Τα «σιδερένια δόντια εξ ουρανού» και το αινιγματικό γλυπτό του Ηφαίστου, που βρέθηκε στην Γαλικία Αυστρίας – νυν Ουκρανία!!!

 

Τα «σιδερένια δόντια εξ ουρανού» και το αινιγματικό γλυπτό του Ηφαίστου, που βρέθηκε στην Γαλικία Αυστρίας – νυν Ουκρανία!!! Εικονίζονται Ζευς, Μεγάλη Μητέρα Θεά, Διόνυσος, και Απόλλων…

Του Γιώργου Λεκάκη

Το Zbruch Idol (πολωνικά: Światowid ze Zbrucza) είναι ένας «batwan» (γλυπτός πυλώνας) τουλάχιστον του  9ου αιώνα, ένα από τα λίγα μνημεία πριν εκχριστιανιστούν οι σλαβικοί πληθυσμοί…  Δημιουργήθηκε, λένε, από τους Kipchaks / Cumans (Κιπτσάκοι[1] / Κουμάνους). Αλλά επειδή αυτοί έφτιαχναν μόνο ξόανα για τους θεούς, αρχίζει και πλέον και λέγεται ότι το γλυπτό έργο τέχνης ίσως να είναι "μη σλαβικό"![2]..

Το γλυπτό έργο τέχνης θάφτηκε σε κάποιον λάκκο, λίγο μετά την επικράτηση του χριστιανισμού στην Ρωσία, το Κίεβο και την Πολωνία (966 μ.Χ.) – έχουν βρεθεί πολλά και διάφορα θαμμένα αρχαία γλυπτά ειδώλια γι’ αυτόν τον λόγο στο Κίεβο και το Νόβγκοροντ. Η τρομοκρατία και η τιμωρία της νέας θρησκείας κατά της αρχαιότερης και των οπαδών της, συνέβη κι εκεί, όπως παντού…

Τον 19ο αιώνα, όταν ο ποταμός Zbruch (αριστερός παραπόταμος του Τύρα – νυν Δνείστερου) άλλαξε κοίτη, η περιοχή όπου ήταν θαμμένο το γλυπτό βυθίστηκε. Επανανακαλύφθηκε κατά την διάρκεια μιας ξηρασίας, κοντά στο χωριό Lychkivtsi, βόρεια του Husiatyn, το 1848.

Αποτύπωσις του γλυπτού του Ηφαίστου από τον R. Wilkowski, 2013.

Ο τετράπλευρος γλυπτός πυλώνας από γκρίζο ασβεστόλιθο, ύψους 2,67 μ. έχει τρεις σειρές ανάγλυφων, χαραγμένες σε κάθε μία από τις 4 πλευρές του. Η κάτω βαθμίδα είναι 67 εκατ.[3], η μεσαία είναι 40 εκατ. και η άνω είναι 1,67 μ. Βρέθηκαν και ίχνη αρχικής πολυχρωμίας (την δεκαετία του 1960).

Αρχικώς συνδέθηκε με την σλαβική τετρακέφαλη θεότητα Sviatovid / Svetovid[4], αν και σήμερα αμφισβητείται. Αυτός, όμως, ήταν ο Έλληνας βασιλεύς της Αιγύπτου, Ήφαιστος[5]. κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης του οποίου, έπεσαν από τους ουρανούς «σιδερένια δόντια»[6] - θεωρήθηκαν δώρα του συνωνόματού του, σιδηρουργού Ηφαίστου, και έτσι από αυτά σφυρηλατήθηκαν για πρώτη φορά σιδερένια όπλα! Πριν από αυτό οι άνθρωποι πολεμούσαν με ρόπαλα και πέτρες. Ο βασιλιάς Ήφαιστος ήταν αυτός που διέταξε τις γυναίκες να έχουν μόνο έναν σύζυγο. Συγκυβέρνησε με τον γιο του, το όνομά του οποίου ήταν Ήλιος και οι Αιγύπτιοι τον έλεγαν καίσαρ (> τσάρος) Σαν (< Ζαν, Ζευς) Νταζμπόγκ (= Διός υιός)[7]…

Οι τρεις βαθμίδες του ανάγλυφου αντιπροσωπεύουν τα τρία επίπεδα του κόσμου:

- Κάτω

- Μεσαίο (των θνητών)

– Ανώτερο (και μεγαλύτερο κόσμο, των ουράνιων θεών).

Τα ανάγλυφα απεικονίζουν τους ακόλουθους χαρακτήρες:

Οι τρεις πλευρές της χαμηλότερης βαθμίδας δείχνουν μια γονατιστή, γενειοφόρο οντότητα που φαίνεται να στηρίζει την ανώτερη βαθμίδα με τα χέρια του. Κάτι σαν τον Άτλαντα. Η τέταρτη πλευρά είναι κενή.

