Αν δεν υπήρχε ο Κορονοϊός, θα έπρεπε να τον εφεύρει ο καπιταλισμός

 

Του  Παναγιώτη Μπέρντη

1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Δεν είναι η πρώτη φορά που η παγκόσμια κοινότητα «ξαφνικά βρίσκεται ριγμένη πίσω σε κατάσταση στιγμιαίας βαρβαρότητας» σαν «ένας λιμός, ένας γενικός πόλεμος ερήμωσης της έκοψε όλα τα μέσα ύπαρξης»1 . Συνήθως αυτό συμβαίνει με την μορφή πολέμων, η ανθρωπότητα έχει ζήσει τα τελευταία 100 χρόνια 2 παγκόσμιους και εκατοντάδες διεθνικούς. Στην περίπτωση αυτή, ο εχθρός και τα αποτελέσματα είναι ορατά και ξεκάθαρα.

Τα τελευταία χρόνια όμως ζήσαμε 2 παγκόσμιους «πολέμους», ο πρώτος με τη μορφή της χρηματοπιστωτικής κρίσης και ο δεύτερος, ο τωρινός, με τη μορφή της πανδημίας του covid-19. Και στις δύο περιπτώσεις ο εχθρός χαρακτηρίστηκε από τα κυρίαρχα Μέσα Ενημέρωσης και τους κυβερνώντες σαν «απροσδιόριστος» ή «αόρατος». Είτε με τη μορφή «υπερβολών» στη διαχείριση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, είτε με τη μορφή ενός αόρατου με γυμνό μάτι ιού, που μεταδίδεται αστραπιαία και με εκθετικό ρυθμό.

2. ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ Η ΕΞΑΠΛΩΣΗ

α) Από οικονομική άποψη: Ο καπιταλισμός βλάπτει σοβαρά την υγεία

Είναι όμως τόσο απλά, όπως προσπαθούν να μας πείσουν, τα πράγματα ή μήπως η εξάπλωση τους και οι συνέπειες τους σε όλο τον πλανήτη, έχουν γενεσιουργό (και διαλεκτικά νομοτελειακό) αίτιο τον τρόπο οργάνωσης της οικονομίας και τον τρόπο που η κυρίαρχη ελίτ ελέγχει την πολιτική και την ιδεολογία; Μήπως ο «αόρατος εχθρός» βρίσκεται καλά κρυμμένος μέσα σε τεράστια γραφεία και κρυστάλλινα κτίρια, όπου κάποιες ελίτ αποφασίζουν για τις τύχες δισεκατομμυρίων ανθρώπων; Όχι βάσει θεωριών συνομωσίας αλλά απλά σαν το αποτέλεσμα της λειτουργίας μια οικονομίας που μόνο στόχο έχει την μεγιστοποίηση των κερδών, αδιαφορώντας αν τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά για την τεράστια πλειοψηφία των κατοίκων αυτού του πλανήτη, αλλά και για τον ίδιο τον πλανήτη σαν οικοσύστημα.

Ορίστε λοιπόν η διαλεκτική αλληλουχία: η πανδημία (σύνθεση) ξεκίνησε από την αντίθεση του οικοσυστήματος (αντίθεση) στην εμπορευματοποίηση της φύσης και κάθε ανθρώπινης ανάγκης και αξίας χρήσης (θέση) που οδήγησε στη μεταφορά των ιών από το αποψιλωμένο φυσικό περιβάλλον, στις ευάλωτες σε νόσους και στην ταχεία μετάδοση τους μεγαλουπόλεις.

Σε πρώτη φάση η εμπορευματοποίηση της φύσης και της άγριας ζωής, η βιομηχανική γεωργία και κτηνοτροφία των Big Farms, η εμπορευματική εκμετάλλευση των αποψιλωμένων δασών συνετέλεσαν στην μεταφορά των ξενιστών του ιού σε κατοικημένες από ανθρώπους πόλεις. Σε μεγαλουπόλεις όπου, σε δεύτερη φάση, η έλλειψη υποδομών, ο υποσιτισμός ή κακή διατροφή, η ρύπανση της ατμόσφαιρας και οι ανθυγιεινές συνθήκες ζωής τις μετατρέπει σε εκκολαπτήρια ιών. Αλλά και στην ύπαιθρο η κλιματική αλλαγή με την εμφάνιση ακραίων καιρικών φαινομένων αλλάζει την εποχικότητα και τη γεωγραφία οδηγώντας στην ένταση αρκετών λοιμωδών νόσων.

Και σε επόμενη φάση η παγκοσμιοποίηση, μέσω της ταχείας μεταφοράς των φορέων του ιού, επέτρεψε την ταχεία εξάπλωση της μολυσματικής ασθένειας σε ελάχιστο χρόνο σε όλο τον πλανήτη, αφού το κεφάλαιο στο βωμό του κέρδους και της υπεράσπισης της ελευθερίας της επιχειρηματικής (αλλά και της αναψυχής για τα μέλη της άρχουσας τάξης) δραστηριότητας δεν επέτρεψε τον έγκαιρο έλεγχο της μετάδοσης της.

β) Από πολιτική άποψη: -Γιατρέ είσαι ήρωας. – Ευχαριστώ αλλά δεν έχουμε μάσκες και φάρμακα – Σκάσε κομμούνι!

Τις αποφάσεις που ευνόησαν την παγκόσμια εξάπλωση της επιδημίας, τις πήραν τα κράτη (που κάθε άλλο παρά λειτουργούν, ως θα όφειλαν, σαν εκφραστές των συμφερόντων της κοινωνικής πλειοψηφίας). Διεφθαρμένοι πολιτικοί και επαγγελματίες της υγείας- λόγω των αιμομικτικών σχέσεων τους με τις εταιρείες και την αγορά, είχαν σαν κριτήριο τα κέρδη των εταιρειών και της καπιταλιστικής οικονομίας. Η λειτουργία των ιατρικών δημόσιων υπηρεσιών με όρους οικονομικής αποδοτικότητας οδηγεί στην περιφρόνηση της πρόληψης, στην υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση των δημόσιων υπηρεσιών υγείας. Με αποτέλεσμα να είμαστε ευάλωτοι στην επιδημία.

Ένα σύστημα υγείας πλήρως δημόσιο, δωρεάν και απαλλαγμένο από τα ιδιωτικοοικονομικά βαρίδια, θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικό για την κοινωνική πλειοψηφία. Ένας φαρμακευτικός κλάδος που δεν θα είχε σαν μόνο σκοπό τα υπερκέρδη θα έβρισκε κατάλληλα φάρμακα και εμβόλια γρηγορότερα και θα παρήγαγε λιγότερα, ασφαλέστερα και πιο φθηνά φάρμακα. Αλλά οι πολιτικές αποφάσεις είναι παντού ίδιες, ακριβά εμβόλια με τα χρήματα των φορολογούμενων για να διαιωνίζεται και να αναπαράγεται το καπιταλιστικό σύστημα.

