Λέρος: Η «Μέκκα» των ναυαγίων αποκαλύπτεται

 

Ναυάγιο γερμανικού αεροσκάφος Heinkel 111/ Photo : lerosisland.gr

Το νησί εξελίσσεται σε κορυφαίο προορισμό καταδυτικού τουρισμού διαθέτοντας τα περισσότερα πολεμικά ναυάγια, μετά τη Νορμανδία  

Ξέρετε πως η Λέρος κρύβει στη θάλασσα της τα περισσότερα, μετά τη Νορμανδία, πολεμικά ναυάγια στον κόσμο; Δεν είναι τυχαίο πως το έγκυρο γερμανικό τουριστικό περιοδικό «Tauchen Magazin» έχει χαρακτηρίσει το νησί: «Μέκκα των ναυαγίων», το οποίο μάλιστα προσελκύει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον Ελλήνων και ξένων fun της κατάδυσης. 

Τα τελευταία χρόνια η Λέρος εξελίσσεται σε κορυφαίο προορισμό καταδυτικού τουρισμού, με ναυάγια που αποτελούν συναρπαστικούς μάρτυρες της νεότερης ιστορίας, και κουφάρια στο βυθό που έχουν γίνει ένα με το θαλάσσιο περιβάλλον.

Οι ξένοι λάτρεις της κατάδυσης, κυρίως από χώρες με σχετική κουλτούρα (Ολλανδία, Γερμανία, Βέλγιο κ.α), αποτελούν βασικούς επισκέπτες στο νησί, που συνήθως συνδυάζουν το αγαπημένο τους χόμπι με τις καλοκαιρινές τους διακοπές. Ωστόσο και οι Έλληνες fan, πληθαίνουν με τον καιρό.

 

 Κατά κοινή ομολογία η κατάδυση αποτελεί μια πρωτόγνωρη εμπειρία, που προσφέρει αισθήματα χαλάρωσης και ηρεμίας, αλλά και μιας αλλιώτικης επαφής με τη θάλασσα και τις απίστευτες ομορφιές του υποθαλάσσιου κόσμου. Αν βρεθείτε στην όμορφη Λέρο, θα πρέπει να ζήσετε τη μοναδική αυτή εμπειρία και θα σας εξηγήσουμε πώς.

«Μέκκα των ναυαγίων»

Πώς όμως βρέθηκαν τόσα πολλά πολεμικά ναυάγια στον βυθό της Λέρου; Την περίοδο της ιταλικής κατοχής των Δωδεκανήσων (1912-1943), η Ρώμη επέδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το νησί, τόσο λόγω της γεωγραφικής του θέσης -στην «καρδιά» του Αιγαίου Πελάγους- όσο λόγω του μεγαλύτερου φυσικού λιμανιού -στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου- που διαθέτει (Λακκιού). Ο Μουσολίνι θεωρούσε την Λέρο «κλειδί» στους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς του, μ’ αποτέλεσμα να την μετατρέψει σε μια μεγάλη υπερσύγχρονη -για την εποχή- αεροναυτική βάση, με στόχο να βάλει τέλος στα σχέδια της Αγγλίας για διείσδυση της στη Μέση Ανατολή. 

Παραμονές του Β΄ Π΄Π. το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, είχε μετατραπεί σε μία μεγάλη αεροναυτική βάση, με υπόγειες και επίγειες εγκαταστάσεις (διοικητήρια, κοιτώνες στρατιωτών, υπόγειες στοές για φύλαξη πυρομαχικών, δεξαμενές καυσίμων, υπόστεγα για υδροπλάνα, ναυπηγοεπισκευαστική μονάδα αλλά και πυροβολαρχίες σε στρατηγικής σημασίας θέσεις σε όλο το νησί κ.α.). 

Παραμονές του Β΄ Π΄Π. το μεγαλύτερο μέρος του νησιού, είχε μετατραπεί σε μία μεγάλη αεροναυτική βάση, με υπόγειες και επίγειες εγκαταστάσεις (διοικητήρια, κοιτώνες στρατιωτών, υπόγειες στοές για φύλαξη πυρομαχικών, δεξαμενές καυσίμων, υπόστεγα για υδροπλάνα, ναυπηγοεπισκευαστική μονάδα αλλά και πυροβολαρχίες σε στρατηγικής σημασίας θέσεις σε όλο το νησί κ.α.).

Η μάχη της Λέρου

Κατά τη διάρκεια του Β’ Π.Π., και μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών (1943), οι Γερμανοί, που έχουν ήδη καταλάβει τη Ρόδο και την Κω, στράφηκαν εναντίον της Λέρου, την οποία υπερασπίζονταν Ιταλοί και Άγγλοι. Με μία ειδική επιχείρηση, που περιελάβανε αρχικά συνεχή βομβαρδισμό από αέρα και κορυφώθηκε με απόβαση χερσαίων δυνάμεων, οι Γερμανοί κατέλαβαν στις 16/10/1941 -και μετά από τετραήμερη μάχη- το νησί, με απώλειες και για τα δύο στρατόπεδα.

Από τις γερμανικές επιθέσεις βυθίστηκαν το ελληνικό αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» και το βρετανικό αντιτορπιλικό «Intrepid» που είχαν αναζητήσει καταφύγιο στο λιμάνι του Λακκιού. Ήταν η τελευταία νίκη των δυνάμεων του Άξονα και η τελευταία ήττα των Συμμάχων. 

Τα πολλά πολεμικά ναυάγια στο βυθό του νησιού, αεροσκάφη και πλοία, αποτελούν συναρπαστικούς μάρτυρες της «Μάχης της Λέρου» και κομμάτι της ελληνικής και παγκόσμιας ιστορίας. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα ανεξάντλητο θαλάσσιο Μουσείο που μεταφέρει τους divers επισκέπτες, πίσω στο χρόνο και στην ιστορία.

Τα επισκέψιμα ναυάγια

Θα πρέπει να γνωρίζετε πως η κατάδυση επιτρέπεται μόνο σε ειδικά οριοθετημένες περιοχές γύρω από το νησί. Τον περασμένο Μάρτιο το υπουργείο Πολιτισμού, απέδωσε εννέα συνολικά ναυάγια πλοίων και αεροπλάνων, για οργανωμένες και καθοδηγούμενες καταδύσεις στην Λέρο και στην γειτονική Τέλενδο. Από αυτά, τα επτά αφορούν τα πολεμικά γεγονότα του 1943 στο νησί και τα υπόλοιπα δύο τα νεότερα χρόνια. Συγκεκριμένα:

Αντιτορπιλικό «ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΟΛΓΑ»

Βυθίστηκε την 26η Σεπτεμβρίου 1943 στο Λακκί της Λέρου, κατόπιν αεροπορικής επιδρομής της Luftawafe. Ανώτατο βάθος 40 μέτρα. Πολεμικό πλοίο.

Γερμανικό αποβατικό τύπου «Η»

Βυθίστηκε στις 12/11/1943, στα Β.Α. της βραχονησίδας Στρογγυλή στη Λέρο κατόπιν κανονιοβολισμού από την πυροβολαρχία PL 888 του υψώματος Μπλεφούτι. Βυθίστηκε Β.Α. της βραχονησίδας Στρογγυλή. Το ναυάγιο βρίσκεται σε βάθος από 12 ως 20 μέτρα.

Γερμανικό αεροσκάφος Junkers 52/Βάθος 51 μ.

Κατέπεσε από συμμαχικά πυρά στις 13/11/1943. Είναι τρικινητήριο με μήκους ατράκτου 18,90 μέτρα και άνοιγμα φτερών 29 μέτρα. Το αεροπλάνο μετέφερε Γερμανούς αλεξιπτωτιστές και χτυπήθηκε μετά την ρίψη τους στο ύψωμα Ραχης. Προσθαλασσώθηκε Β.Α. της Λέρου.

Γερμανικό αεροσκάφος Arado Ar 196 /Βάθος 20 μ.

Βρίσκεται ανατολικά του ακρωτηρίου Μαύρος Κάβος και μεταφέρθηκε στο σημείο παρασυρόμενο από δίχτυα αλιευτικού σκάφους. Πολεμικό αεροσκάφος.

Γερμανικό αεροσκάφος Heinkel 111/ Βάθος 16 μ.

Βρίσκεται βυθισμένο Β.Δ. του κόλπου Μπλεφούτι. Μεταφέρθηκε παρασυρόμενο από δίχτυα αλιευτικού σκάφους.

Φορτηγό πλοίο Β.Δ. του ακρωτηρίου Κοραή/βάθος 43 μ.

Βυθίστηκε τον Σεπτέμβριο 1943, από τορπίλη γερμανικού αεροσκάφους στον όρμο Παρθένι, βόρεια της Λέρου.

Ιταλική φορτηγίδα/Βάθος 41 μ.

Πρόκειται για σκάφος καθέλκυσης μεταλλικού ανθυποβρυχιακού δικτύου προστασίας του λιμένα Λακκιού. Βυθίστηκε τον Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο του 1943.

Επιβατηγό ΠΑΝΟΡΜΙΤΗΣ, Τέλενδος/Βάθος 40 μ.

Βυθίστηκε την 26η Ιανουαρίου 1966, ταξιδεύοντας από την Λέρο στην Κάλυμνο, κατόπιν πυρκαγιάς και πρόσκρουσης στα βράχια της ακτής.

Αμερικάνικο αποβατηγό/Βάθος 40 μ.

Τα στοιχεία ταυτοποίησής του δεν είναι γνωστά, ούτε και οι συνθήκες βύθισής του στην περιοχή του Λακκιού. Είναι αμερικανικής κατασκευής και προφανώς αποτελεί τμήμα της βοήθειας του δόγματος Τρούμαν στην μεταπολεμική Ελλάδα.

Βουτιά στην ιστορία

Στην Αγία Μαρίνα της Λέρου, λειτουργεί το οργανωμένο καταδυτικό κέντρο «Υδρόβιος», που είναι από τα πρώτα στην Ελλάδα που κάνει πράξη την εμπειρία του καταδυτικού τουρισμού. «Ψυχή» του είναι ο εκπαιδευτής Κώστας Κουβάς, ο οποίος έχει ερευνήσει τα ναυάγια και μπορεί να σας ενημερώσει για την ιστορία και την κατάστασή τους στον βυθό.

To καταδυτικό κέντρο «Υδρόβιος» στην Αγία Μαρίνα, κάνει πράξη εδώ και χρόνια την εμπειρία του καταδυτικού τουρισμού

Ο ίδιος και οι επαγγελματίες συνεργάτες του, μπορούν να σας προσφέρουν μια μοναδική εμπειρία κατάδυσης σε κάποιο από τα πολεμικά -και όχι μόνο- ναυάγια του νησιού, ανάλογα με την εμπειρία σας. Οι καταδύσεις είναι απολύτως ασφαλείς και μπορούν να τις ακολουθήσουν άτομα κάθε ηλικίας. Δεν απαιτούν μυϊκή δύναμη, καθώς η υποβρύχια κολύμβηση είναι χαλαρή. Ωστόσο επιβάλλεται η καλή φυσική κατάσταση.

Αρχάριοι στην κατάδυση;

Αν πάλι είστε εντελώς αρχάριοι κανένα απολύτως πρόβλημα. Θα παρακολουθήσετε μία σύντομη αλλά αναλυτική εκπαίδευση, στο καταδυτικό κέντρο «Υδρόβιος» στην Αγία Μαρίνα, που περιλαμβάνει βασική εισαγωγή στην θεωρία της αυτόνομης κατάδυσης, ενημέρωση για τον εξοπλισμό και τη λειτουργία του και κάποιες ασκήσεις τις οποίες στη συνέχεια θα εφαρμόσετε πρακτικά σε ρηχά νερά με άριστες θαλάσσιες συνθήκες. Στο στάδιο αυτό, θα αντιληφθείτε πώς είναι να κινείστε κάτω από την επιφάνεια του νερού, με τη χρήση μιας αυτόνομης συσκευής αέρα, απολαμβάνοντας την έλλειψη βαρύτητας και το θαλάσσιο περιβάλλον.

Η ενημέρωση διαρκεί 2,5 ώρες και περιλαμβάνει το θεωρητικό και πρακτικό κομμάτι της εκπαίδευσης. Στη συνέχεια και εφόσον είστε «ΟΚ», νοιώθετε απόλυτα ασφαλείς και εξοικειωμένοι με τον εξοπλισμό και τη χρήση του και -βασικό- είστε απόλυτα ήρεμοι, τότε μπορείτε να ξεκινήσετε την πρώτη σας υποβρύχια εξερεύνηση, στα συντρίμμια ενός γερμανικού αποβατικού πλοίου τύπου «Η», πάντοτε με την καθοδήγηση και τη συνοδεία του κ. Κουβά και των άριστα εκπαιδευμένων συνεργατών του.

Το σκάφους του «Υδρόβιος» θα σας μεταφέρει από την Αγία Μαρίνα Β.Α. της βραχονησίδας Στρογγυλή όπου και θα αγκυροβολήσει κοντά στη θέση του ναυαγίου. Αφού κουμπώσετε τον εξοπλισμό σας, είστε πλέον έτοιμοι να πηδήξετε στο νερό, έχοντας δίπλα σας τον εκπαιδευτή-συνοδό σας. Σε λίγο θα δείτε μπροστά σας τα συντρίμμια του γερμανικού αποβατικού πλοίου με πολλά είδη ψαριών και μικροοργανισμών, ανάμεσά τους. Γύρω από το κουφάρι του αποβατικού, θα δείτε σκορπισμένο στρατιωτικό εξοπλισμό των Γερμανών (τυφέκια, κράνη, άρβυλα κ.α.) που βέβαια δεν αγγίζετε και απαγορεύεται η απομάκρυνσή τους από τον βυθό.

Για την ιστορία, το αποβατικό μετέφερε γερμανικές στρατιωτικές δυνάμεις από την γειτονική Κάλυμνο, κατά τη «Μάχη της Λέρου» το 1943 όταν βλήθηκε στο πηδάλιο από οβίδα, μ’ αποτέλεσμα να μείνει ακυβέρνητο και να προσκρούσει στα βράχια. Από τις εκρήξεις πολεμοφοδίων που ακολούθησαν, τυλίχτηκε στις φλόγες και βούλιαξε στο σημείο. Μόλις 35 Γερμανοί επέζησαν. Το αποβατικό «κόπηκε» στα δύο και σε πολλά σημεία στο βυθό διακρίνεται ο φορητός εξοπλισμός των Γερμανών.

Η κατάδυση στο βυθό διαρκεί 30-35’ και ο τελικός χρόνος σχετίζεται με την κατανάλωση του οξυγόνου. Να θυμάστε πως όσο πιο ήρεμα κινείστε, τόσο πιο αργά θα τελειώσει το οξυγόνο της φιάλης σας. Οπότε ήρεμα και χαλαρά.

Οι εμπειρότεροι, εκτός από κουφάρια πλοίων και αεροπλάνων, μπορούν να κολυμπήσουν πλάι σε θαλάσσια θηλαστικά που βρίσκουν καταφύγιο στο νησί, όπως φώκιες, δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες και φυσητήρες, και μέσα σε καταπληκτικά οικοσυστήματα, υποβρύχιες σπηλιές, ξέρες και τοίχους με κοράλλια και απίθανα χρώματα.

Να θυμάστε πως η Λέρος διαθέτει από τα πλουσιότερα λιβάδια Ποσειδωνίας, το χορτάρι της θάλασσας δηλαδή, στη Μεσόγειο και πως τα γαλανά νερά της, με τη μεγάλη ορατότητα και τα δεκάδες είδη ψαριών, είναι ιδανικά για παρατήρηση αλλά και φωτογράφιση

Οι καταδυτικές δραστηριότητες του «Υδρόβιος» πραγματοποιούνται όλη τη διάρκεια του χρόνου. To κόστος της δράσης είναι 60 ευρώ και περιλαμβάνει την εκπαίδευση, τον εξοπλισμό, τη μεταφορά με σκάφος και βέβαια τη συνοδεία από πτυχιούχο δύτη.

Ο καταδυτικός τουρισμός αποτελεί δραστηριότητα των ειδικών εναλλακτικών μορφών τουρισμού και συγκεκριμένα του θαλάσσιου τουρισμού με σημαντικά περιθώρια ανάπτυξης στην Ελλάδα. Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία σε 6 εκ. υπολογίζονται οι δύτες σ’ όλον τον κόσμο που επικεντρώνονται σ’ αυτή τη δράση. Η μέση ηλικία υπολογίζεται μεταξύ 33 και 55 ετών, το δε οικονομικό όφελος -σε παγκόσμιο επίπεδο- ανέρχεται σε 1,5 δισ. ευρώ.

Πληροφορίες : hydrovius.gr, lerosisland.gr, leros.gr, travel.gr