| Ψηφιδωτό δάπεδό από το μουσείο Maarat Al Numan στη Συρία, πριν τον πόλεμο. |
Ο καθηγητής αρχαιολογίας Μααμούν Αμπντουλκαρίμ από τη Συρία περιγράφει με τα πιο μελανά χρώματα τις μέρες του πολέμου στη χώρα του. Σε ολιγόλεπτο ντοκιμαντέρ που επιμελήθηκε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων (ΕΚΒΜΜ) μιλάει για την αγωνιώδη προσπάθειά του να συγκεντρώσει τα ψηφιδωτά αριστουργήματα από διάφορα σημεία της χώρας για να τα διασώσει από τους ανελέητους βομβαρδισμούς και τις λεηλασίες σε μουσεία, μνημεία και αρχαιολογικούς χώρους της εμπόλεμης ενδοχώρας.
Ηταν μια μυστική καμπάνια που ξεκίνησε με την έναρξη σχεδόν του πολέμου. Για αυτόν ακριβώς τον σκοπό «επιστρατεύθηκε» από την κυβέρνηση της Συρίας αναλαμβάνοντας τη θέση του διευθυντή αρχαιοτήτων του υπουργείου Πολιτισμού. Κατά τη διάρκεια της επείγουσας αυτής αποστολής που ηγήθηκε, εκατοντάδες ψηφιδωτά έργα τέχνης μεταφέρθηκαν στο μουσείο και σε ασφαλείς αποθηκευτικούς χώρους της Δαμασκού. Παρά την επιχείρηση διάσωσης, από στοχευμένα πυρά σε μουσεία, μεταξύ αυτών της Χάμα, της Απάμειας και του Maarat al-Nouman, έργα εξαιρετικής τέχνης δεν γλίτωσαν από την καταστροφή.
Δείγματα από την πλούσια πινακοθήκη ψηφιδωτών της Συρίας φέρνει στο φως η χώρα μας σε μια ψηφιακή έκθεση που θα παρουσιαστεί τον προσεχή Ιούλιο στην Αθήνα με την επιμέλεια της διευθύντριας του ΕΚΒΜΜ Φλώρας Καραγιάννη. Τα φωτογραφικά ντοκουμέντα προέρχονται από το πολύτιμο αρχείο του Ευρωπαϊκού Κέντρου Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων της Θεσσαλονίκης που έμελλε να καταγράψει έναν σημαντικό αριθμό αποσπασμένων ψηφιδωτών δαπέδων της Συρίας. H ηλεκτρονική βάση δεδομένων που δημιούργησαν Ελληνες και Σύροι επιστήμονες πριν από το ξέσπασμα του πολέμου περιλαμβάνει 7.500 φωτογραφίες από 365 ψηφιδωτά δάπεδα της Συρίας. Το Syrian Mosaic Pavemet Documentation ήταν ένα από τα πιο φιλόδοξα προγράμματα του ΕΚΒΜΜ στη Μέση Ανατολή. Ξεκίνησε το 2005 σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Μουσείων της Συρίας και το τμήμα Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Δαμασκού έπειτα από αίτημα στον ελληνικό φορέα για παροχή τεχνογνωσίας στον εκσυγχρονισμό μεθόδων καταλογογράφησης και συντήρησης των ψηφιδωτών δαπέδων στη χώρα τους. Ο τελικός στόχος ήταν η δημιουργία ενός corpus που θα αποτελούσε τη βάση για μελλοντικές μελέτες. Η βαρβαρότητα του πολέμου διέκοψε βίαια το πρόγραμμα τεκμηρίωσης και επιμόρφωσης Σύρων μεταπτυχιακών φοιτητών. Το αρχείο, ωστόσο, παρέμεινε ασφαλές στο ΕΚΒΜΜ Θεσσαλονίκης.
| Ψηφιδωτά δάπεδα από το μουσείο Maarat Al Numan στη Συρία, πριν και μετά τον πόλεμο. |
Στην έκθεση «Συρία, μουσών εργαστήριον», με την οποία το ΕΚΒΜΜ φέρνει στη δημοσιότητα το ψηφιακό αρχείο με τα ψηφιδωτά έργα τέχνης, δεκάδες ψηφιδωτά της παλαιοχριστιανικής περιόδου (4-7ος αιώνας) θα εμφανίζονται στα μάτια των θεατών καθώς θα περπατούν πάνω στις πληγωμένες περιοχές. Πολύχρωμες συνθέσεις, σε ποικίλα μεγέθη, πολύπλοκα σχέδια (γεωμετρικές) και πλούσιες παραστάσεις εμπνευσμένες από την ελληνική μυθολογία, το φυτικό και ζωικό βασίλειο, που κοσμούσαν τα δάπεδα κτιρίων, ναών και σπιτιών από τη ρωμαϊκή περίοδο ώς τον 7ο αιώνα, θα ξεδιπλώνουν τον ψηφιδωτό διάκοσμο στις αρχαιολογικές θέσεις του συριακού εδάφους από όπου αποσπάστηκαν.
«Ενδεικτικές εικόνες τις οποίες κατάφεραν να συγκεντρώσουν με δυσκολία επιστημονικοί συνεργάτες του ΕΚΒΜΜ θα δείχνουν το μέγεθος της ανυπολόγιστης ώς σήμερα καταστροφής», εξηγεί η διευθύντρια του ΕΚΒΜΜ Φλώρα Καραγιάννη. Ψηφιδωτά που έχουν υποστεί ζημιές θα εκτεθούν δίπλα στην προηγούμενη ακέραιη μορφή τους όπως τα είχαν καταγράψει με τον φακό τους οι Σύροι φοιτητές στις ειρηνικές μέρες εφαρμογής του προγράμματος. Πολλά από τα πληγωμένα έργα προέρχονται από την πλούσια συλλογή του μουσείου Maarat al-Nouman, το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί ως στρατιωτική βάση.
Τις φωτεινές και τις σκοτεινές σελίδες της Συρίας για τη χώρα και τον πολιτισμό κλείνει το ολιγόλεπτο ντοκιμαντέρ. Στην οθόνη, ο καθηγητής Αρχαιολογίας Μααμούν Αμπντουλκαρίμ, Σύροι φοιτητές καθώς και επιστήμονες από το ΕΚΒΜΜ, θυμούνται την καρποφόρα συνεργασία τους, την αγωνία για την τύχη των έργων, την αξία που αποκτά στη μεταπολεμική περίοδο η ηλεκτρονική βάση δεδομένων.
Φορέας με εντυπωσιακό έργο
| Φοιτήτρια από τη Συρία συντηρεί εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτό κατά τη διάρκεια του προγράμματος Syrian Mosaic Pavemet Documentation, που διοργάνωσε το Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων Θεσσαλονίκης σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο της Δαμασκού. |
Για το ΕΚΒΜΜ η έκθεση σηματοδοτεί τη δυναμική επανεκκίνηση ενός φορέα με εντυπωσιακά έργα μικρότερης ή μεγαλύτερης κλίμακας (μελέτες, συντήρηση, ανάδειξη βυζαντινών μνημείων και φορητών εικόνων) που πραγματοποίησαν σε χώρες κυρίως της Μεσογείου και των Βαλκανίων από την ίδρυσή του (1997) ώς σήμερα. Ο μεταβυζαντινός ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Ζερβάτι Αργυροκάστρου, τα ψηφιδωτά δάπεδα της Μονής του Αγιου Λωτ στη Νεκρά θάλασσα, ο πύργος Nεμπόισα στο κάστρο του Βελιγραδίου, το ερειπωμένο καθολικό του Αγίου Αβερκίου της βυζαντινής Μονής Ελεγμών στη Μαύρη Θάλασσα, οι τοιχογραφίες στον ναό του αγίου Γεωργίου στο Runovic, η συντήρηση ψηφιδωτών δαπέδων στο «Κάθισμα» των Ιεροσολύμων είναι μερικά μόνο από τα μνημεία που φέρουν την υπογραφή του ΕΚΒΜΜ για την ανάδειξή τους.
Το μνημόνιο συνεργασίας που υπέγραψαν την περασμένη Παρασκευή η πρόεδρος του δ.σ. του ΕΚΒΜΜ Ναταλία Πούλου με την υπουργό Πολιτισμού της Βόρειας Μακεδονίας Ιρίνα Στέφοσκα αποτελεί την αρχή μιας σειράς νέων έργων στην ευρύτερη γειτονική μας περιοχή. Η διμερής συμφωνία ξεκινάει με τη συντήρηση τοιχογραφιών της κομνήνειας τέχνης στον Ι. Ν. Αγίου Γεωργίου στο Τουρμπίνοβο – ενός από τα κορυφαία μνημεία της μεσοβυζαντινής τέχνης.
Το έργο στη Βόρεια Μακεδονία δεν περιλαμβάνει απλώς και μόνο τη συντήρηση και την ανάδειξη του βυζαντινού μνημείου. Η συνεργασία, διευκρινίζει η διευθύντρια του ΕΚΒΜΜ κ. Καραγιάννη, «θα είναι ταυτόχρονα ένα βιωματικό σεμινάριο για την εκπαίδευση προσωπικού σε όλα τα στάδια συντήρησης και αποκατάστασης με δημοσιεύσεις, συνέδρια και εκδόσεις. Τα οφέλη είναι αμοιβαία».
Το ΕΚΒΜΜ με έδρα τη Θεσσαλονίκη, είναι ένας ευέλικτος φορέας εποπτευόμενος από το υπουργείο Πολιτισμού, με εξειδικευμένους συνεργάτες και με διαχειριστική δυνατότητα αξιοποίησης πόρων από ποικίλες πηγές (ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις, επιχορηγήσεις, εθνικά κονδύλια). «Κινείται και δραστηριοποιείται με εξωστρέφεια σε διεθνές επίπεδο εδώ και 23 χρόνια», υπενθυμίζει η κ. Πούλου. «Στις διαπολιτιστικές συνεργασίες υπάρχει αμοιβαία εμπιστοσύνη και άριστη επιστημονική συνεργασία». Επιτελεί πολιτιστική διπλωματία. Παρέχει τεχνογνωσία και εκπαίδευση εκτός συνόρων, συμμετέχει ως leader σε ευρωπαϊκά προγράμματα. Δύο από αυτά, το MoNa: Monuments in Nature για την ισορροπημένη συνύπαρξη μνημείων και περιβάλλοντος χώρου με εταίρους τη Σαντορίνη, τη Μεσημβρία Βουλγαρίας, το Βουθρωτό Αλβανίας και την Κύπρο για το Δάσος Πάφου καθώς και το πρόγραμμα για την «παραδοσιακή ξυλογλυπτική» στην Ελλάδα και την Τουρκία βρίσκονται σε εξέλιξη. Επίσης προχωρεί και η ψηφιοποίηση του Αρχείου του Σλόμπονταν Τσιούρτσιτς που παραχώρησε στο ΕΚΒΒΜΜ η «Βυζαντινή Οικουμένη».
Γ. Μυρτσιώτη
Πηγή: Καθημερινή
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου