Έρευνα Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς για τη νεολαία

  ;Μέσα σε μια άκρως επίκαιρη συγκυρία δημοσιεύτηκε η μεγάλη ετήσια έρευνα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς σε συνεργασία με την εταιρία Prorata, με θέμα Νεολαία. Συνήθειες, αντιλήψεις και πολιτική συμπεριφορά, τη στιγμή που η νέα γενιά και οι πρόσφατες κινητοποιήσεις της βρίσκονται στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης.

Αν και η συλλογή των δεδομένων πραγματοποιήθηκε λίγες μέρες πριν τα πρόσφατα γεγονότα, σε αυτή μπορεί να βρει κανείς το κλίμα που επικρατεί μεταξύ των νέων ανθρώπων στην Ελλάδα σήμερα, τις πεποιθήσεις, τα συναισθήματα, τις ανησυχίες και τις προσδοκίες τους, ώστε με αυτά τα δεδομένα να κατανοήσει καλύτερα τη σημερινή συγκυρία και κυρίως τις προοπτικές για το μέλλον.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά ακριβώς πριν ένα χρόνο (Μάρτιος 2020) και πλέον επαναλαμβάνεται σε ετήσια βάση, με σκοπό να καθιερωθεί ως ένα παρατηρητήριο των τάσεων εντός της ελληνικής νεολαίας. Ο στόχος της έρευνας αυτής – και κυρίως της διαχρονικής σύγκρισης των ευρημάτων της – είναι να αναδείξει τα στοιχεία που διαφοροποιούν τους νέους και τις νέες από τους μεγαλύτερους και τις μεγαλύτερες, αλλά και τους/τις συγκροτούν εσωτερικά ως διακριτή γενιά, να εντοπίσει τάσεις και μετασχηματισμούς, ακόμα και πριν πολλές φορές εκφραστούν ανοιχτά στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο.

Η ανάλυση των ευρημάτων διαρθρώνεται γύρω από τρεις βασικούς άξονες-ερωτήσεις για τους νέους και τις νέες : (α) Ποιοι είναι; (β) Πώς νιώθουν; και (γ) Τι πιστεύουν;, ενώ περιλαμβάνονται και ειδικά τμήματα αφιερωμένα στην πανδημία και στο πώς τη βιώνουν/τι πιστεύουν οι νέοι και οι νέες, στις πολιτικές για τη νεολαία που υλοποιεί η κυβέρνηση και τη στάση των νέων απέναντι σε αυτές (μεταρρυθμίσεις στην παιδεία, στρατιωτική θητεία κ.ά.), καθώς και στο «ελληνικό #MeToo» και την νεολαία σε σχέση με τα φαινόμενα σεξουαλικής βίας.

Κύρια σημεία από τα συμπεράσματα της

Η νέα γενιά δεν γνώρισε στην πραγματικότητα τίποτε άλλο πέρα από κρίση.

Το δεδομένο αυτό έχει, βέβαια, σαφείς αποτυπώσεις στην οικονομική και κοινωνική τους κατάσταση (παραμονή στο σπίτι των γονιών, αβεβαιότητα για το μέλλον, ανησυχία για την ανεργία, τους χαμηλούς μισθούς και τις συνθήκες εργασίας).

Θα ήταν λάθος όμως να μιλήσει κανείς για μια «χαμένη γενιά». Πρώτα απ’ όλα γιατί η ίδια η φύση της νεότητας συντηρεί μια θετική στάση στα πράγματα. Κυρίως όμως γιατί η γενιά αυτή δείχνει να προσπαθεί να διαχειριστεί με προοδευτικούς κοινωνικούς και πολιτικούς όρους και με συλλογικό τρόπο τη δύσκολη περίοδο μέσα στην οποία ενηλικιώνεται και ζει. Βλέπουμε μια σημαντική διαθεσιμότητα συμμετοχής σε κοινωνικές και πολιτικές οργανώσεις και ένα αίτημα σημαντικών, ίσως και ριζικών/ επαναστατικών, αλλαγών στην ελληνική κοινωνία.

Η ελληνική νεολαία σήμερα βιώνει μια δική της, διαφορετική πολιτικοποίηση, η οποία χαρακτηρίζεται από τις ίδιες αντιφάσεις που χαρακτηρίζεται η ίδια η γενιά αυτή. Δεν εμπιστεύεται το σημερινό κομματικό σύστημα, όμως δηλώνει υψηλό πολιτικό ενδιαφέρον, θα ήταν διατεθειμένη να συμμετάσχει σε κάποιο κόμμα, ψηφίζει και δηλώνει κοντά σε ένα ή περισσότερα από τα κόμματα της Βουλής, και κυρίως αυτά της Αριστεράς.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν ευνοϊκές προϋποθέσεις για την πολιτικοποίηση της νέας γενιάς σε αριστερή και προοδευτική κατεύθυνση και μάλιστα για τη μετατροπή της ενδεχομένως στον παράγοντα εκείνο που θα λειτουργήσει ως καταλύτης ανανέωσης και μετασχηματισμού της ίδιας της έννοιας της πολιτικής και, πολύ περισσότερο, της αριστερής και προοδευτικής πολιτικής. Ωστόσο αυτό προϋποθέτει τη διαμόρφωση μιας θετικής εναλλακτικής πρότασης εξόδου από την κρίση – και όχι απλώς διαχείρισής της – και ενός νέου ριζοσπαστισμού με θετικό πρόσημο. Αυτό δεν είναι αυτονόητο ότι υπάρχει σήμερα ή, τουλάχιστον, οι νέοι και οι νέες δεν φαίνεται να το έχουν ακόμα εντοπίσει.

Γι’ αυτό το λόγο βλέπουμε να κυριαρχούν αρνητικά συναισθήματα. Τις προηγούμενες μέρες με τις μαζικές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στις γειτονιές είδαμε να εκδηλώνεται, ακριβώς, αυτό το μείγμα των αρνητικών συναισθημάτων και κυρίως ο συσσωρευμένος θυμός, που είναι και το κατεξοχήν κινητοποιητικό συναίσθημα. Ωστόσο, η κοινωνική και πολιτική κινητοποίηση στη βάση αρνητικών συναισθημάτων βρίσκει διέξοδο μόνο όταν μετατραπεί μεσοπρόθεσμα σε θετική εναλλακτική. Στην αντίθετη περίπτωση, μιλάμε για μια τυφλή ριζοσπαστικοποίηση, η κατεύθυνση της οποίας δεν είναι πάντοτε προς αριστερές και προοδευτικές λύσεις. Φαίνεται ότι η ελληνική νεολαία αναζητά, έστω ψηλαφίζοντας σε νέες και άγνωστες συνθήκες, μια τέτοια εναλλακτική.

Η πανδημία – αν και ευνόησε αντικειμενικά την αποστασιοποίηση, το ατομικό έναντι του συλλογικού, και συσκότισε, τουλάχιστον στην αρχή, την πολιτική διάσταση των φαινομένων που ζούμε – δεν φαίνεται να έχει ανακόψει την προσπάθεια αυτή. Μάλιστα, οι πολιτικές επιλογές της σημερινής κυβέρνησης τόσο γενικά, όσο και ειδικότερα στο πεδίο της χάραξης και υλοποίησης πολιτικών για τη νεολαία βρίσκουν αντίθετη την πλειοψηφία της νέας γενιάς, όπως είδαμε, και την κινητοποιούν, δίνοντάς της τις αφορμές και τη βάση για την περαιτέρω ενοποίηση και συγκρότησή της.

Περίληψη των κυριότερων σημείων διαθέσιμη  εδώ.

Υπεύθυνη σχεδιασμού και ανάλυσης : Δανάη Κολτσίδα, πολιτική επιστήμονας, διευθύντρια ΙΝΠ

Συνεργασία στην κατάρτιση του ερωτηματολογίου και στην επεξεργασία των δεδομένων : Άγγελος Σεριάτος, επικεφαλής πολιτικών ερευνών Prorata

left.gr