Πόσο υγιή, άρα ανθεκτικά στον ιό μπορούν να είναι τα εκατομμύρια των ανθρώπων που υποσιτίζονται; Αυτοί που ισχυρίζονται ότι «προέχει η υγεία έναντι της οικονομίας» θα έπρεπε να νοιάζονται για την προστασία της υγείας των εργαζομένων στους χώρους εργασίας, να πριμοδοτήσουν όχι τα συσκευασμένα τρόφιμα των πολυεθνικών αλλά υγιεινές μορφές διατροφής, τη φυσική ζωή, την άσκηση. Αντί αυτού ο καπιταλισμός επιβάλει «ένα τρόπο ζωής που γεννοβολά ένα πλήθος από αρρώστιες, που καταδικάζει εκατοντάδες προλετάριους σε τέτοια κατάσταση που είναι εκτεθειμένοι σ έναν πρόωρο και ανέμελο θάνατο. Και τους αναγκάζει με το ισχυρό χέρι του νόμου να παραμείνουν σε αυτή την κατάσταση»2

«Οι πρωταρχικοί παράγοντες των νόσων είναι κοινωνικοί και οικονομικοί, επομένως οι θεραπείες τους πρέπει να είναι κι αυτές οικονομικές και κοινωνικές»3. Κάτι που δεν ισχύει γιατί οι πολιτικές εξουσίες, αλυσοδεμένες στη λογική υπεράσπισης των κυρίαρχων οικονομικών συμφερόντων και της συνεχούς και διευρυμένης αναπαραγωγής του καπιταλιστικού υπερκέρδους, αποφασίζουν ενάντια στα συμφέροντα της πλειοψηφίας των λαών.

γ) Από ιδεολογική-πολιτιστική άποψη

Ο έλεγχος της ιατρικής από την οικονομίας της αγοράς δεν εξυπηρετεί τις ανάγκες των ασθενών και δεν είναι συμβατός με ένα επάγγελμα που έχει ηθική βάση. Η ιατρική θα έπρεπε να αντιμετωπίζει τον άνθρωπο σαν ολότητα, σαν αδιαχώριστη ενότητα σώματος, πνεύματος, βιολογικών-βιοχημικών λειτουργιών και ψυχισμού. Δεν μπορεί να θεωρηθεί υγιής κάποιος, απλώς και μόνο αν δεν έχει προσβληθεί από κάποιο παθογόνο μικροοργανισμό, δεν πονά κάπου ή δεν έχει κάποιο ορθοπεδικό ή άλλο πρόβλημα.

H (αλλοπαθητική εμπορευματική) ιατρική όμως στον καπιταλισμό αντιμετωπίζει μόνο το σύμπτωμα και όχι την πρόληψη και την ενίσχυση της άμυνας του οργανισμού. Ο γιατρός δεν έχει διδαχθεί στα πανεπιστήμια – αφού το διδακτικό τους περιεχόμενο προσανατολίζεται στην αναπαραγωγή του κυρίαρχου συστήματος – και δεν μπορεί να προτείνει πως θα γίνει αυτό. Η ρωσική και η κινέζικη ιατρική σχολή είναι πιο μπροστά γιατί ποτέ δεν απαγόρευσαν τις εναλλακτικές ιατρικές. Σε αυτές τις σχολές η ομοιοπαθητική, η οποία επικεντρώνει στην πρόληψη για ένα υγιή οργανισμό, δεν βρίσκεται στο περιθώριο και δεν αντιμετωπίζεται σαν μαγγανεία. Τι πιο ουσιαστικό για να προληφθεί η εξάπλωση μιας ασθένειας από το να προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα, έναν υγιή οργανισμό που δεν θα κατανικηθεί από τον ιό; Όμως η πρόληψη δεν προσφέρει κέρδος και έτσι το χημικό φάρμακο έχει καθιερωθεί σαν μονοπώλιο όπως οι μονοκαλλιέργειες στα αγροτικά προϊόντα, που εξασθένησαν και κατέστρεψαν τα οικοσυστήματα.

3. ΠΟΙΑ Η ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ

α) Σε οικονομικό επίπεδο

Το βασικό χαρακτηριστικό της ανάπτυξης του καπιταλισμού, που επηρεάζει την αντιμετώπιση των πάντων με συγκεκριμένο τρόπο είναι μια διαδικασία ένταξης κάθε τομέα της ανθρώπινης ζωής στο οικονομικό πεδίο, όπου μετασχηματίζεται σε εμπόρευμα για να αποτελέσει αντικείμενο συναλλαγής στο πλαίσιο της αγοράς. Τα αποτελέσματα λοιπόν της αντιμετώπισης της πανδημίας για τη συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων της εργατικής τάξης ήταν, σε αντίθεση με τον «αόρατο εχθρό» απόλυτα εμφανή και ορατά καθώς είδαν:

Το εισόδημα τους να μειώνεται μέσω της αναστολής εργασιών, να χειροτερεύουν οι συνθήκες εργασίας τους ή και να χάνουν τελείως τις δουλειές τους. Κι αυτά όλα με το επιλεκτικό και κατά το δοκούν κλείσιμο επιχειρήσεων, αφού είναι εύκολο να ανοιγοκλείνουν τα μικρά μαγαζιά αλλά όχι τα εργοστάσια και μεγάλες επιχειρήσεις που λειτουργούν κανονικά με υπαρκτό τον κίνδυνο της μόλυνσης.

Να χειροτερεύουν σε απόλυτο βαθμό οι ζωές τους και οι υλικές – και όχι μόνο συνθήκες – ύπαρξης τους, αφού υποχρεώνονται σε φυλάκιση κατ’ οικον (με αδυναμία σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και πρόσβασης σε τροφή). Σε αντίθεση με κάποιους λίγους ευκατάστατους που βιώνουν καραντίνες πολυτελείας σε γιοτ και εξοχικά και με πρόσβαση σε όλες τις απολαύσεις. Όταν δεν αποφασίζουν προκλητικά και ανερυθρίαστα να πάνε σε πάρτυ στο Ντουμπάι.

Να φτωχοποιούνται ακόμα περισσότερο με αποτέλεσμα την πρόβλεψη μέχρι το τέλος της πανδημίας το μισό του πλανήτη να ζει κάτω από το όριο της φτώχειας. Ενώ για όσους έχουν το προνόμιο να βρίσκονται στην κορυφή της οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικοιδεολογικής πυραμίδας, ήταν μια ακόμα ευκαιρία: να αυξήσουν ή και να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους, να εδραιώσουν ακόμα περισσότερο την κυριαρχία τους και τον έλεγχο του πληθυσμού, να κατοχυρώσουν ακόμα περισσότερο το μονοπώλιο στην επιβολή της ιδεολογία τους, αντίστοιχα.

Να διευρύνεται η αναδιανομή του πλούτου και των εισοδημάτων, από την συντριπτική πλειοψηφία της εργατικής τάξης που παράγει συλλογικά αγαθά και υπηρεσίες, στην κυρίαρχη οικονομικά ελίτ του μεγάλου κεφαλαίου, η οποία αποτελώντας το 1% του πληθυσμού κατέχει περισσότερο από τα 6,9 δισεκατομμύρια των φτωχότερων αυτού του κόσμου. Που, στα πλαίσια του ενδοταξικού ανταγωνισμού με μερίδες της κυρίαρχης ελίτ των κυβερνήσεων, φυγαδεύει 32 τρις δολάρια σε φορολογικούς παραδείσους μειώνοντας τα φορολογικά έσοδα των χωρών που εδρεύουν.

Τα πακέτα στήριξης αφορούν κυρίως επιχειρήσεις και θα αποπληρωθούν με μελλοντικούς φόρους από τους εργαζόμενους και θα απαιτήσουν νέα μνημόνια λιτότητας και οικονομική δέσμευση για πολλές γενιές μελλοντικά. Και για να αποπληρωθούν τα χρέη και να επιβιώσουν οι επιχειρήσεις θα πρέπει να μειώσουν τους μισθούς και να καταργήσουν θέσεις εργασίας.

