Του Γιώργου Λεκάκη
Η νήσος Ίσσα[1] της Δαλματίας της Αδριατικής Θάλασσας κατοικήθηκε από την εποχή της Νεολιθικής περιόδου. Τον 4ο αιώνα π.Χ., ο Έλληνας τύραννος των Συρακουσών, Διονύσιος ο Πρεσβύτερος, ίδρυσε αποικία σε αυτήν. Αργότερα, έγινε ανεξάρτητη πόλη και έκοψε ιδικά της νομίσματα. Τα νομίσματά της, πολλών τύπων, είχαν ευρεία κυκλοφορία και ίδρυσε τις δικές της αποικίες. Η πιο αξιοσημείωτη από τις οποίες ήταν η Ασπάλαθος[2]! Σε στρατηγική θέση στην κεντρική Αδριατική, ίδρυσε το εμπορίον Τραγύριον[3] και Ύπτιον[4] στην ηπειρωτική Ιλλυρία. Αργότερα ετάχθη στο πλευρό του Πομπηίου και κατά συνέπειαν έχασε τα προνόμια και την αυτονομία της το 47 π.Χ. όταν υποβιβάσθηκε στον βαθμό του oppidum civium Romanorum και εξαρτιόταν από την νεοϊδρυθείσα αποικία στα Σάλωνα. Η αρχαία ελληνική πόλις, κτισμένη σε μια πλαγιά, στη δυτική πλευρά ενός μεγάλου κόλπου, προστατευόταν από ισχυρά τείχη, ορατά ακόμα, σχήματος ακανόνιστου τετράγωνου (265 x 360 μ.) που περιέκλειαν μια έκταση 9,8 εκταρίων. Βρέθηκαν το οδικό πλέγμα και τα θεμέλια των σπιτιών. Η νεκρόπολη έχει δώσει πολλά κομμάτια αγγείων, πολλά από την Μεγάλη Ελλάδα. Ο τοίχος του κοίλου του θεάτρου, είναι ενσωματωμένος στην σημερινή… Φραγκισκανική Μονή! Η αρχαία πόλις θα μπορούσε να φιλοξενήσει περίπου 3.000 άτομα! Επιγραφές, αγάλματα, νομίσματα και αγγεία της σώζονται στα αρχαιολογικά μουσεία στο Σπλιτ και στο Ζάγκρεμπ.
Γιατί τα λέω όλα αυτά;
Διότι οι δυο αρχαίες ελληνικές νησαίες πόλεις, κάποτε συνήψαν συμφωνία-συμμαχία:
Μια πέτρινη επιγραφή που βρέθηκε στην Λουμπάρντα (Lumbarda Psephisma) της Μαύρης Κέρκυρας είναι το αρχαιότερο γραπτό πέτρινο μνημείο στην Κροατία.
Αναφέρει ότι Έλληνες άποικοι, από την νήσο Ίσσα, ίδρυσαν μια ακόμη αποικία στο νησί, τον 4ο αιώνα π.Χ. Οι δύο κοινότητες έζησαν ειρηνικά μέχρι τους Ιλλυρικούς πολέμους (220 - 219 π.Χ.) με τους Ρωμαίους. Η επιγραφή χρονολογήθηκε στο 385 π.Χ.[7] Ένα επί πλέον θραύσμα της επιγραφής ανακαλύφθηκε το 2018 - δεν έχει ακόμη δημοσιευθεί! Η αρχαια ελληνική επιγραφή είναι χαραγμένη σε καστανοκόκκινο τοπικό ασβεστόλιθο.
Στην επιγραφή βλέπουμε πως οι υπογράφοντες γνωρίζουν την δωρική καταγωγή τους, από τον Ύλλο και τους δυο γιους του, Πάμφυλο και Δυμάνα!
Ο Πραξίδαμος ήταν ο καταγραφέας (ιερομνήμων), τον μήνα Μαχανέως, και η συμφωνία ήταν μεταξύ των οικιστών της Ίσσας και του Πύλλου, και του υιού του Δάζου. H επιγραφή παρακάτω:
ἀγαθᾶι τύχαι· ἐφ’ ἱερομνάμονος Πραξιδάμου, Μα[χανέος, συνθήκα οἰκισ]-
τᾶν Ἰσσαίων καὶ Πύλλου καὶ τοῦ ὑοῦ Δάζου· τάδε συ[νέγραψαν οἱ οἰκισταὶ]
καὶ ἔδοξε τῶι δάμωι· λαβεῖν ἐξαίρετον τοὺς πρώτους [καταλαβόντας τὰν χώ]-
ραν καὶ τειχίξαντας τὰν πόλιν τᾶς πόλιος οἰκόπ[εδον ἓν ἕκαστον τᾶ
τετειχισμένας ἐξαίρετον σὺν τῶι μέρει, τᾶς δὲ ἔ[ξω ἄλλο μέρος λαβεῖν αὐ]-
τοὺς καὶ τᾶς χώρας ἐξαίρετον τὸν πρῶτον κλᾶρον [τᾶς μὲν ἀμπελίτιδος]
πέλεθρα τρία, τᾶς δὲ ἄλλας τὰ μέρη· ἀναγραφῆμεν δὲ [καὶ τὸν κλᾶρον καὶ τὰ μέρη ὁ]-
[π]εῖ ἕκαστος ἔλαχε· κατάμονον δὲ εἶμεν αὐτοῖς καὶ τ[οῖς ἐγγόνοις πέλε]-
[θρο]ν καὶ ἥμισυ ἑκάστωι· λαβεῖν δὲ τοὺς ἐφέρποντας τᾶ[ς πόλιος οἰκόπεδον ἓν]
10 [καὶ τᾶ]ς ἀδιαιρέτου πέλεθρα τέσαρα καὶ ἥμισυ· τὰ[ς δὲ ἀρχὰς ὀμνύναι μηδ]-
[έποτ]ε̣ τὰν πόλιν μηδὲ τὰν χώραν ἄνδαιτον ποή[σεσθαι μηδαμῶς. εἰ δέ τί]
[κα ἄρχω]ν̣ προθῆι ἢ ἔτας συναγορήσηι πὰρ τ[ὰ ἐψαφισμένα, αὐτὸς ἄτιμος καὶ]
[τὰ ὑπάρχ]οντα δαμόσι[α ἔστ]ω, ἀθῶιος̣ [δὲ ὁ ἀποκτείνας αὐτὸν — — — — — —]
[— — — — —]ΤΟΥ[— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —]
15 [— — — — —]ΠΑΤΙ[ — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —]
[εἴ κα τῶι δ]άμωι δό[ξηι — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —]
vacat
17 [ο]ἵ̣δ̣[ε] κατέλαβον τὰν χώρ[αν καὶ ἐτείχιξ]αν τὰν πόλιν·
col. I.18 [Δυμᾶ]νες
[Ἀρ]χ[έ]λαος Μεσοδάμου
20 [Δα]μάτριος Ἀριστάρχου
[Δι]ονύσιος Δεινάρχου
[(?)Φανα]ῖος Ζωΐλου
[(?)Θεό]τιμος Φίντωνος
[Ἄν]ταλλος Ἀριστάρχου
25 [—]όλθων Θεοτίμου
Ἄνταλλος Σωπάτρου
[Ε]ὐκλῆς Σώσιος
[Μη]τρίκων Ἀριστῆνος
[Ζω]ΐλος [Φ]αναίου
30 [(?)Ἀρίστ]αρχος Θεμιστίου
[—]τ․ιος Τύρου
[— —]χρων Ἀριστῆνος
[— — —]ς Ἀρτεμιδώρου
[Νίκ]ανδρος Διονυσίου
35 [Ὄρθ]ων Κλεάρχου
[Εὔξ]ενος Φίλωνος
[— — —]λῆς Δώρου
[— — —]ν Στρατίππου
[— — —]ων Νικασίωνος
40 [— — — —]ς Σθένωνος
[(?)Ἄντα]λλος Ἀριστῆνος
[— — —]ων Ἀριστῆνος
[— — — —]ης Ἀντιμάχου
[— — —]ιος Λυσικράτεος
45 [— — —]ν Δώρου
[— — —ν] Μητρίκωντος
[— — —]τρος Θεμιστίου
[— — — —] Παντικλέος
[— — —]ος Ἐσθλαγόρα
50 [Μναστὴ]ρ Δαματρίου
[— — — —] Ἀπολλοδώρου
[Ἡρακλεί]δας Διονυσίου
[Εὐ]κλῆ[ς Ξεν]ίσκου
Ἀγησιάναξ Θ[ε]μιστίου
55 Σέστος Ἰλέα
Ζωΐλος Σωπάτρου
Εὔξενος Ἀνθίππου
Καλλισθένης Νικάνδρου
’Ανθεὺς Ποσει[δ]αίου
60 Θεόδοτος Ἡρακλείδα
Ἀθηναγόρας Κλεομήλου
Θεόδωρος Κλεάρχου
Σώ[σ]ανδρος Ἀριστοξένου
[(?)Ἀρισ]τίω[ν] Ἀ[ρι]στάρχου
65 [Ἀριστό]μα[χο]ς Ξενίσκου
[— — — — — — — — — —]
[— — — — — — — — — —]
col. II.18 [Ὑλλεῖς]
Ἡρα[κλείδας Θεοτ]ίμου
20 Ψυλλ[— — (?)Ξεν]ίσκου
Ἀπολλ[όδωρος Κ]όθωνος
Τελεσ[— — — — —]ου
Ἀρίστ[αρχος Φιλ]οκράτεος
Σωμν[— — — (?)Ἡρακλεί]δα
25 Καλλ[ίμαχος Ἁριστῆ]νος
Διονύ[σιος Ἁριστῆ]νος
Θεόδωρ[ος — — —]ος
Νίκαρχος [— — — —]
Ἀρίστων Ἀρ[ιστοκλ]έος
30 Ξενοκράτης Α[ἰσχρί]ωνος
Ἀγλωτροφῆς [— — —]ότου
Πρωτάγορας Φ[ίλω]νος
Πρώταρχος Ζ[ωΐλ]ου
Κλεόδικος Μν[αστ]ῆρος
35 Ἀ[ρ]χέβιος Διον[υσί]ου
Φ[ι]λίαρχος Διω[κλέ]α(?)
Ἄνταλλος Μενε[κρ]άτεος
Ἀπολλόδωρος Ποσε[ι]δαίου
Πρώταρχος Αἰσχρίων[ο]ς
40 Θ[ρ]ασύμαχος Εὐάρχου
Κόκκαλος Εὐάρχου
Σιμίας Καλλῆνος
Καλλίας Πρωτάρχου
[Ν]ουμήνιος Διονυσίου
45 [Ζ]ωΐλος Πρωτέος
[Φ]ίλικος Ζωΐλου
Διονύσιος Εὐβάτου
Ἀγλωτροφῆς Μναστῆρος
[Κ]λεαίνετος Ἡρακλείδα
50 [Ε]ὔβουλος Φιλώτα
[Π]ύθων Φιλοστράτου
[Ε]ὐκλῆς Εὐβουλίδα
[Ἀ]ριστὴν Ἀλεξίππου
[Μ]νησίπολις Ἀκουσίλα
55 [Φί]ντων Σωσθένεος
[Φι]λοκράτης Σάμου
[Ἀ]γλωτροφῆς Δαφν[αίου]
[Ζ]ήνων Ζωπύρου
[Ἱ]ππόδαμος Μενη[τίδα]
60 Δῶρος Λέοντο[ς]
Ζωΐλος Διωκ[λέα(?)]
Διονύσιος [— — —]
Φίντων Δ[— — — —]
Μίκων Ἀθ̣α̣[— — —]
65 Κλεόστρ[ατος — —]
Ἕλω[ρις — — — —]
Κλε[— — — — — —]
[— — — — — — —]
col. III.18 Πάμφυλοι
Ὀνάσιμος Κεφάλου
20 Βουλαγόρας Φιλέα
Σάλλας Φίλωνος
Αἰσχίνας Σάλλα
Πανθείδας Ἡρακλείδα
Καλλιμαχίδας Ὀνασίμου
25 Ἀντίπατρος Σάλλα
Ὄρθων Φιλιάρχου
Λυσανίας Ξενοτίμου
Σώσανδρος Μικύλου
Σωσίμαχος Βουλαγόρα
30 Ὀνασίλας Διοφάντου
Κλεύστρατος Κλεομήλου
Νικάνωρ Νίκωνος
Ὄρθων Νίκωνος
Ἀγέλοχος Θεοδώρου
35 Δωρικλῆς Δαφναίου
Ζέφυρος Δαματρίου
Ναύτωρ Σιβάλιος
Σώνυλος Μενύλλου
[— — — — — — — —]
40 [— — — — — — — —]
[— — — — — — — —]
Ἀθ[— — — — — — —]
Ξεν[α— — — — — —]
Τηλαμί[δας(?) — — —]
45 Χοίριλος Κ[λ— — —]
Νίκαρχος Δ[αματρίου(?)]
Ἡρακλείδας Δ[— — —]
Σιτάλκης Ἀρι[στῆνος(?)]
Ἡρώϊδας Βου[λαγόρα]
50 Διονύσιος [Μ— — — —]
Αἴσχυλ[ος — — — — —]
Διονύ[σιος — — — —]
Τιμ[α— — — — — — —]
Δ[ω— — — — — — —]
55 [— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
60 [— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
65 [— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
[— — — — — — — — —]
frg. H.1 [— — — — —]θρα[— —]
[— — — Θρ]ασυ[μάχου]
[— —] Θεοδώ[ρου]
[— — —]ας Πασίππ[ου]
5 [Κλε]όβουλος Κλεομ[ήλου]
[(?)Δι]οκλῆς Ἀκοσί[λα]
[— —]αγορος Ἀρχιτ[— —]
[(?)Σάλ]λας Αἰσχ[ρίωνος(?)]
[Μνησ]ίπολις Σ[— — — —]
10 [(?)Ἀγλα]ότιμος Λ[— — —]
[— — —]ος Σάλ[λα]
[Ἀριστόξ]ενος [— — —]
[— — — —]ν Ἀπ̣[ολλοδώρου(?)] {²⁷Ἀγ̣[λωτροφέος(?)]}²⁷
[— — — — —]ος [— — —]
15 [— — — — — — — — —]
frg. MG [— — — — — — — — — —]
[— — — — — —]․ΑΙ̣[— —]
[— — — — —] Φιλέα̣
[— — — — —] Ἀγεσί[λα]
[— — — — — —]εοφῶντο[ς]
5 [— — — — Νικ]ασίωνο[ς]
Ἀριστ̣[ίων] Μαμάρχ[ου]
Ὄρθων Δ[ι]ονυσίου
Ζώπυρος Διονυσίου
Δαμάρατος Ἡρακλείδ[α]
10 Δῶρος [Λ]έοντος
[Κ]αλ̣λ̣ισ[θ]ένης Ὀλυμπί[ου]
[— — — —]ο̣ς Κερκῶνος
[— — — —]ο[τα]ς̣ Σωσθένε[ος]
[— — — —]οτ[ας] Ἀγλωτροφ[έος]
15 [Νικα]σίων Ἀρχεβίο[υ]
[Διον]ύσιος̣ Πρωτ̣[άρχου(?)]
[— — — — — — — — — —]
frg. KL.col. II [— — — — — — — —]
[— — (?)Βουλαγ]όρα
[— — — — — — —]
col. III [— — — — — — — —]
Σ̣․[— — — — — — —]
Μνα[στὴρ τοῦ δεῖνος]
Εὐχή[νωρ τοῦ δεῖνος]
Γλαυ[κίας {²⁷Γλαυ[κίων]}²⁷ τοῦ δεῖνος]
5 Ζωΐλ[ος τοῦ δεῖνος]
Σωτᾶ[ς {²⁷Σώτα[ς]; Σώτα[λος]}²⁷ τοῦ δεῖνος]
Ἀρίσ[ταρχος τοῦ δεῖνος]
Φαν[αῖος τοῦ δεῖνος]
․[— — — — — — — —]
10 Ν[— — — τοῦ δεῖνος]
Β̣[— — — τοῦ δεῖνος]
[— — — — — — — —]
frg. IJ [— — — — — — — — —]
[— — — — — — —]χ[ου]
[— — — — Ἀρι]στάρχ[ου]
[— — — — — Θ]εοτίμου
[Ἠρακλείδ(?)]ας Κλείνα
5 [— — — — —] Λυκάδα
[— — — — —]ς Δαμάρχ[ου]
[— — — — —]ς Διονυ[σίου]
[— — — — —]ς Εὐβού[λου(?)]
[— — — — — —] Εὐκρά[του]
10 [— — — — — — — —]κ̣τ̣[— —]
[— — — — — — — — — — —]
frg. N [— — — — — —]
[— —]Ι̣Ι̣Α[— —]
[— —]ΑΙΡΟ[— —]
[— —]ΝΙΛ̣[— —]
[— — — — — —]
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 1.2.2020.
- Λεκάκης Γ. «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις».
- Cahill N. «Household and City Organization at Olynthus», σελ. 219-221.
- Hansen M.H. - T.H. Nielsen «An Inventory of Archaic and Classical Poleis», σελ. 333.
[1] Υπήρχε και στην Λέσβο πόλις με το όνομα Ίσσα (αργότερα Ιμέρα και Πελασγία), κληθείσα από την νύμφη Ίσση της Μάκαρος. Η πόλις της Δαλματίας νυν καλείται παραφρασμένα Vis / Βις, αλλά στο διάβα της ιστορίας της αναφέρεται και ως Lissa, ίσως εκ της αρχαίας ελληνικής πόλεως Λίσσος και Ακρόλισσος, της Δαλματίας. Ίσως σχετιζόμενη με αποικία Επιδαυρίων στην περιοχή.
[2] νυν επίσης παρασφρασμένα Σπλιτ.
[3] Μετέπειτα Tragurion, Traù, Trogir.
[4] Eption – νυν Stobreč.
[5] Η Κέρκυρα ελέγετο Γόργυρα, και Κόρκυρα. Η κερκυραϊκή, λοιπόν, νήσος της Αδριατικής καλείται νυν επίσης παραφρασμένα Korčula - Βλ. Γ. Λεκάκης «Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5».
[6] Gradine στην ντοπιολαλιά.
[7] Βλ. Sylloge³, Brunšmid, Inschriften 2-14 Brunšmid Syll.³ 141, Gr. Mauerbauinschriften 1 (1959) 204, 57 (ll. 1-18) - VAMZ 4 (1970) 31-44 (add. frgs.) - cf. SEG 17.312, 40.511, 42.549.
arxeion-politismou.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου