδής προσωπικότητα, εργαζόταν ταυτόχρονα ως αθλητικογράφος, μάθαινε τη ρωσική γλώσσα, ενώ έδωσε και εξετάσεις για την εισαγωγή του στις ένοπλες δυνάμεις. Λίγο αργότερα, θα υπηρετήσει ως υπαξιωματικός στο σουηδικό στρατό. Το 1947, σε ηλικία 20 ετών, επιβιβάστηκε σε πλοίο από το λιμάνι του Γκέτεμποργκ με τελικό προορισμό τη Νέα Υόρκη. Ο λόγος ήταν ότι είχε εγκριθεί αίτησή του για υποτροφία στο Kenyon College του Οχάιο για ένα πρόγραμμα δύο εξαμήνων. Το 1948, επέστρεψε στη Στοκχόλμη για να περατώσει τις σπουδές του και το 1951 πήρε το πτυχίο της Νομικής.

Στο μεσοδιάστημα αυτό, άρχισε και η πολιτικοποίηση του Πάλμε. Έγινε ενεργό μέλος του φοιτητικού κινήματος, ενώ ανέλαβε γραμματέας διεθνών σχέσεων στην Ένωση Φοιτητών Σουηδίας. Στο πλαίσιο αυτής του της ιδιότητας, ταξίδεψε στην Πολωνία και την Πράγα, ενώ ο «Ψυχρός πόλεμος» είχε αρχίσει. Τάσσεται υπέρ της ουδετερότητας και παίρνει σαφείς αποστάσεις, τόσο από το Σταλινισμό, όσο και από την κηδεμονία των ΗΠΑ. Είναι η περίοδος που είχε αρχίσει να ασπάζεται τον κοινωνικό φιλελευθερισμό. Αργότερα, ως πρόεδρος της Ένωσης φοιτητών, αγωνίστηκε εντατικά για ριζικές μεταρρυθμίσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα της Σουηδίας. Στόχος του ήταν να διευρυνθεί η δυνατότητα ανώτερων και ανώτατων σπουδών για τα παιδιά των κατώτερων τάξεων.

Η ενασχόληση του Ούλοφ Πάλμε με την Πολιτική

Για να συνθέσει και να κατασταλάξει στην πολιτική του σκέψη, ο Πάλμε χρειάστηκε να ταξιδέψει πολύ σε βόρεια και Λατινική Αμερική, στην Ασία και σε πολλές κομμουνιστικές χώρες. Θα αντικρίσει από κοντά την κοινωνική αδικία, τις μεγάλες ανισότητες και τις φυλετικές διακρίσεις. Θα κατανοήσει τις αιτίες της υπανάπτυξης και της ακραίας φτώχειας. Βλέποντας τις επιπτώσεις της αποικιοκρατίας, θα υποστηρίξει την προσπάθεια των μικρών χωρών για ελευθερία και οικονομική ανεξαρτησία.

Το 1953, σε ηλικία μόλις 26 ετών, θα γίνει γραμματέας του γραφείου του πρωθυπουργού Ερλάντερ. Ο τελευταίος κυβέρνησε τη Σουηδία ως ηγέτης του Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος 23 χρόνια (1946 – 1969). Είχε διακρίνει από νωρίς την ευφυΐα και τις ικανότητες του Ούλοφ Πάλμε. Μαζί, θα υλοποιήσουν τις μεγάλες μεταρρυθμίσεις για την αναμόρφωση της Σουηδίας. Το 1954 θα επισκεφτούν διάφορους Ευρωπαίους ηγέτες. Στα 27 του, λοιπόν, χρόνια ο Πάλμε θα έρθει σε επαφή με προσωπικότητες όπως ο Τσώρτσιλ, ο Αντενάουερ και ο Χρουστσόφ.

Το 1957 κι ενώ είχε εκλεγεί βουλευτής για πρώτη φορά, η Σουηδία αντιμετώπισε μεγάλη κυβερνητική κρίση. Αιτία ήταν η μεταρρύθμιση που προσπάθησε να περάσει το δίδυμο Ερλάντερ – Πάλμε για την εξασφάλιση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για τους ασθενέστερους. Έγινε ακόμη και Δημοψήφισμα και η πρόταση τελικά εγκρίθηκε. Ο αγώνας του Πάλμε για τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων, τη δικαιότερη ανακατανομή του πλούτου και την υψηλή φορολογία στους έχοντες και κατέχοντες ήταν διαρκής. Τώρα, είχε αρχίσει να δικαιώνεται.