Και, last but not least, πολυεθνικές κυρίως φαρμακευτικές εταιρείες, αξιοποιώντας κοινωνική γνώση που δεν τη δημιούργησαν – αφού η όποια νέα ανακάλυψη στηρίζεται σε έναν τεράστιο όγκο προγενέστερων ανακαλύψεων- και δημόσιους πόρους που δεν τους ανήκουν – αφού χρησιμοποιούν κρατικά ερευνητικά ή πανεπιστημιακά ιδρύματα και άμεσες ή έμμεσες επιδοτήσεις- «πατεντάρουν» και μονοπωλούν το πιο ακριβό αγαθό, την υγεία. Αυτό συνιστά μια διαδικασία πρωταρχικής συσσώρευσης κεφαλαίου, όπου οι κατέχοντες την εξουσία περιφράττουν κοινά αγαθά και τα μετατρέπουν σε ιδιωτική ιδιοκτησία και σε εμπόρευμα. Στην περίπτωση της υγείας η εμπορευματοποίηση αυτή, ιδιαίτερα όταν αποκτά το χαρακτήρα της μονοπώλησης, σημαίνει υψηλές τιμές και άρα «πρόληψη και θεραπεία για τους λίγους που μπορούν να αντέξουν το υψηλό κόστος και αποκλεισμό των πολλών που δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα και άρα κινδυνεύουν να νοσήσουν ή να χάσουν τη ζωή τους.

Η ανεξέλεγκτη και πολλές φορές αισχρή κερδοσκοπία που έχει αναπτυχθεί στα προϊόντα πρόληψης και αντιμετώπισης του COVID-19 δεν είναι ένα απλό «σύμπτωμα» ή ακρότητα του καπιταλισμού. Όπως ακριβώς δεν ήταν οι χρηματοπιστωτικές ακρότητες και υπερβολές ή ο «καζινοκαπιταλισμός» και οι αδηφάγες αγορές που δημιούργησαν την κρίση του 2008. Αλλά ο ίδιος ο τρόπος που λειτουργεί ο καπιταλισμός αφού η κερδοσκοπία είναι βασικό του χαρακτηριστικό και έκφραση της μετατροπής των πάντων σε εμπορεύματα που διατίθενται στην αγορά, της μετατροπής τους από αξίες χρήσης σε ανταλλακτικές αξίες.

β) Σε πολιτικό επίπεδο:

Με την εφαρμογή του Δόγματος του Σοκ (Ναόμι Κλάιν) στο σύνολο του πληθυσμού, δηλαδή «με την αξιοποίηση από τον καπιταλισμό ορισμένων φυσικών ή οικονομικών καταστροφών για να προωθήσει – στο όνομα της αντιμετώπισης τους – με βίαιο τρόπο ριζικές αλλαγές οι οποίες αποκρυσταλλώνουν μια νέα κατάσταση για τη ζωή της κοινωνικής πλειοψηφίας, πολύ πιο δυσμενή από την προγενέστερη. Μετατρέποντας κρίσεις σε ευκαιρία για την προώθηση σχεδίων και επιδιώξεων που έως τότε ήταν στο συρτάρι». Με άλλα λόγια, δεν είναι τυχαία τα μέτρα που παίρνονται, δεν είναι στόχος η πανδημία ή η υπεράσπιση της υγείας του πληθυσμού (αν το ήθελαν πραγματικά, μπορούσαν να βάλουν σε καραντίνα εξ’ αρχής όσους εισέρχονταν με αεροπλάνο από χώρες που υπήρχε ήδη ο COVID-19) αλλά η συγκεκριμένη εφαρμογή της «πολιτικής στρατηγικής που χρησιμοποιεί κρίσεις μεγάλης εμβέλειας ώστε να προωθήσει πολιτικές που συστηματικά διευρύνουν την ανισότητα, πλουτίζουν τις ελίτ» βασιζόμενοι στο γεγονός ότι «σε στιγμές κρίσεων οι άνθρωποι τείνουν να εστιάζουν στις καθημερινές ανάγκες για να επιβιώσουν μέσα στην κρίση» και «εμπιστεύονται περισσότερο εκείνους που κατέχουν την εξουσία». Πως επιτυγχάνεται αυτό;

Κατ’ αρχάς με τη στέρηση της πρόσβασης σε βασικά ανθρώπινα δικαιώματα με έκτακτα διατάγματα Το παράδοξο είναι ότι οι αποφάσεις παίρνονται από αυτούς που μέχρι πρότινος μιλούσαν για το απαράβατο της «ατομικής ελευθερίας». Ελευθερία που εξακολουθεί να ισχύει μόνο για όσους έχουν την οικονομική άνεση να ταξιδεύουν σε όλο τον κόσμο, όταν για την πλειοψηφία απαγορεύεται να πάει σε γειτονικό δήμο ή να βγουν από τα σπίτια τους.

Στη συνέχεια με την αναβάθμιση και μονιμοποίηση των μεθόδων ψηφιακής επιτήρησης, ελέγχου και αστυνόμευσης του πληθυσμού, ιδεολογικά νομιμοποιημένων από την ανάγκη αντιμετώπισης της πανδημίας και εμπεδωμένων στη συνείδηση των ανθρώπων που κυριαρχείται πλέον από το αίσθημα του φόβου. Μέθοδοι που ξεκινάνε από την αποστολή SMS για οποιαδήποτε μετακίνηση, και αφού περάσουν από την επέκταση καμερών παρακολούθησης και λογισμικών ψηφιακής παρακολούθησης, καταλήγουν σε δημιουργία και επέκταση αστυνομικής κυριαρχίας και καταστολής (βλ. απαγόρευση διαδηλώσεων, εξαγγελίες για Αστυνομία Πανεπιστημίων, Μέσων Μαζικής Μεταφοράς κλπ., δυνατότητα για ανεξέλεγκτους ελέγχους ακόμα και στα σπίτια).

Και πάει ακόμα παραπέρα, με την απαγόρευση συναθροίσεων και εκδηλώσεων, ώστε να περάσουν ακόμα πιο εύκολο νομοθετήματα και αλλαγές στις οικονομικές, πολιτικές κλπ. σχέσεις και δομές. Οι δικτατορίες δεν είναι πλέον αναγκαίες, αφού με το πρόσχημα της «δημόσιας υγείας» επιβάλλεται ένας κοινοβουλευτικός ολοκληρωτισμός χωρίς καν δυνατότητα αντίδρασης.

γ) Σε ιδεολογικό-πολιτιστικό επίπεδο: Μένουμε σπίτι αν είμαστε φτωχοί

Τι άλλο είδαν οι άνθρωποι που παραμένουν ζωντανοί και δεν ανήκουν στην προνομιούχα τάξη;

Να στοχοποιούνται και να ενοχοποιούνται από τους κυβερνώντες και τους συνεταίρους τους που ελέγχουν τα ΜΜΕ – τα οποία φροντίζουν για την διαιώνιση των συνθηκών ύπαρξης και αναπαραγωγής του συστήματος – σαν οι αποκλειστικοί υπεύθυνοι για την μετάδοση του ιού. Όταν αναγκάζονται να συνωστίζονται στα εργοστάσια ή στα ΜΜΜ ή να στερούνται πρόσβασης σε δημόσιες δομές υγείας. Και παράλληλα. να βλέπουν την δημοκρατικά εκλεγμένη αριστοκρατία να διατηρεί για τον εαυτό της το προνόμιο της ελεύθερης μετακίνησης και της «ανεμελιάς», σε εντουράδες στην Πάρνηθα ή σε γλέντια στην Ικαρία.

