Αστρονομικό κέντρο το Παγγαίο κατά την αρχαιότητα
Αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τις αστρονομικές μελέτες του αρχαίου κόσμου
Το Παγγαίο δεσπόζει στην γη της Ανατολικής Μακεδονίας και οι κορυφές του είναι ορατές από κάθε γωνιά της. Ορθώνεται επιβλητικό και αγέρωχο και η θέασή του είναι μια συνεχής πρόσκληση για ανάβαση. Όλες τις εποχές πολλοί επιλέγουν να ανέβουν στις κορυφές του, κύρια στο Μάτι και το Αυγό και λιγότερο στο Τρίκορφο, για να θαυμάσουν την υπέροχη θέα που προσφέρει στο βόρειο Αιγαίο αλλά και σε μεγάλο βάθος της ενδοχώρας.
Λίγοι είναι οι τυχεροί που έχουν βρεθεί νύχτα και έχουν βιώσει την εμπειρία του να βλέπεις τον ουράνιο θόλο να κατέρχεται τόσο χαμηλά, που έχεις την αίσθηση ότι αν απλώσεις το χέρι σου μπορεί να τα αγγίξεις. Μάλιστα ο αρχαίος συγγραφέας Φιλόστρατος στο έργο του ΤΑ ΕΣ ΤΟΝ ΤΥΑΝΕΑ ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΝ περιγράφει την ομορφιά ενός νυχτερινού ταξιδιού στις κορυφές του Καυκάσου λέγοντας ότι «αφού στέκεσαι πάνω σ’ αυτόν τον απέραντο και θείο μηχανισμό, να εκφέρεις σαφέστερες γνώμες για τον ουρανό, τον ήλιο και τη σελήνη, που και με το ραβδί σου ακόμη θα μπορούσες να τα αγγίξεις. Τόσο κοντά τους βρίσκεσαι».
Αυτή είναι η μοναδική εμπειρία που μπορεί να αποκομίσει όποιος βρεθεί μια ανέφελη κρύα νύχτα στην κορυφή του Παγγαίου και ειδικά οι χειμωνιάτικες νύχτες προσφέρουν καλύτερη θέαση, γιατί η χαμηλή υγρασία στον αέρα κάνει την θέαση πιο διαυγή!
Το Παγγαίο είναι η γη του Ορφέα και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ένας από τους τομείς που διέπρεψε ο αρχαίος θεολόγος και ποιητής ήταν και η αστρονομία. Διαβάζοντας τους ορφικούς ύμνους, δεν χρειάζεται να είσαι ειδικός για να καταλάβεις ότι πίσω από το θεολογικό κείμενο υπάρχει ένα πλήθος πληροφοριών για τις γνώσεις των αρχαίων για την ουράνια θόλο. Μάλιστα η περιγραφή της θέσης των αστερισμών είναι τόσο ακριβής που οι σημερινοί αστρονόμοι είναι σε θέση να χρονολογήσουν σε ποια εποχή έγινε η παρατήρηση και γράφτηκε το σχετικό κείμενο.
Επειδή η γέννηση και η ανάπτυξη του Ορφισμού έλαβε χώρα στη γη του Παγγαίου, συνάδουμε το συμπέρασμα ότι οι πρώτες παρατηρήσεις των αστρονομικών φαινομένων και η καταγραφή αυτής της γνώσης ως θεολογικό κείμενο θα μπορούσαν να έχουν γίνει στο Παγγαίο.
Αν προσπαθήσω να περιγράψω επιγραμματικά ποια είναι η γνώση που μας παρέδωσαν οι Ορφικοί, καταλήγουμε σε αυτόν τον κατάλογο:
Ανακάλυψαν τον ζωδιακό κύκλο.
Έδωσαν ονόματα στους αστερισμούς που διατηρήθηκαν μέχρι σήμερα.
Την εκλειπτική πορεία των ουρανίων σωμάτων και τις τροπές που λαμβάνουν.
Καθόρισαν τις εποχές του έτους και την έναρξη της κάθε εποχής.
Προσδιόρισαν το ισόχρονο των δύο βασικών εποχών τους έτους, του χειμώνα και του καλοκαιριού.
Γενικά μας κληρονόμησαν μια τάξη στην ουράνια θόλο που τηρούμε μέχρι σήμερα και αποτελεί τη βάση της αστρονομικής επιστήμης.
Αυτά συνέβησαν στη γη του Παγγαίου πολλά χρόνια πριν εμφανιστούν τα Ομηρικά έπη με την άλωση της Τροίας και τα άλλα γεγονότα που αποτέλεσαν τη βάση για το αρχαίο Δράμα, καθώς γνωρίζουμε από την αρχαία γραμματεία ότι ο Ορφέας μετείχε του πληρώματος της Αργούς.