                  Με τον Πρόεδρο της Κούβας Φιντέλ Κάστρο.

Ο Πάλμε σε Κυβερνητικές θέσεις και στην Πρωθυπουργία

Το 1962 ορκίστηκε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου. Αγωνίστηκε και πάλι, όπως και στα φοιτητικά του χρόνια, για τη μεταρρύθμιση στην εκπαιδευτική πολιτική. Την τελευταία τη θεωρούσε μέσο για την κοινωνική ισότητα. Πάλεψε για την εξασφάλιση άτοκων φοιτητικών δανείων σε όλους τους φοιτητές. Το 1965 διορίστηκε υπουργός Συγκοινωνιών και το 1967 υπουργός Παιδείας. Είναι μάλιστα η εποχή που βρίσκεται σε εξέλιξη ο πόλεμος του Βιετνάμ. Ο Πάλμε που ανέκαθεν υπερασπιζόταν την ανεξαρτησία των μικρών χωρών, δε διστάζει να συγκρουστεί με τις ΗΠΑ. Αυτές θα κατηγορήσουν τη Σουηδία ότι «παραβιάζει την παραδοσιακή πολιτική της ουδετερότητας» και θα ανακαλέσουν τον πρεσβευτή τους. Ο Πάλμε απάντησε:

«οι ηθικοί κανόνες του δημοκρατικού σοσιαλισμού μας επιβάλλουν να είμαστε στο πλευρό αυτών που καταπιέζονται. Στο πλευρό των αδυνάτων, ενάντια σε αυτούς που με τη βία προσπαθούν να κυριαρχήσουν»

Το Σεπτέμβριο του 1969, στο Συνέδριο του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, ο Ερλάντερ μετά από 23 χρόνια ως πρωθυπουργός της Σουηδίας, παρέδωσε τα ηνία της εξουσίας στον Ούλοφ Πάλμε. Ήταν 42 χρονών, ο νεότερος πρωθυπουργός της Ευρώπης. Θα κυβερνήσει δύο φορές, μέχρι τη στιγμή της δολοφονίας του (1969 – 1976 και 1982 – 1986).

Η Σουηδία έγινε πρότυπο κοινωνικής δικαιοσύνης και η χώρα με την πλέον προηγμένη ισότητα παγκοσμίως. Ο Πάλμε όμως, αγωνίστηκε και για την ειρήνη και τον αφοπλισμό ανά την υφήλιο, ενώ επιδίωξε την οικονομική στήριξη των υποανάπτυκτων χωρών. Η εμβέλεια που απέκτησε ήταν μεγάλη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτέλεσε η υποδοχή που του επιφύλαξε ο Φιντέλ Κάστρο και εκατοντάδες χιλιάδες Κουβανοί, όταν επισκέφθηκε τη χώρα.

«Το κόστος των στρατιωτικών δαπανών μισής μέρας, αρκεί για να εξαλειφθεί η ελονοσία σε όλη τη γη»

Ο Ούλοφ Πάλμε ήταν, ακόμη, ένας από τους πρωτεργάτες της σουηδικής μεταναστευτικής πολιτικής. Θεωρούσε πως στηρίζοντας τις πολιτιστικές παραδόσεις των μεταναστών και την ομαλή τους ενσωμάτωση, αποφεύγονται οι μελλοντικές συγκρούσεις.

«Οι μετανάστες έχουν δικαίωμα να διατηρήσουν τους δεσμούς με τις χώρες τους και συγχρόνως, να αισθάνονται περήφανοι για τη νέα τους πατρίδα»

Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι στη Σουηδία δεν παρατηρήθηκαν φαινόμενα ξενοφοβίας, διακρίσεων και ρατσισμού.