Η μεσαία βαθμίδα δείχνει μια μικρότερη οντότητα, με εκτεταμένους βραχίονες και στις 4 πλευρές. Μόνο μία από τις 4 πλευρές έχει μια οντότητα με μια μικροσκοπική φιγούρα «παιδιού».

Οι 4 πλευρές της ανώτερης βαθμίδας έχουν τις μεγαλύτερες μορφές του γλυπτού, με 4 πρόσωπα ενωμένα κάτω από ένα υψηλό στρογγυλεμένο καπέλο. Κάθε μία από τις πλευρές έχει ένα ξεχωριστό χαρακτηριστικό:

- Ένα μενταγιόν / δακτυλίδι,

- ένα κέρας της αφθονίας (Αμάλθειας),

- ένα σπαθί,

- ένα άλογο, και

- ένα ηλιακό σύμβολο.[8] 

Τα χέρια τους δε, είναι σε θέσεις που πολλάκις έχουμε δει σε αρχαία ελληνικά γλυπτά, κυρίως σε Αφροδίτες, να προστατεύουν το στήθος και το αιδοίον τους.

Κατά Rybakov όμως, οι 4 πλευρές της ανώτερης βαθμίδας αντιπροσωπεύουν 4 διαφορετικούς θεούς, δύο θηλυκούς και δύο αρσενικούς, με τις αντίστοιχες οντότητες της μεσαίας βαθμίδας, πάντα του αντίθετου φύλου:

- Η αρσενική θεότητα με το άλογο και το σπαθί είναι ο θεός του κεραυνού Perun[9],

- η γυναίκα με το κέρας της αφθονίας είναι η Mokosh[10],

- η γυναίκα με το μενταγιόν είναι η Lada[11] και

- η αρσενική θεότητα με το ηλιακό σύμβολο, είναι ο Dažbog.[12]

Ο ίδιος λέει, επίσης, ότι η θεότητα του Κάτω Κόσμου είναι ο Veles. Ευνοήτον είναι πως οι σλαβικοί θεοί, έχουν την βάση τους στην αρχαία ελληνική θεογονία: Ζευς, η Μεγάλη Μητέρα Θεά, ο Διόνυσος, και ο Απόλλων, αντιστοίχως.

Όλα μαρτυρούν την μεγάλη θρακική / ελληνική εξάπλωση προς τον Βορά...

Το γλυπτό ανακαλύφθηκε τον Αύγουστο του 1848 στο χωριό Lychkivtsi (Liczkowce), στην Γαλικία (τότε της Αυστριακής Αυτοκρατορίας - νυν έκταση της Ουκρανίας), κατά την διάρκεια μιας ξηρασίας, όπως είπα, που έκανε ορατό τον πυθμένα του ποταμού. Ο φεουδάρχης (ιδιοκτήτης του χωριού), Konstanty Zaborowski, αδελφός του ποιητή, Τίμων / Tymon[13], το δώρισε στον Πολωνό κόμη Mieczysław Potocki, ο οποίος το 1850 το ανέφερε στην Επιστημονική Εταιρεία της Κρακοβίας. Ο Potocki ήταν ο πρώτος που είπε ότι το άγαλμα μπορεί να αντιπροσωπεύει τον θεό Swiatowid.

Το άγαλμα αρχικώς φυλάχθηκε στην Βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου Jagiellonian, το 1858 μεταφέρθηκε στην προσωρινή έκθεση αρχαιοτήτων στο παλλάτι της οικογένειας Lubomirski και στην συνέχεια στα κεντρικά γραφεία της Επιστημονικής Εταιρείας της Κρακοβίας. Μόλις το 1950 ετέθη σε μόνιμη έκθεση. Από το 1968 φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Κρακοβίας στην Πολωνία (< Απολλωνία). Ακριβή αντίγραφα που ευρίσκονται σε πολλά μουσεία, όπως και του Ιστορικού Μουσείου στη Μόσχα.

ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 7.5.2020.

- Λεκάκης Γ. «Κωνσταντινούπολη και Αγία Πετρούπολη».

- Famintsyn A. S. «Αρχαίες Σλαβικές Θεότητες», 1884.

- Lowmianski H. «Η θρησκεία των Σλάβων», 1979.

- Rybakov B. «Yazychestvo drevnikh slavyan», 1981, και «Paganism of Ancient Rus», 1987.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Τους θεωρούν τουρκικά φύλα, αλλά το κέντρο τους ήταν ο Πόντος.

[2] Βλ. H. Lowmiański «Η θρησκεία των Σλάβων», 1979.

[3] Πιθανόν κατά την ανασκαφή του μνημείου το 1848 να αποκόπηκε και να χάθηκε το κάτω στρώμα του.

[4] Κατ’ άλλους με την σλαβική θεότητα Triglav – βλ. Famintsyn. Κατ’ άλλους είναι φαλλικό (άρα διονυσιακό) και συνδέεται με τη γυναικεία θεότητα Rod – βλ. Rybakov.