Να ανέχονται να επωμίζονται την συλλογική ευθύνη της πολιτείας και του καπιταλιστικού συστήματος. Που από τη μια διευκολύνουν την εμφάνιση και διάδοση επιδημιών και από την άλλη δυσκολεύουν την αντιμετώπιση τους με την υποβάθμιση-εμπορευματοποίηση του συστήματος υγείας, με το ιδεολόγημα της «ατομικής ευθύνης» και του «μένουμε σπίτι». Και αυτή η μετακύλιση της ευθύνης, η ενοχοποίηση κάθε ανθρώπου και η καχυποψία του (με προτροπή για «κάρφωμα») προς τον διπλανό του να επιδιώκεται να συνεχιστεί και μετά την πανδημία, αφήνοντας το αποτύπωμα στη συνείδηση και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. Σύμφωνα με τη ρήση του Τζον Κένεντυ «Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει η χώρα σου για εσένα, αλλά τι μπορείς να κάνεις εσύ για τη χώρα σου».

Να υφίστανται την κοροϊδία να κλείνουν τα σχολεία, παρόλο που η μεταδοτικότητα στον ανήλικο πληθυσμό είναι εξαιρετικά μικρή, όταν λειτουργούν κανονικά όπως είδαμε, πολύ επικινδυνότεροι χώροι μετάδοσης. Με αποτέλεσμα ολέθριες συνέπειες για την ψυχική πλέον υγεία τόσο των παιδιών όσο και των γονέων τους. Το αφήγημα της αντικειμενικότητας της γνώμης των επιτροπών των «ειδικών» επιστημόνων, επισφραγίζει την ιδεολογική κυριαρχία της άρχουσας τάξης, εξαφανίζοντας και ποινικοποιώντας κάθε αντίθετη άποψη.

Να προμοτάρονται τα εμβόλια, σαν η μόνη λύση για την πανδημία. Παρόλο που, σύμφωνα με ανεξάρτητες από τα συμφέροντα του κέρδους των πολυεθνικών, επιστημονικές αντιλήψεις ΔΕΝ μπορεί να υπάρχει εμβόλιο για κορωνοιό γιατί οι κορωνοιοί μεταβάλλονται πολύ γρήγορα. όπως πολύ γρήγορα αποκαλύπτεται με τις συνεχείς μεταλλάξεις τους. Χρειάζονται όμως, όπως χρειάζονταν τα φυλαχτά στους πρωτόγονους, για να καθησυχαστεί η ανησυχία της κοινωνίας και να κερδίσουν οι φαρμακευτικές πολυεθνικές

Και μια νέα διάσταση: Η εγγενής τάση του καπιταλισμού να μετατρέπει σε εμπόρευμα κάθε πλευρά της ανθρώπινης δραστηριότητας έχει φτάσει σε σημείο να μετατρέψει σε ιατρικές διαταραχές τις αυξομειούμενες ιδιομορφίες των ανθρώπινων συναισθημάτων, να ψυχιατρικοποιήσει δηλαδή τις συγκινησιακές καταστάσεις και τις ευαισθησίες του ανθρώπινου ψυχισμού. Ο εγκλεισμός στις φυλακές του «Μένουμε Σπίτι» με άγνωστη την ημερομηνία αποφυλάκισης, τα «μέτρα-ακορντεόν» άνοιξε-κλείσε διάφορες δραστηριότητες (μέχρι ν ‘ αρπάξουμε καμμιά χούντα όπως πολύ εύστοχα διακωμώδησε κάποιος), κατά τη λογική του «σκωτσέζικου ντους» ζεστό-κρύο, , η κυριαρχία του φόβου και η εκμηδένιση της ελπίδας, η εγκαθίδρυση μιας νέας δυσ-τοπίας, η πλήρης έλλειψη ελευθερίας, δημιουργίας και προοπτικής για το μέλλον, θα πολλαπλασιάσουν με εκθετικό τρόπο τις, αναπόφευκτες και απόλυτα λογικές, ψυχολογικές αντιστάσεις και αντιδράσεις. Που θα θεωρηθούν ατομικές και όχι κοινωνικές παρεκκλίσεις και θα αντιμετωπιστούν με ψυχοφάρμακα. Το «όλη η Ελλάδα (και όχι μόνο βέβαια) απέραντο φρενοκομείο» θα ανοίξει τη νέα αγορά για τις φαρμακευτικές πολυεθνικές και τους επαγγελματίες της χειραγώγησης

4. ΠΟΙΕΣ ΑΝΤΙΦΑΣΕΙΣ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΟΝΤΑΙ

Το γεγονός ότι μέσα σε 12 χρόνια ζήσαμε δύο παγκόσμιες κρίσεις συνάδει με την δομική φύση του καπιταλισμού που δονείται από τις αντιφάσεις που τον χαρακτηρίζουν. Αντιφάσεις που γίνονται όλο και πιο συχνές όλο και πιο έντονες.

α) Σε οικονομικό επίπεδο: από τον νεοφιλελευθερισμό στον κρατικομονοπωλιακό κορωνοφιλελευθερισμό

Στο οικονομικό επίπεδο πρώτα, η κυρίαρχη μορφή του νεοφιλελευθερισμού που αποτελεί την ύστερη δομική μορφή του καπιταλισμού (έπειτα από τον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό) από τη δεκαετία του 70 και μετά, τείνει να αναιρέσει βασικά χαρακτηριστικά αφού απομακρύνεται από την εμμονή στο «ελάχιστο κράτος στην οικονομία» και στις «ελεύθερες αγορές» αλλά ζητάει, η μάλλον επιβάλλει, την βοήθεια του κράτους για την διάσωση των (κυρίως μεγάλων) επιχειρήσεων. «Ο πραγματικά υπαρκτός νεοφιλελευθερισμός, σε αντιδιαστολή προς τον ιδεολογικά καθαρό, δεν είναι ταγμένος στις ελεύθερες αγορές, όπως υποστηρίζεται. Επιδιώκει την επιβολή της κυριαρχίας της εταιρείας-γίγαντα πάνω στη δημόσια ζωή4». Έχουμε ίσως επιστροφή στον κρατικομονοπωλιακό καπιταλισμό, βεβαίως με τελείως διαφορετικούς όρους και συνθήκες; Όπως και να ‘χει παρατηρείται μια βασική αντίφαση ανάμεσα στην «ελεύθερη αγορά» και την ταυτόχρονη απαίτηση να αναλάβει το κράτος μεγάλα τμήματα των ζημιογόνων οικονομικών δραστηριοτήτων. Αυτό αποτυπώνεται στην εφαρμογή του μοτίβου για δεύτερη φορά (η πρώτη το 2018): «καπιταλισμός στα κέρδη αλλά σοσιαλισμός στις ζημιές»

Η αλλιώς Ιδιωτική πρωτοβουλία όταν τα πανιά είναι φουσκωμένα αλλά κράτος όταν υπάρχει τρικυμία. Οι εταιρικές ζημιές να κοινωνικοποιηθούν μαζικά.