Η Σχέση του Ούλοφ Πάλμε με την Ελλάδα

Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής χούντας στην Ελλάδα, η Σουηδία απομόνωσε τους δικτάτορες όσο καμία άλλη χώρα. Ο Σουηδός πρέσβης ανακλήθηκε στη Στοκχόλμη και οι διπλωματικές σχέσεις των δύο χωρών υποβιβάστηκαν. Ο Ούλοφ Πάλμε είχε αναπτύξει ιδιαίτερη σχέση με την Ελλάδα. Ειδικά οι ελληνικές αντιστασιακές οργανώσεις είχαν βρει στο πρόσωπο του έναν αμέριστο συμπαραστάτη, καθώς η Σουηδία παρείχε άσυλο. Εξάλλου τον συνέδεε θερμή φιλία με το Μίκη Θεοδωράκη, τη Μελίνα Μερκούρη και τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο τελευταίος ανακοίνωσε το 1968 στη Στοκχόλμη την ίδρυση του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος (ΠΑΚ). Ο Ούλοφ Πάλμε μετά την πτώση των συνταγματαρχών επισκεπτόταν τακτικά τη χώρα μας και περνούσε τις διακοπές του στο χωριό Μοχός της Κρήτης. Εκεί, μάλιστα, οι κάτοικοι τον έκαναν και επίτιμο δημότη. Πριν από λίγα χρόνια αποφάσισαν να ιδρύσουν και το «Σύλλογο Φίλων Ούλοφ Πάλμε».

Ανδρέας Παπανδρέου και Ούλοφ Πάλμε: μια ιδιαίτερη σχέση αναπτύχθηκε, ήδη από τα χρόνια της Χούντας.

Χορεύοντας με τους Κρητικούς φίλους του στο αγαπημένο του νησί.

Στο χωριό Μοχός  της Κρήτης, που ήταν επίτιμος δημότης. Εκεί συνήθιζε να περνάει τις διακοπές του.

Η Δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε

Ήταν 28 Φεβρουαρίου 1986 λίγο πριν τα μεσάνυχτα. Ο Ούλοφ Πάλμε με τη σύζυγο του, μόλις είχαν βγει από τον κινηματογράφο και κατευθύνονταν προς τη στάση του Μετρό. Ήταν οι δυο τους μόνοι, χωρίς προσωπική φρουρά, κάτι διόλου ασυνήθιστο για τους Σουηδούς πολιτικούς. Ξαφνικά, κάποιος τους πλησιάζει και πυροβολεί τον Πάλμε πισώπλατα. Στη συνέχεια χάνεται στο σκοτάδι.

Ο γόνος της αστικής τάξης που υπερασπίστηκε τους ασθενέστερους και κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της Σουηδίας ενάντια στην αστική παράδοση της οικογένειας του ήταν νεκρός.

Η δολοφονία του Ούλοφ Πάλμε παραμένει ανεξιχνίαστη και τα αναπάντητα ερωτήματα είναι πολλά. Ακόμη περισσότερες, όμως, είναι οι θεωρίες συνωμοσίας που διατυπώθηκαν για κάποιον «ξένο δάκτυλο». Παρόλα αυτά, το επικρατέστερο σενάριο είναι ότι ο Πάλμε βρέθηκε στο λάθος σημείο τη λάθος στιγμή. Αυτή η εκδοχή υποστηρίζει ότι ο στόχος ήταν διαφορετικός, αλλά το σκοτάδι ξεγέλασε το δολοφόνο

Η ιστορική ομιλία του Πάλμε: «Γιατί είμαι  Σοσιαλιστής Δημοκράτης» (Why I am a democratic Socialist).

https://www.youtube.com/watch?v=6xhvUlYCH24

Ολόκληρη η Σουηδία απέτισε φόρο τιμής στον Ούλοφ Πάλμε.

 

 Με πρωτοβουλία της συζύγου του Ούλοφ Πάλμε, στην κηδεία του τραγουδήθηκε το «Είναι μεγάλος ο καημός» του Μίκη Θεοδωράκη με σουηδικό κείμενο.

Βασική βιβλιογραφική πηγή για την άντληση πληροφοριών, αποτέλεσε το βιβλίο του Γιώργου Λογοθέτη: 

«Ούλοφ Πάλμε. Η Πολιτική είναι θέμα αρχών». Πολιτική Βιογραφία. ΑΛΔΕ, 2013, Αθήνα.

maxmag.gr