Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης (Πυθεύς, περ. 380 – περ. 310 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας έμπορος, εξερευνητής και γεωγράφος

 

Ο Πυθέας ο Μασσαλιώτης (Πυθεύς, περ. 380 – περ. 310 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας έμπορος, εξερευνητής και γεωγράφος από τη Μασσαλία της σημερινής Γαλλίας. Είναι γνωστός για το ταξίδι που πραγματοποίησε στις θάλασσες της βόρειας Ευρώπης, κατά το οποίο έφτασε σε ένα νησί με το όνομα Θούλη, το οποίο πιθανόν ταυτίζεται με την σημερινή Ισλανδία και σε μία θαλάσσια περιοχή όπου ο αέρας αποθέτεται σε πάγο, πιθανόν κοντά στον αρκτικό κύκλο και στην σημερινή Γροιλανδία.

Το ταξίδι του Πυθέα

Ο Πυθέας περιέγραψε το ταξίδι του στα βιβλία του Περί Ωκεανού και Γης περίοδος, από τα οποία σώζονται μόνο αποσπάσματα, σε αναφορές άλλων συγγραφέων. Ανάμεσα σε αυτούς, ο Στράβων και ο Πολύβιος αμφιβάλουν για το αν ο Πυθέας έκανε πραγματικά το ταξίδι που περιγράφει.

Ο τρόπος που ξεκίνησε το ταξίδι του ο Πυθέας δεν είναι επακριβώς γνωστός. Μπορεί να πέρασε από το Στενό του Γιβραλτάρ, αλλά είναι επίσης πιθανό να ταξίδεψε αρχικά δια ξηράς μέσω της Γαλλίας. Στη συνέχεια βρέθηκε στη Μεγάλη Βρετανία, για την περίμετρο της οποίας υπολόγισε τιμή που διαφέρει κατά 2,5% από την πραγματική. Εκεί επισκέφτηκε την Κορνουάλη, σημαντικό τόπο εξόρυξης κασσίτερου. 

Μετά από θαλάσσιο ταξίδι έξι ημερών προς το βορρά έφτασε σε έναν τόπο που ονομάζει Θούλη. Για τη Θούλη ο Πυθέας αναφέρει ότι ήταν μία γεωργική χώρα, όπου η μεγαλύτερη ημέρα διαρκεί 20 (ισημερινές) ώρες. Αυτό παραπέμπει σε γεωγραφικό πλάτος 64 μοιρών. Οι εκεί κάτοικοι τρέφονταν με φρούτα και παρασκεύαζαν ένα ποτό από σιτάρι και μέλι.

Η Θούλη

Σχετικά με το ποια ήταν η Θούλη που επισκέφτηκε ο Πυθέας έχουν γίνει διάφορες υποθέσεις. Εικάζεται ότι πρόκειται για την Ισλανδία, τις ακτές της Νορβηγίας, τις Νήσους Φερόες ή τις Νήσους Σέτλαντ.

Βόρεια της Θούλης, σε απόσταση μίας μέρας ναυτικού ταξιδιού, ξεκινούσε μία περιοχή όπου η θάλασσα αναμιγνυόταν με τον πάγο, τη στεριά και τον αέρα. Υπάρχουν θεωρίες σύμφωνα με τις οποίες ο τόπος που περιγράφει ο Πυθέας είναι οι περιοχές του Αρκτικού κύκλου κοντά στην Ισλανδία ή τη Νορβηγία, όπου το θαλασσινό νερό αρχίζει να πήζει και υπάρχει πυκνή ομίχλη. Ο συνδυασμός αυτός (νερό-πάγοι-ομίχλη) του έδωσε την εντύπωση της ανάμιξης των στοιχείων της φύσης.

Στη συνέχεια ο Πυθέας ταξίδεψε στη Βόρεια Θάλασσα και πιθανώς και στη Βαλτική.

Στράβων (απόσπασμα)

Πηγή: Στράβων-Γεωγραφικὰ Β'.5.8 

῾Ο μὲν οὖν Μασσαλιώτης Πυθέας τὰ περὶ Θούλην τὴν βορειοτάτην τῶν Βρεττανίδων ὕστατα λέγει, παρ᾿ οἷς ὁ αὐτός ἐστι τῷ ἀρκτικῷ ὁ θερινὸς τροπικὸς κύκλος· παρὰ δὲ τῶν ἄλλων οὐδὲν ἱστορῶ, οὔθ᾿ ὅτι Θούλη νῆσός ἐστί τις οὔτ᾿ εἰ τὰ μέχρι δεῦρο οἰκήσιμά ἐστιν, ὅπου ὁ θερινὸς τροπικὸς ἀρκτικὸς γίνεται.

«Ο μεν λοιπόν Πυθέας ο Μασσαλιώτης σχετικά με την Θούλη . λέει ότι είναι βορειότερη από τα Βρετανικά νησιά και αποτελεί το έσχατο μέρος του κόσμου, όπου και ο θερινός τροπικός κύκλος είναι ίδιος με τον αρκτικό κύκλο. Από δε τους άλλους τίποτε δε διηγούμαι (εννοεί συγγραφείς), ούτε ότι υπάρχει κάποιο νησί Θούλη, ούτε εάν τα μέρη αυτά τώρα είναι κατοικήσιμα, εκεί όπου ο θερινός τροπικός γίνεται αρκτικός»

Κριτικές

Ο Πολύβιος και ο Στράβων αμφισβητούσαν τον Πυθέα κυρίως ο Στράβων ωστόσο ο Ερατοσθένης και ο Ίππαρχος πήραν στα σοβαρά κυρίως τις αστρονομικές του παρατηρήσεις και με την πάροδο του χρόνου, οι παρατηρήσεις αυτές επιβεβαιώθηκαν επιστημονικά.

Βιβλιογραφία:

• Barry Cunliffe, Πυθέας, ο Έλληνας Εξερευνητής και Θαλασσοπόρος, εκδόσεις Γκοβόστη, Αθήνα
• Χρήστος Λαζός, Το ταξίδι του Πυθέα στην άγνωστη Θουλή,εκδόσεις Αίολος,Αθήνα 1996 ISBN 960-521-000-2
• Θανάσης Ι. Μαργαρίτης, ΠΥΘΕΑΣ, εκδόσεις Σμυρνιοτάκης

Πηγή εικόνας: Από Fschwarzentruber - Έργο αυτού που το ανεβάζει, CC BY-SA 4.0

el.wikipedia.org/wiki