Να σταθούμε εδώ σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, τις ταχυμεταφορές, όπου παρά την τεράστια αύξηση στον όγκο των αποστολών, οι εταιρείες courier δεν ενδιαφέρθηκαν για μαζικές προσλήψεις ώστε να ανταπεξέλθουν στις ανάγκες της παραγωγής, απλά κάναν «αρπαχτή» χωρίς να νοιαστούν να επενδύσουν, φοβούμενοι ίσως και της αβεβαιότητας των μελλοντικών εξελίξεων. Με αποτέλεσμα άλλη μια τεράστια αντίφαση ανάμεσα στις ανάγκες της αγοράς για έγκαιρη παράδοση των προϊόντων και αδυναμίας ή και αδιαφορίας των επιχειρήσεων να τις ικανοποιήσουν, καταρρίπτοντας την αρχή της προσφοράς και της ζήτησης.

Παρά την αδιαφορία της καπιταλιστικής τάξης για την υγεία του λαού, υποσκάπτοντας την δημόσια υγεία κινδυνεύει να πέσει στο λάκκο που έσκαψε. Γιατί κατ’ αρχάς κινδυνεύει η ίδια να ασθενήσει αφού οι ιοί μπορούν να διεισδύσουν εύκολα ακόμα και στα πιο ακριβά σπίτια (αν και οι έχοντες την οικονομική άνεση αντιμετωπίζουν πιο εύκολα τις συνέπειες). Ας μην ξεχνάμε ότι λόγω της διεθνής εξάπλωση της πανδημίας που ξεκίνησε με την μεταφορά των ιών από όσους ταξίδευαν με αεροπλάνα, παρατηρήσαμε την πανδημία να χαρακτηρίζεται σαν «ασθένεια των VIPS». Εκτός όμως από την δικιά τους υγεία κινδυνεύει και το ίδιο, πολύτιμο για αυτούς, εμπόρευμα εργατική δύναμη, το οποίο δεν είναι εύκολο να αναπαραχθεί. Να μια άλλη αντίφαση που πίσω της κρύβεται η αγωνιώδης προσπάθεια, όταν οι θάνατοι και οι χαμένες εργατοώρες απειλούν να ρίξουν προς τα κάτω τις καμπύλες κέρδους, να βρεθεί το γρηγορότερο λύση (και όχι η ευαισθησία για ανθρώπινες απώλειες). Να υποθέσουμε ότι γι’ αυτό αφέθηκε στην αρχή η επιδημία να θερίσει μερικούς συνταξιούχους που επιβάρυναν το ασφαλιστικό σύστημα;

Υπάρχουν κλάδοι που ωφελούνται από την τηλεργασία και κλάδοι που πλήττονται ή και καταστρέφονται. Έχουμε λοιπόν μια αντίφαση ανάμεσα σε ένα καπιταλισμό που λειτουργεί ορθολογικά και αποτελεσματικά σε μικροοικονομικό επίπεδο, δηλαδή στο επίπεδο μιας συγκεκριμένης επιχείρησης, αφού μόνο έτσι μπορεί να είναι κερδοφόρα, αλλά ανορθολογικά και καταστροφικά για το συνολικό κοινωνικό όφελος.

Τέλος, στην περίπτωση της ίδιας της υγείας, ανταλλακτική αξία αποκτούν οι υπηρεσίες, τα υλικά (φάρμακα, εξοπλισμός κλπ.) και οι υποδομές που σχετίζονται με την περίθαλψη σε όλα τα στάδια (πρόληψη, διάγνωση, αντιμετώπιση, αποκατάσταση, φροντίδα). Όμως εδώ έχουμε ακόμα μία αντίφαση αφού η ανταλλακτική αυτή αξία δεν αντικαθιστά μια αξία χρήσης. Αξία χρήσης έχει η υγεία μόνο αν έχει θετικό, θεραπευτικό αποτέλεσμα. Στην περίπτωση όμως της εμπορευματοποίησης των σχετιζόμενων με την υγεία αγαθών και υπηρεσιών, οι ιατρικές υπηρεσίες, οι διαγνωστικές εξετάσεις και τα φάρμακα πληρώνονται ανεξαρτήτου αποτελέσματος.

β) Σε πολιτικό επίπεδο

Η τάση της ιδιωτικοποίησης των δημόσιων υπηρεσιών μετατρέπεται πλέον σε τάση αγοραιοποίησης, δηλαδή εμπορευματοποίησης με όρους ελεύθερης αγοράς των δημόσιων υπηρεσιών. Οι Συμπράξεις Ιδιωτικού και Δημόσιου Τομέα σηματοδοτούν την στροφή από ένα κράτος που παρέχει άμεσα υπηρεσίες σε ένα κράτος που αναθέτει εργολαβίες σε ιδιωτικές εταιρείες. Να λοιπόν μια θεμελιώδη αντίφαση, ένα κράτος που αναιρεί το λόγο ύπαρξης του. Και αυτό γίνεται αφού το κράτος, εκπληρώνοντας τον ρόλο του σαν κυρίαρχη τάξη και συνάμα εργολάβος στο πολιτικό επίπεδο των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης στο οικονομικό επίπεδο, αναλαμβάνει σαν «συλλογικός κεφαλαιοκράτης» να «βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά», να αναλάβει όσα «δεν μπορούν να αναληφθούν από μεμονωμένους καπιταλιστές, που αξιολογούν με κριτήριο το ιδιοτελές τους κέρδος» και να διασώσει όχι απλά κάποιες επιχειρήσεις αλλά τους συνολικούς όρους αναπαραγωγής των καπιταλιστικών σχέσεων.

Μια ακόμα αντίφαση παρατηρείται στην υλοποίηση της ιδέας της ευρωπαϊκής ενοποίησης που καταρρέει αφού η έννοια της κοινοτικής αλληλεγγύης έμεινε κενό ουσιαστικά γράμμα. Οι όποιες επιδοτήσεις είναι απλώς δάνεια που θα αποπληρωθούν με δεσμεύσεις μνημονιακού χαρακτήρα. Η προοπτική της υπερεθνικής ένωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο δεν φαίνεται να έχει μέλλον

Η θεμελιώδης πολιτική θέση του καπιταλισμού βασίζεται στην προσωπική και πολιτική ελευθερία. Αυτή όμως αφορά μόνο όσους έχουν την οικονομική δυνατότητα η την δυνατότητα πρόσβασης στις λειτουργείες κρατικών ή άλλων θεσμών εξουσίας. Παρατηρούμε λοιπόν μια αντίφαση στο πολιτικό οικοδόμημα που λειτουργεί με τη μορφή της δημοκρατίας, να αφορά η μετουσίωση της, η ελευθερία δηλαδή επιλογών, μόνο μια ολιγαρχία ή όσους την υποστηρίζουν ή βρίσκονται σε οργανική σχέση μαζί της. Για τους μη-προνομιούχους που δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα, είναι αποκλεισμένοι από τις διαδικασίες συμμετοχής ή έστω επηρεασμού στη λήψη αποφάσεων.

γ) Σε ιδεολογικό-πολιτιστικό επίπεδο

Τα τελευταία χρόνια με την ραγδαία εξέλιξη στο επίπεδο της τεχνολογίας, δημιουργήθηκαν συστήματα Wi-Fi μέχρι και 5ης γενιάς για να γκρεμίσουμε τον χώρο και το χρόνο και να μειώσουμε τη σπατάλη ενεργειακών πόρων. Αλλά (άλλη μια αντίφαση) με την τεράστια κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας που απαιτείται για τη λειτουργία τους και τους ρύπους που δημιουργούν, όχι μόνο καταστρέφουν το κλίμα και το περιβάλλον αλλά γίνονται όλο και περισσότερο αναποτελεσματικά, ακριβώς λόγω αυτής της καταστροφής.

Μια άλλη όψη της ψηφιακής επικοινωνίας, που χρησιμοποιεί όλο και περισσότερο αυτά τα συστήματα τηλεπικοινωνιών, είναι τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, τα οποία σχεδόν αποκλειστικά πλέον, βρίσκονται σε αυτό το πεδίο. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά στην έντυπη μορφή τους τείνουν να εκμηδενιστούν σαν πηγή ενημέρωσης και πληροφόρησης, ενώ οι ψηφιακές πλατφόρμες τους, τα social media και βέβαια το ραδιόφωνο, η τηλεόραση και το internet αποκτούν πλέον το χαρακτήρα του παντοδύναμου και κυρίαρχου διαμορφωτή της «κοινής γνώμης». Δρώντας σαν εταιρείες που αποσκοπούν στο κέρδος και δεμένες στα διαπλεκόμενα συμφέροντα της πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, στηρίζουν με το αζημίωτο την κυρίαρχη ιδεολογία (βλ. πακτωλό εκατομμυρίων για να διαφημιστούν οι κυβερνητικές εκστρατείες με ανταπόδοση την αμέριστη υποστήριξη τους στην κυβέρνηση και την αποσιώπηση των προβλημάτων που οι ίδιες οι κυβερνήσεις δημιουργούν). Παρ όλα αυτά παρατηρούμε την αντίφαση του ενδοταξικού ανταγωνισμού όταν μερίδες της άρχουσας τάξης, μένουν έξω από τη μοιρασιά και ζητούν μεγαλύτερο κομμάτι από την πίτα που μοιράζεται.

Σαν αντιστάθμισμα των προβλημάτων που δημιουργούν οι ελίτ, χρησιμοποιούν την κοινωνική δράση, τη φιλανθρωπία και την πρόθεση «να αλλάξουν τον κόσμο». Αυτό όμως δεν είναι παρά μια μέθοδος για να προστατεύσουν τη θέση τους, τα εργαλεία συσσώρευσης και προστασίας του πλούτου τους και την ισχύ τους από κάθε είδους κοινωνική κατακραυγή. Αναζητούν απαντήσεις με το αριστερό χέρι σε προβλήματα που δημιούργησαν με το δεξί χέρι. Αυτό όμως δεν λύνει την αντίφαση της δράσης με το ρόλο τους, αντίθετα την αναδεικνύει περισσότερο για όσους μπορούν να δουν την πραγματικότητα χωρίς παραμορφωτικούς καθρέφτες.

5. ΠΟΙΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ ΑΝΑΔΕΙΚΝΥΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΕΤΑΠΑΝΔΗΜΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Αν λοιπόν η εξάπλωση της πανδημίας, γίνεται μετά από τα παραπάνω κατανοητό ότι δεν ήταν «τυχαία» αλλά αποτέλεσμα συγκεκριμένων διεργασιών του αλληλοδιαπλεκόμενου συμπλέγματος της οικονομικής, πολιτικής και ιδεολογικής κυριαρχίας μια ολιγάριθμης ελίτ, η αντιμετώπιση της ενέχει έναν ακόμα μεγαλύτερο κίνδυνο: τη μονιμοποίηση των μέτρων σαν ευκαιρία για διαιώνιση μιας ακόμα ισχυρότερης κυριαρχίας.

«Δεν βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ακόμα κρίση αλλά μάλλον με την αρχή μια «μακράς διαδικασίας» συστημικού χάους, που διασταυρώνεται με πολέμους και πανδημίες, με ισχυρό ανταγωνισμό μεταξύ κρατών και κεφαλαίων, μια δριμεία σύγκρουση τάξεων και λαών, ενώ διογκώνεται η κλιματική και υγειονομική κρίση»

Όπως η «κρίση» του 2018 ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία ώστε οι «κροίσοι» να πολλαπλασιάσουν τα κέρδη τους και να εδραιώσουν την κυριαρχία τους στο πολιτικό και ιδεολογικό εποικοδόμημα με τους εκεί συνεταίρους τους της άρχουσας τάξης, η πανδημία του COVID-19 είναι άλλη μια θαυμάσια ευκαιρία να προχωρήσουν ακόμα παραπέρα, με τους εξής τρόπους:

α) Σε οικονομικό επίπεδο

Με την αναδιάρθρωση των παραγωγικών σχέσεων. Που σημαίνει ελαστικά ωράρια και σχέσεις εργασίας, πάντα με το πρόσχημα της διατήρησης θέσεων εργασίας ώστε να αποπληρωθούν τα χρέη των επιχειρήσεων και να διασωθούν, σε συνθήκες ακόμα πιο σκληρού ανταγωνισμού και συγκεντροποίησης κεφαλαίου ή συγχωνεύσεων. Για τις μεγάλες βέβαια επιχειρήσεις ο στόχος είναι μεγαλύτερος, να μην μειωθούν τα κέρδη στο ελάχιστο. Η τηλεργασία κατ’ οικον θα αποτελεί ολοένα και περισσότερο τη νέα μορφή παραγωγικής σχέσης αφού «μετατρέπει το σπίτι σε τόπο εργασίας, καταργεί τη διάκριση προσωπικού και εργάσιμου χρόνου, διαταράσσει την προσωπική, οικογενειακή και κοινωνική ζωή του εργαζόμενου, ακυρώνει την έννοια της υπερωρίας και τον θέτει σε κατάσταση διαρκούς τηλεετοιμότητας». Η μισθωτή εργασία τείνει να μετατραπεί σε εργασία με το κομμάτι, καθιστώντας τον εργαζόμενο δουλοπάροικο χωρίς εργασιακά δικαιώματα, δικαιώνοντας όσους μιλάνε για εργασιακό μεσαίωνα αφού θυμίζει περισσότερο φεουδαρχικές σχέσεις παραγωγής. Στην αναφορά παραπάνω για τις εταιρείες courier και logistics, διαπίστωσε με την προσωπική του εμπειρία ο γράφων αυτή ακριβώς τη διαδικασία μείωσης της αξίας της εργατικής δύναμης. Χρησιμοποιώντας οι εταιρείες την ανάγκη που δημιουργεί η παύση εργασιών και την συνεπακόλουθη ανεργία, αναθέτουν σε υπεργολάβους (ακόμα και ταξιτζήδες ή άνεργους οδηγούς ΙΧ και moto) την παράδοση των αντικειμένων με αμοιβή κατώτερη από αυτή που θα έδιναν σε ένα εργαζόμενο, αν υπολογίσουμε και το ασφαλιστικό κόστος. Έχουμε δηλαδή όλο και περισσότερο μετατροπή της εργασιακής σχέσης από μισθωτή εργασία σε αμοιβή με το κομμάτι.

Θα παρατηρούμε ταυτόχρονα όλο και περισσότερο ισχυροποίηση της θέσης των εταιρειών που σχετίζονται με το νέο ψηφιακό περιβάλλον, τις σύγχρονες τεχνολογίες επικοινωνίας, πληροφόρησης, ηλεκτρονικού εμπορίου και τηλεργασίας ή τηλεεκπαίδευσης. Το μελλοντικό μοντέλο της παραγωγικής διαδικασίας περνάει ολοένα και περισσότερο από τον φυσικό χώρο παραγωγής, στο λεγόμενο “cloud”, στον ψηφιακό δηλαδή κόσμο, κάτι που θυμίζει ένα matrix market. Κλεισμένοι στα σπίτια μας, όλο και περισσότερο θα δουλεύουμε μπροστά σε μια οθόνη (η θα εκπαιδευόμαστε…) παράγοντας πληροφορίες, ψηφιακά αγαθά και υπηρεσίες, που θα διακινούν οι εταιρείες courier και logistics. Θα χάνουμε πλήρως την επαφή μας με όσους βρίσκονται στην ίδια θέση με μας στην παραγωγική διαδικασία. Θα υπάρχουν βέβαια αναπόφευκτα αγαθά που θα παράγονται στο υλικό επίπεδο, αλλά το βάρος τους θα μειώνεται στην παραγωγική διαδικασία

β) Σε πολιτικό επίπεδο: Υγειονομική δικτατορία

Με το πρόσχημα της «ανωτέρας βίας» και των «έκτακτων συνθηκών» προωθείται με ταχείς ρυθμούς η μετατροπή του κράτους από φορέα που αντικατοπτρίζει τους ταξικούς ανταγωνισμούς σε μονοπωλιακό εκφραστή των συμφερόντων της κυρίαρχης τάξης. Πως;

Το Νέο Κράτος θα έχει τον χαρακτήρα του απόλυτου δυνάστη των λαών, που θα παραβλέπει τις (όποιες) συνταγματικά κατοχυρωμένες – με αγώνες αιώνων κατακτημένες – ελευθερίες. Θα βασίζεται όχι στη συναίνεση ή τη θετική συγκατάβαση των πολιτών αλλά στο σωφρονισμό, την αστυνόμευση και τη χειραγώγηση, όσων δεν έχουν εθιστεί στην ιδέα της απώλειας θεμελιωδών δικαιωμάτων

Θα έχει έναν μεταφεουδαλικό χαρακτήρα καθώς θα βρίσκεται στα χέρια της νέας αριστοκρατίας των μεγάλων επιχειρήσεων. Παρόλο που θα εξακολουθεί να έχει μια επίφαση δημοκρατικής νομιμότητας, σε ένα καλό στημένο εκλογικό παιχνίδι, ώστε να μην χρειάζεται δικτατορίες για να επιβληθεί. Που όμως θα εφαρμόζει τη δικτατορία της αγοράς για να συσσωρεύουν κέρδη οι μεγάλες εταιρείες, παραβλέποντας τις αρχές της ισονομίας και των δημοκρατικών διαδικασιών στη διανομή των εισοδημάτων. Με απευθείας αναθέσεις σε ημέτερους, χωρίς καμία τήρηση των νόμων ή των αποφάσεων που λαμβάνονται σε ανοικτές διαδικασίες. Καθώς οι αποφάσεις θα παίρνονται σε μυστικές συνεδριάσεις μεταξύ των διευθυντών των κεντρικών τραπεζών, των διεθνών οργανισμών και των κάθε είδους υπουργικών συμβουλίων ή οικονομικών και τεχνοκρατικών επιτροπών

«Θα αποκτά όλο και περισσότερο έναν οργουελιανό χαρακτήρα με επόπτευση και έλεγχο της κοινωνικής πλειοψηφίας. Και αυτό θα γίνεται με αποφάσεις «δημοκρατικά εκλεγμένων ηγετών» χωρίς να απαιτούνται στρατιωτικές δικτατορίες. Ούτως ώστε η διάβρωση και η «αποψίλωση» της δημοκρατίας δεν γίνεται καν αντιληπτή»5 . Δεν είναι απαραίτητη η ύπαρξη αυταρχικών καθεστώτων τύπου Κίνας, Ρωσίας ή Σαουδικής Αραβίας αφού ακόμα και στην ενταγμένη στην Ευρωπαϊκή Ένωση Ουγγαρία μπορεί ο πρωθυπουργός Ορμπαν με τη σύμφωνη γνώμη του κοινοβουλίου να αποκτά δικτατορικές εξουσίες. Η ακόμα και στο «προπύργιο της δημοκρατίας» τις ΗΠΑ εγκρίνεται σχέδιο ανάληψης της εξουσίας από τον στρατό , στην περίπτωση που, η πανδημία ή η βία παραλύσουν τη χώρα.

Γνωρίζοντας ότι όλες αυτές οι αντιφάσεις θα δημιουργήσουν αντιστάσεις και εξεγέρσεις που θα αμφισβητούν την κυριαρχία τους, οι ελίτ προετοιμάζονται για να τη διατηρήσουν. Οι νέες τεχνολογίες τους δίνουν τη δυνατότητα απόλυτου ελέγχου του πληθυσμού και κυρίως των κοινωνικών εκρήξεων που αναμένονται αναπόφευκτα αφού η κυρίαρχη αντίφαση ανάμεσα στον νεοφιλελεύθερο ολοκληρωτισμό από τη μια και τις ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας από την άλλη θα γίνονται όλο και πιο έντονες.

Τη θέση της ηγέτιδας δύναμης διεκδικεί πολύ σοβαρά η Κίνα από τις ΗΠΑ. Από χώρα που φιλοξενεί τις αλυσίδες συναρμολόγησης των μεγάλων πολυεθνικών, έγινε η ίδια παραγωγός, έχοντας άμεση πρόσβαση στις αγορές της Νότιας και Ανατολικής Ασίας. Εκμεταλλεύεται και αναδεικνύει σε παγκόσμιο επίπεδο τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της τεχνοκρατικής διακυβέρνησης, της επιτήρησης και εξαναγκασμού του πληθυσμού – προβάλλοντας σαν παράδειγμα προς μίμηση το πως κατάφερε να εκμηδενίσει τον COVID-19 στην πόλη από την οποία ξεκίνησε-, της ραγδαίας αύξησης του ποσοστού υπεραξίας χάρη στο χαμηλό εργατικό κόστος, της τεχνολογικής υπεροχής σε ορισμένους τομείς. Η όξυνση του ανταγωνισμού όμως ανάμεσα στις δύο υπερδυνάμεις, που υποσκάπτονται στα θεμέλια τους από τις εσωτερικές τους αντιφάσεις, οδηγεί σε ένα ταραγμένο και ασταθές διεθνές περιβάλλον.

γ) Σε ιδεολογικό-πολιτιστικό επίπεδο

Προβάλλοντας το σύνθημα «ασφάλεια ή ελευθερία» οι ιδεολογικοί μηχανισμοί του καπιταλισμού αποβλέπουν στον να επιβάλλουν την διαιώνιση της κυριαρχίας του. Όμως η ανασφάλεια γίνεται όλο και πιο έντονη και κανένας κατασταλτικός μηχανισμός δεν μπορεί να την εγγυηθεί ολοκληρωτικά αφού είναι οι συνθήκες εκμετάλλευσης που τη γεννούν. Ο πραγματικός σκοπός των μέτρων «προστασίας από την πανδημία» είναι να συμφιλιώσει τους πολίτες με την αναγκαιότητα έλλειψης ελευθερίας. Και αξιοποιώντας την πανδημία, να εδραιωθεί στην συλλογική συνείδηση σαν ο τοποτηρητής του «κοινού καλού» και μονοπωλητής της ασφάλειας των πολιτών. Ο πραγματικός όμως στόχος είναι να χρησιμοποιήσει τους μηχανισμούς καταστολής που αυτοαναγορεύει ως αναγκαίους για την καταπολέμηση των κοινωνικών αντιστάσεων που αναπόφευκτα θα γεννηθούν

Με την χρησιμοποίηση της καραντίνας ασκείται ένα «ψυχολογικό πείραμα άνευ προηγουμένου». Στο όνομα της υπεράσπισης της δημόσιας υγείας (αποσιωπώντας την διάλυση των δομών δημόσιας υγείας) και επενδύοντας στον φόβο για την απώλεια του πιο πολύτιμου αγαθού, της υγείας (με υγεία πάνω απ’ όλα λέμε συνήθως στις ευχές) εφαρμόζεται στην ουσία η φυλάκιση του συνόλου του πληθυσμού κατ’ οικον, με ό,τι αυτό συνεπάγεται στην ψυχική υγεία. Ενώ ένας έγκλειστος σε φυλακή γνωρίζει την ποινή του και τη διάρκεια της, ο έγκλειστος της καραντίνας βιώνει τις επιπτώσεις της απομόνωσης σε ένα καθεστώς παράνοιας. Η προσπάθεια διαφυγής σε οθόνες και social media χειροτερεύουν την κατάσταση, όπως κάθε ναρκωτικό άλλωστε… «Ζούμε σε μια κοινωνία που έχει θυσιάσει την ελευθερία στη λεγόμενη «ασφάλεια» κι έτσι έχει καταδικαστεί να ζει σε μια μόνιμη κατάσταση φόβου και ανασφάλειας». Ο Οργουελ και ο Χάξλεϊ δικαιώνονται και οι φαρμακευτικές πολυεθνικές μπορούν να αυξήσουν κι άλλο τα κέρδη τους με νέα ακριβά ψυχοφάρμακα.

6. ΕΠΙΛΟΓΟΣ: IS THERE ANY ALTERNATIVE?

Και όλα αυτά τα μέτρα, δεν φαίνονται να είναι προσωρινά, ήρθαν για να μείνουν

Μπορεί ο Φουκουγιάμα να ανήγγειλε το «τέλος της ιστορίας», και η Θάτσερ τον «υπαρκτό καπιταλισμό» σαν μονόδρομο αφού όπως διατείνονται οι προπαγανδιστές της κυρίαρχης ιδεολογίας There Is No Alternative αλλά αμφισβητείται αν είναι έτσι. Και πολύ περισσότερο αν πρέπει να είναι έτσι

Η αποτυχία του «υπαρκτού καπιταλισμού», ακόμα και σαν μονόδρομου, να ικανοποιήσει τις ανάγκες της συντριπτικής κοινωνικής πλειοψηφίας κάνει επιτακτική την αναγκαιότητα αξιόπιστης και συνεκτικής εναλλακτικής. Άλλωστε οι νεότερες γενιές που πλήττονται περισσότερο στρέφονται στις ιδέες του σοσιαλισμού σαν τρόπου οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας.

Είναι ίσως νωρίς να συγκεκριμενοποιήσουμε το ποιο θα είναι το μέλλον του κινήματος που προσπαθεί να αλλάξει την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων και να αγωνιστεί για τη δημιουργία μιας οικονομίας και κοινωνίας βασισμένη στις ανάγκες της κοινωνικής πλειοψηφίας. Όμως μελετώντας ιστορικά ακόμα και τα πιο πρόσφατα παραδείγματα, όπως (από τα πιο πρόσφατα στα πιο παλιά) το κίνημα των πλατειών μετά τα μνημόνια, το κίνημα των ζαπατίστας μετά την ίδρυση της NAFTA, το κίνημα της αντίστασης στην καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και στις διεθνείς συνεδριάσεις των G-20 κλπ. μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι νομοτελειακά, η συσσώρευση των αντιφάσεων της καπιταλιστικής ιδιοποίησης από όλο και λιγότερους, του πλούτου που παράγει ο λαός, δεν μπορεί παρά να γεννά αντιδράσεις, αντιστάσεις, εξεγέρσεις και νέες μορφές κοινωνικής οργάνωσης.

Ίσως η απάντηση στις μέρες μας να περιστρέφεται γύρω από την αναζωογόνηση του κοινωνικού ιστού που είχε διαρραγεί τις τελευταίες δεκαετίες. Ο εγκλεισμός μας στις προσωπικές μας φυλακές και η απομόνωση θα κάνουν ακόμα πιο εμφανή την ανάγκη επικοινωνίας, κοινωνικής επαφής και συλλογικής δράσης, τουλάχιστον για όσους δεν έχουν ακόμα, μέσω του φόβου που έχουν ενσωματώσει, απωλέσει πλήρως αυτές τις πραγματικές ανθρώπινες ανάγκες. Στο χέρι μας είναι να κάνουμε τις επιθυμίες μας μας και τις ανάγκες μας πραγματικότητα, τώρα ακόμα περισσότερο που μας τις στερούν, αφού όλο και περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι το κυρίαρχο σύστημα και η άρχουσα τάξη όχι απλά δεν τις ικανοποιεί, αλλά για το οικονομικό συμφέρον τους, με το πρόσχημα της πανδημίας τις στερεί. Το σίγουρο είναι ότι η ιστορία της ανθρωπότητας θα συνεχιστεί και οι κοινωνίες θα εξελιχθούν. Και είναι δύσκολο, αυτό να γίνει προς το συμφέρον της απειροελάχιστης οικονομικής, πολιτικής και ιδεολογικής μειοψηφίας του 1% που εκμεταλλεύεται το υπόλοιπο 99%. Έστω και αν δεχτούμε ότι ο φόβος και η αλλοτρίωση κρατάει το μεγαλύτερο ποσοστό του πληθυσμού υποταγμένου. Οι καιροί όμως θα δείξουν προς τα που θα κινηθεί η ιστορία τα επόμενα κρίσιμα χρόνια

Κλείνοντας αυτή την εκτίμηση να παρατηρήσουμε με αισιοδοξία, ότι οι άνθρωποι αναζητούν όλο και περισσότερο αυτό που προσπαθούν να τους στερήσουν: την επαφή μεταξύ τους, την αναζήτηση φυσικής επικοινωνίας, την συνεύρεση σε κοινούς χώρους. Είχα προσωπική εμπειρία όταν το κλείσιμο των σχολείων με ώθησε να αναζητήσω λύση για το πως δεν θα παραμένει το παιδί μου εγκλωβισμένο σε 4 τοίχους ή μια οθόνη. Και έτσι δημιουργήσαμε μια ομάδα επικοινωνίας με άλλους γονείς, ώστε να μπορούν τα παιδιά μας να συνεχίσουν την επαφή μεταξύ τους αλλά και εμείς οι ίδιοι. Η ανταπόκριση σε αυτή την πρωτοβουλία δείχνει ότι «το πάθος για τη λευτεριά(και την παιδική χαρά!), είναι δυνατότερο από όλα τα κελιά» που προσπαθούν να μας κλείσει το Κεφάλαιο και το Κράτος που το υπηρετεί.

ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

1. Καρλ Μαρξ – Φρίντριχ Ενγκελς: Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος

2. Φρίντριχ Ενγκελς: Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία

3. Rose Goefrey: Η στρατηγική της προληπτικής ιατρικής

4. Κόλιν Κράουτς: Ο περίεργος μη θάνατος του νεοφιλελευθερισμού

5. Steven Levitsky – Daniel Ziblait. Πως πεθαίνουν οι δημοκρατίες

6. Οσα βρίσκονται σε εισαγωγικά και δεν έχουν παραπομπή είναι από το βιβλίο του Βασίλη Μηνακάκη: «Μετά την πανδημία COVID-19 – Τι είδους κόσμο θέλουμε» πάνω στο οποίο βασίστηκε η παρούσα εργασία

alerta.gr