Το Ρίο, το Ρήγμα του Κορινθιακού, η ασέβεια στην Άρτεμη, Ρέα, Ήρα, Ρίο ντε λα Πλάτα και Ριβιέρα…

 

Του Γιώργου Λεκάκη

Όλα εκ της ροής, (ρέω, ρω, ρέον)…

Η Ρέα, η Ήρα, ο Αήρ, ο Αιθήρ…

Τίποτε δεν γίνεται χωρίς ροή…

Η δασεία τη λέξεως ρίον, έγινε h,
και τοποθετήθηκε μετά το αρχικό γράμμα ρ
(Rhium, Antirrhium)...

Το Ρήγμα[1] του Ρίου (επιστημονικώς «Rio graben») Αχαΐας είναι μια περιοχή με σημαντικό στρωματογραφικό και παλαιοντολογικό ενδιαφέρον, όπου έχουν καταγραφεί αρκετές περιβαλλοντικές αλλαγές κατά την διάρκεια του Τεταρτογενούς. Οι αλλαγές αυτές είναι αποτέλεσμα της ενεργούς γεωτεκτονικής διεργασίας, που σχετίζεται με την γνωστή διαδικασία ρήξης, η οποία έχει συμβεί στην γεωτεκτονική περιοχή του Ρήγματος Κορίνθου-Πατρών, καθώς και της επίδρασης συνεχών κλιματικών αλλαγών. Συγκροτήματα απολιθωμάτων από τον Μέσο έως το Ανώτερο Πλειστόκαινο σε θαλάσσιες και χερσαίες ιζηματογενείς αλληλουχίες, που ευρίσκονται στα Συχαινά Πατρών / Sichaena (Rio Graben) στην δυτική πλευρά του ποταμού Χαράδρου, στην ΒΔ Πελοπόννησο, αναλύθηκαν σε πρόσφατη επιστημονική έρευνα.[2] Τα Άνω και Κάτω Συχαινά είναι πλέον συνοικία των Πατρών, στο Παναχαϊκό όρος. Την περιοχή διαρρέει ο ποταμός Μείλιχος (που πηγάζει πλησίον της) και ήταν φημισμένη για τον ναό της Τρικλαρίας Αρτέμιδος (ακόμη δεν έχει… βρεθεί!!!). Ο Μείλιχος ήταν Αμείλικτος, λόγω της ασεβείας της ιερείας της Αρτέμιδος, Κομαιθούς, στον ναό της, με τον εραστή της Μελάνιππο…

ῥίον (το), είναι το οποιοδήποτε προεξέχον μέρος (όπως η ρις = μύτη > λατ. nares > γερμ. Nase, κλπ.) ενός όρους, είτε προς τα επάνω, είτε προς τα εμπρός, ισθμός, χερσόνησος, γκρεμός... Δύσβατο σημείο, σκαιό, χαλεπό, που χρήζει αναρριχήσεως…

Ως εκ τούτου, το ρίον είναι όριον, απ’ όπου μπορεί κανείς να ορά (γι’ αυτό και λέγεται και σκοπή). Επίσης:

-σημαίνει ακρώρεια και κορυφή «περὶ ῥίον Οὐλύμποιο»[3] (Ομ. Il.8.25, cf. 14.154, 225, κλπ.), ρίον ὀρέων (Οδ.9.191), ῥίον οὔρεος (h.Ap.139) > γερμ Raise, αγγλ. Rise, κλπ. Το ρίον (< Fρισον) είναι ένα γιγαντιαίο μέρος / κομμάτι όρους / γης. Εξ ου και οι λέξεις για τους γίγαντες στις άλλες γλώσσες – γεννήματα της ελληνικής: > παλ.φραγγ. wrisil = γίγας), παλ.σαξ. wrisil (= γιγαντιαίος), παλ-.γερμ. Riso-, Rise, παλ.νορ. rise (= γίγας), έως και ιαπωνικά vris-, vreis-, κλπ.

-σημαίνει ακρωτήριον (Οδ.3.295) επειδή περιρρείται από ρέοντα ύδατα, και ως εκ τούτου όνομα πολλών τόπων (π.χ. Ῥίον Μολυκρικόν / Μολύκριον Αιτωλίας, Ῥίον Ἀχαϊκόν[4], Ρίον Φαρών[5], Ρίον Οινηνέων[6], Ρίον Θράκης, Ρίον Αττικής[7], Ρήγιον[8] Καλαβρίας, κ.ά..

-σημαίνει και κόλπο που σχηματίζεται από ακρωτήριον (Αελ.ΝΑ15.3).

Τέλος, το ρίον ως δεύτερο συνθετικό δηλώνει απόκομμα / μέρος / τμήμα / υποκοριστικόν του πρώτου συνθετικού > αργύριον (τμήμα αργύρου), προσκλητήριον, πρατήριον, κλπ.

ΤΡΟΠΕΣ: π – β -φ

Ρίον > ριπ- > ριφ- > ριβ-

Από του όρους το ρίον > η ριπή του ανέμου, κλπ. αλλά και ο rio (= ποταμός των ισπανοφώνων < riviere, river, κλπ…), το rift (= ρήγμα), η Ριβιέρα, Riviera, reissend, adrivus, rivulet rive riva, rivo, runnen[9] λέξεις σχετικές με την ροή, το ρέω, το ρεύμα / ρέμα, την ορμή, την όχθη,κλπ.

ΠΗΓΗ: Μέγα Ετυμ. Κλ. Πτολεμαίος. TLG. Λεξ. Σταματάκου. Γ. Λεκάκης «Ταξείδια με τις λέξεις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 12.7.2021.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Ρήγμα < ρήξις.

[2] Μελετήθηκε ιδία η Βίγλα 1 (πάχους 50 μ.). ΠΗΓΗ:  MariaTsonia, George Iliopoulos, Dimitra Valavani, Eleni Liapi, Penelope Papadopoulou, Konstaninos Stamoulis, Ioannis Koukouvelas, Nikolaos Kontopoulos «Palaeoenvionmental inferences on the Pleistocene deposits of the Charadros River (Rio graben, Western Corinth Gulf, Greece)», στο Quaternary International, Volume 589, 10.7.2021, σελ. 39-54, https://doi.org/10.1016/j.quaint.2021.03.036 

[3] Ούλυμπος = Όλυμπος.

[4] άλλως Δρέπανον, στο στόμιο του Κορινθιακού κόλπου (Θ.2.86, πρβλ. 84). Ρίον - Αντίρριον, οι ανταγωνιστές, οι αντεραστές.

[5] Νυν Καλαμάτας Μεσσηνίας, απέναντι του Ταινάρου.

[6] στην Οινώη Άργολίδος.

[7] Η Αττική < Ακτική, είχε πολλά ρία («Αττική ριβιέρα»)…

[8] Ρήγμα ιταλικής χερσονήσου – Σικελίας.

[9] Θυμηθείτε τους ορμητικούς Ρούνους…

arxeion-politismou.gr