Με την ευκαιρία να σημειώσω, γιατί είναι πολύ σχετικό με την αστρονομία, ό,τι ο Ορφέας αποτέλεσε και τον δάσκαλο του Πυθαγόρα, καθώς το κείμενο του Ιάμβλιχου για τον βίο του μεγάλου μαθηματικού και μουσικού μας παραδίδει σχετική αναφορά. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι ο Πυθαγόρας έμαθε μέσα από την διδασκαλία του Ορφέα πως οι αριθμοί είναι η ουσία του κόσμου.
Αν συνδυάσουμε την αστρονομική γνώση με τα μαθηματικά, ξεκινάει ένα τεράστιο ταξίδι μέσα στους αιώνες, με μοναδικούς σταθμούς, γεγονότα που μόνο θαυμασμό μπορούν να γεννήσουν σε όποιον τα μελετάει.
Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι από τη γη του Παγγαίου αρδεύτηκε η γνώση για να κατασκευαστεί το μοναδικό ταφικό μνημείο στην Αμφίπολη, στον Τύμβο Καστά, μέχρι τις αρχαίες γνώσεις ναυσιπλοΐας που οδήγησαν τον πλου των πρώτων ταξιδιωτών μέχρις τις ακτές της Βόρειας Αμερικής πολλά χρόνια πριν το ταξίδι του Χριστόφορου Κολόμβου.
Και θα αναρωτηθεί κάποιος και δικαίως, για το ποια πηγή μας παραδίδει την γνώση ότι στο Παγγαίο μελέτη του ουράνιου στερεώματος και κατά πόσο σήμερα υπάρχουν ευρήματα που να αποδεικνύουν αυτή την επιστημονική δραστηριότητα;
Ο Φιλόστρατος στο έργο του που προανέφερα, στο ίδιο κεφάλαιο που περιγράφει την νυχτερινή θέαση του ουρανού, σημειώνει ότι «έχω ακούσει ότι ο Κλαζομένιος Αναξαγόρας από την κορυφή του Μίμαντος στην Ιωνία ερευνούσε τα ουράνια και ο Θαλής ο Μιλήσιος από τη γειτονική Μυκάλη. Λένε ακόμη πως μερικοί χρησιμοποίησαν ως παρατηρητήριο το Παγγαίο και άλλοι τον Αθω».
Η επόμενη ερώτηση που θα μπορούσε να διατυπώσει κανείς είναι για το ποιο ήταν κατά την αρχαιότητα το σημείο θέασης και μελέτης του ουρανού από τις κορυφές του Παγγαίου; Υπάρχει απάντηση, όσο και αν έχουν συντελεστεί σημαντικές καταστροφές από τις κατά καιρούς παρεμβάσεις, τόσο στην αρχαιότητα με την εξορυκτική δραστηριότητα, όσο και στους νεώτερους χρόνους με την κατασκευή του χιονοδρομικού κέντρου αλλά και του σταθμού αναμετάδοσης των προγραμμάτων της ΕΡΤ. Για όσους δεν το γνωρίζουν να υπογραμμίσω ότι η κορυφή του Παγγαίου που φιλοξενεί τις εγκαταστάσεις της ΕΡΤ – σε αδράνεια σήμερα – είναι η ψηλότερη και φέρει το όνομα ΜΑΤΙ! Μήπως δεν δόθηκε τυχαία το συγκεκριμένο όνομα; Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν ευρήματα που μπορούν να τεκμηριώσουν την πιθανή θέση ενός αρχαίου αστρονομικού κέντρου, στις ψηλές κορυφές του Παγγαίου, αλλά για περισσότερα θα επανέλθω στο μέλλον.
Κλείνοντας θα διατυπώσω μια πρόταση που μπορεί να αποτελέσει ένα πρόσθετο στοιχείο στο αναπτυξιακό μοντέλο της περιοχής μας. Η κλιματική αλλαγή έχει ανατρέψει τις συνθήκες λειτουργίας του Χιονοδρομικού Κέντρου και αυτός είναι ο λόγος που εδώ και δεκαετίες δεν λειτουργεί. Αν όμως κατασκευάζονταν ένα αστρονομικό παρατηρητήριο για τους επισκέπτες, αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει μια νέα δυνατότητα και έναν πόλο έλξης, αλλά και για τους κατοίκους της περιοχής, μια ακόμη ενδιαφέρουσα ενασχόληση συνεπή με την ιστορία του τόπου.
Θεόδωρος Αν. Σπανέλης
Πηγή: xronometro
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου