Η Μητέρα των Θεών είναι αυτόχθων, και από την Μακεδονία!

Το άγνωστο ιερό της ευρέθη στην Λευκόπετρα Ημαθίας! Και ενεπίγραφος βωμός στον Ύψιστο Δία και 100 επιγραφές!!! 

Του Φ. Πέτσα

ΛΕΥΚΟΠΕΤΡΑ ΗΜΑΘΙΑΣ

Ανασκαφή Ιερού Μητρός Θεών Αυτόχθονος

Το ιερόν σήμερα...

Παρά το 13ον χλμ. της διανοιγομένης νέας εθνικής οδού Βεροίας - Κοζάνης, πλησίον του χωρίου Λευκόπετρα επί των προς τον Αλιάκμονα κλιτύων του Βερμίου όρους, απεκαλύφθη τυχαίως Ιερόν της Μητρός Θεών Αυτόχθονος, όπως την ονομάζουν αι ανευρεθείσαι επιγραφαί. Ο τόπος δεν ήτο όλως άγνωστος, όθεν, με την πρώτην τηλεφωνικήν αναφοράν αξιωματικών της 3ης ΜΟΜΑ περί ανευρέσεως «μιας πλάκας με γράμματα», η Εφορεία εκινήθη αμέσως δια την διάσωσιν των ευρημάτων.

Κατά το 1958 δια πρώτην φοράν ο υπογραφόμενος την παρούσαν επεσκέφθη τον τόπον και ωδηγήθη εις θέσιν καλουμένην «Στο μάρμαρο», όθεν περισυνελέγη ο εις το Μουσείον της Βέροιας μαρμάρινος ενεπίγραφος βωμός ανατεθειμένος εις Δία Ύψιστον. Εν συνεχεία μοί υπεδείχθη τότε η θέσις του Ιερού (Πίν. 374 α, όπου το βέλος), εκεί όμως είδον μεν μάρμαρα τινα διάσπαρτα και τεφροχώματα κατά το πρανές της τότε διανοιγείσης οδού προς Λευκόπετραν, αλλά δεν ηυτύχησα να ίδω επιγραφήν ή έτερον αξιόλογον εύρημα. Οπωσδήποτε το τηλεφώνημα της 3ης ΜΟΜΑ δεν εκάλει εις άγνωστον τόπον.

Ο τόπος μέχρι πρό τινος ήτο σχεδόν έρημος. Μόνον μετά την μεταφοράν προσφύγων εκ των έναντι Πιερίων ορέων, την εγκατάστασίν των εις το νεοσύστατον χωρίον Λευκόπετρα και την διάνοιξιν αμαξιτής οδού προς αυτό, η περιοχή ήλλαξεν όψιν (Πίν. 374 β).

Εν συντομία ο ναός (Σχέδ. 2) αποτελείται εν προνάου (Πίν. 374 γ) και σηκού με συνολικάς διαστάσεις 14.70 x 9.25 μ. (ο στυλοβάτης μετρεί 9.88 μ.) (Πίν. 375 α), είχεν εις την πρόσοψιν τέσσαρας κίονας αρραβδώτους, ύψους συνολικού 3.87 μ. (βάσις 0,25, κορμός 3.48, κιονόκρανον 0,14 μ.), κατά την αναπαράστασιν δε (Σχέδ. 3) το συνολικόν ύψος της προσόψεως ήτο περίπου 6.25 μ.

Ο ναός είχε μαρμάρινον τον στυλοβάτην, τους κίονας, τον θριγκόν και το αέτωμα κατά την πρόσοψιν, τον ουδόν, το θύρωμα και βαθμίδα κατά το άνοιγμα του μεσοτοίχου (Πίν. 375 γ), ως και την τράπεζαν προσφορών, «βωμούς» κλπ. εις το εσωτερικόν. Επί του επιστυλίου υπήρχε κτητορική επιγραφή, ης ευρέθη τμήμα. Επιγραφαί, αι πλείσται των οποίων είναι απελευθερωτικαί, καλύπτουν την επιφάνειαν των κορμών των κιόνων (Πίν. 374 δ και 377 α - β), του θυρώματος, της τραπέζης (Πίν. 376 α), των βωμών κλπ. Ευρέθησαν επίσης επιγραφαί επί πλακών (Πίν. 377 γ). Το σύνολον των επιγραφών ανέρχεται εις εκατόν περίπου, πολλαί δε είναι χρονολογημένοι δια διπλής χρονολογίας (ακτιακής και μακεδονικής), ώστε κατατάσσονται με ακρίβειαν εκάστη μεταξύ των ετών 169 - 362 μ.Χ.

Δείγματος χάριν εδόθη ήδη το κείμενον τριών επιγραφών επί του τραπεζοφόρου (Πίν. 376 α - β) εις Μακεδονικά 7 (1967) σ. 343 κ.έ. Δίδεται ενταύθα το κείμενον επί της πλακός του Πίν. 377 γ:

Γλαύκα Λουκίου,

Εορδαία, εδορήσατο

Μητρί Θεόν Εισιδόραν

την εαυτής θρεπτήν, δια το

την τιμήν αυτής δεδανίσθαι

παρά της Θεού και μη

δύνασθαι αποδούναι.

Μαρκία Ορέστου η θυγάτηρ

συνευαρεστεί

Εντός της επιχώσεως του Ιερού ευρέθησαν και τινα γλυπτά, εξ ων τα κάτω μέρη των γυναικείων αγαλμάτων εν Πίν. 375 β, δ, όστρακα σχετικώς ολίγα και μάλλον ασήμαντα, και, τέλος, νομίσματα υπέρ τα 20, αποδοθέντα υπό του κ. Ι. Τουράτσογλου εις χρόνους από των μέσων του 2ου αί. μ.Χ. (Αντωνίνος Ευσεβής) μέχρι του τέλους του 4ου αί. μ.Χ. ή το πολύ μέχρι των αρχών του 5ου μ.Χ. (Αρκάδιος).

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ 21 (1966): ΧΡΟΝΙΚΑ.
ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 25.12.2019.

Εκεί ρέει και η πηγή Άρτεμις.
Κατά την τοπική παράδοση, εδώ συνήθιζε η θεά Άρτεμις
να λούζεται και να δροσίζεται,
στον δρόμο της από και για τον Όλυμπο...

arxeion-politismou.gr