[5] Οι Αιγύπτιοι τον αποκαλούσαν Σβάρογκ.

[6] Ο μύθος είναι αστρόμυθος, και διηγείται την πτώση μετεωριτών με σίδηρο στην περιοχή της Αιγύπτου.

[7] Βλ. Κώδικας Υπατίου / Hypatian Codex, συλλογή κειμένων που γράφηκε τον 15ο αιώνα από πολλά πολύ αρχαιότερα χειρόγραφα, από την Ι.Μονή Υπατίου / Ipatiev Ρωσίας. (Μήπως όμως πρόκειται για κείμενα της Υπατίας;). Πρόκειται για μια σλαβική μετάφραση του πρωτότυπου ελληνικού χειρογράφου του Malalin του 6ου αιώνα, όπου τα ελληνικά ονόματα των θεών Ήφαιστος και Ήλιος, αντικαταστάθηκαν από τον άγνωστο Ρώσο μεταφραστή…

[8] Εικόνα του θεού Swiatowid ευρέθη αρχικώς στο νησί Rügen, που φυλάσσεται σε έναν ξύλινο ναό, μαζί με ένα ιερό σπαθί, ένα κέρατο και ένα άλογο. Το ηλιακό σύμβολο αναγνώρισε ο Gabriel Leńczyk.

[9] θεός της βροντής (Ζευς), αντίπαλος του Βέλες.

[10] Η Mokosh / Μοκός είναι θεά προστάτις της γυναικείας εργασίας, της κλώσης και της ύφανσης (Εργάνη Αθηνά), της τύχης / μοίρας των γυναικών, της κουράς των προβάτων, των γυναικών κατά τον τοκετό (Άρτεμις), θεά-δύναμη γονιμότητος, κυρίαρχος του θανάτου, η Μεγάλη Μητέρα Θεά (Μα > Ρα > Ρέα > Ήρα)! Μητέρα των δίδυμων Jarilo και Morana (Διοσκούρων). Οι πιστοί της προσεύχονταν σε «πέτρες Mokosh» που είχαν σχήμα γυναικείου στήθους. Λατρευόταν έως και τους φιννικούς λαούς, ως Moksha. Απεικονίζεται και ως γυναίκα με υψωμένα χέρια, πλαισιωμένη από δύο άλογα και αλέτρι. Απεικονίζεται κάποιες φορές και με ανδρικά γεννητικά όργανα, ως η θεότητα που είναι υπεύθυνη και για την ανδρική ισχύ / γονιμότητα.

Αρχαιολογικά στοιχεία της Mokosh υπάρχουν από τον 7ο αιώνα π.Χ.

Η απαγωγή της Mokosh προκάλεσε τον αγώνα των θεών Περούν – Βέλες. Παράφραση της Τιτανομαχίας.

Από κάποιους ταυτίζεται και με την θεά Vela, σύζυγος του Veles, άλλη μορφή του πολύμορφου θεού Veles.

Κατά τον εκχριστιανισμό της Ρωσίας και του Κιέβου, αντικαταστάθηκε από την Παναγία και την αγία Παρασκευή.

[11] Η Lada ή Lado – θεωρείται παράφραση της Λήδας ή του ποτάμιου θεού Λάδωνα των Ελλήνων - αναφέρεται για πρώτη φορά το… 1405-1412 μ.Χ. Θεά του γάμου και της χαράς, θηλυκή έκφανση του θεού Βάκχου – Διονύσου των Θρακών και όλων των Ελλήνων, και θηλυκή έκφανση του θεού του πολέμου Άρη. Κυβερνήτις της ανοιξιάτικης φύσης, προστάτις των αγροτικών εργασιών (Δήμητρα), της γονιμότητος, του έρωτα και του γάμο. Βλ. «Church Slavonic» γραμμένα τον 17ο αι. μ.Χ. και B. Rybakov. Κηρύγματα σλάβων χριστιανών ιερέων, προέτρεπαν «να μην λατρεύουν την Lada και άλλους αρχαίους θεούς κατά τις ανοιξιάτικες τελετές και με λαϊκές παραστάσεις». Λατρευόταν έως και την Βαλτική. Το τραγούδι στον «άγιο θεό Λάντο» τραγουδούσαν κορίτσια, που χόρευαν γύρω από μια φωτιά.

[12] Οι μεγάλοι θεοί των σλάβων είναι οι: Perun, Hors (Ήλιος), Dažbog, Stribog, and Simargl / Περούν, Χορς, Ντάζμπογκ, Στριμπόγκ και Σίμαργκλ.

[13] Κάποιοι θεωρούν ότι είναι έργο του Tymon Zaborowski – βλ. Al. Komar και Nat. Khamaiko (2011).

arxeion-politismou.gr