Βρέθηκε «κραγιόν» για ζωηρό κόκκινο χρώμα 4.000 χρόνων! Αρχαία ελληνική λέξη το κράγιον > κραγιόν!

Του Γιώργου Λεκάκη

Ένα μικρό πέτρινο φιαλίδιο, που ακόμη κρατά μια φωτεινή κόκκινη χρωστική ουσία, μπορεί να είναι ένα πρώιμο παράδειγμα «κραγιόν»[1]!

Το φιαλίδιο ανακαλύφθηκε στην επαρχία Kerman, στο νοτιοανατολικό Ιράν, αφού πολλά νεκροταφεία της Εποχής του Χαλκού, κοντά στην πόλη Jiroft[2], πλημμύρισαν από τον ποταμό Halil το 2001.

Ο M. Vidale (από το Πανεπιστήμιο της Πάντοβα) και οι συνεργάτες του ανέλυσαν το τεχνούργημα, το οποίο φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Jiroft. Η χρονολόγηση με ραδιενεργό άνθρακα δείχνει ότι η σκούρα σκόνη στο φιαλίδιο είναι περίπου 4.000 χρόνων (αρχές της 2ης χιλιετίας π.Χ. – «πολιτισμός Marḫaši»[3]) – είναι γνωστό γεκικώς πως το κραγιόν είναι καλλυντικό 5.000 χρόνων.

«Το δοχείο, κατασκευασμένο από ένα λεπτό πράσινο βράχο χλωρίτη, έχει το σχήμα ενός τμήματος ζαχαροκάλαμου - οι άνθρωποι, εκείνην την εποχή, έκοβαν καλάμια σε τμήματα, για να χρησιμοποιηθούν ως φτηνά δοχεία για καθημερινή χρήση. Αλλά σε αυτήν την περίπτωση, η βάση είναι κατασκευασμένη από μια κομψή και πολύτιμη πέτρα».

Η ανάλυση (με XRD, SEM-EDS και HPLC-MS) των περιεχομένων του φιαλιδίου αποκάλυψε ότι το μείγμα ήταν κυρίως θρυμματισμένος αιματίτης (ο οποίος θα έδινε ένα ζωηρό κόκκινο χρώμα), μαγγανίτης, βραουνίτης, χαλαζίας, γαληνίτης και αγγλεσίτης. Μπορεί να έχουν προστεθεί φυτικές ίνες / κεριά στο μείγμα για να αρωματίσουν τις χρωστικές. Έχει δηλ. μια εντυπωσιακή ομοιότητα με τις συνταγές των σύγχρονων κραγιόν! Το παρασκεύασμα πιστεύεται ότι χρησιμοποιήθηκε ως χρώμα χειλιών, παρόμοιο με αυτό που απεικονίζεται σε μια εικόνα μιας νεαρής γυναίκας που κρατά μια πυξίδα, έναν καθρέπτη και ένα κυλινδρικό φιαλίδιο στον πάπυρο «Τορίνο 55001»(*) (εκ της Αιγύπτου), ο οποίος χρονολογείται στον 12ο αιώνα π.Χ. κατέληξαν στο συμπέρασμα.

ΠΗΓΗ: N. Eskandari, κ.ά. «A Bronze Age lip-paint from southeastern Iran», vol. 14, αρ: 2670 (2024), Scientific Reports, 1.2.2024. ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 2.2.2024. Και Live Science.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:

[1] Η λέξις κραγιόν, λένε, ότι είναι γαλλική (crayon = μολύβι). Αλλά υπάρχει η ελληνική λέξη κράγιον = σύστρεμμα (σύνστριμμα cod.) ἐν κεφαλῇ στον Ησύχιο, που προκαλεί και σημαίνει οίδημα, φλεγμονή, απόστημα, που παραπέμπει στο κόκκινο χρώμα. Από το αρχαίο ελληνικό κράγιον, λοιπόν, το κραγιόν (κοκκινάδι), το σκεύασμα με το οποίο οι γυναίκες βάφουν τα χείλη τους, ίνα τονώσουν το "τόξο του Έρωτα", δηλ. το σχήμα των χειλιών!

[2] Το Jiroft στον 28ο παράλληλο [28°40′47″N 57°44′41″E] παλαιότερα ελέγετο Sabzawaran, Sabzevaran, Sabzevaran-e.

[3] Waraḫše > σουμ.: Mar-ḫa-šiKI, Marhashi, Parhasi, Barhasi > ακκαδ. Parahshum - pa2-ra-ah-shum2-ki). Πολιτισμός της 3ης χιλιετίας π.Χ. ανατολικά του Ελάμ, στο ιρανικό οροπέδιο Μακράν.

(*) Ο Πάπυρος 55001 (ή Ερωτικός Πάπυρος του Τορίνο, ή απλώς Ερωτικός Πάπυρος ή Πάπυρος του Τορίνο) είναι ένας αρχαίος αιγυπτιακός παπυρος της περιόδου Ramesside, περί το 1150 π.Χ. Ανακαλύφθηκε στο Deir el-Medina. Αποτελείται από δύο μέρη, το ένα από τα οποία περιέχει 12 ερωτικές εικόνες, που απεικονίζουν διάφορες σεξουαλικές στάσεις. Θεωρείται "η πρώτη έκδοση για άνδρες στον κόσμο"! Ευρίσκεται στο Museo Egizio στο Τορίνο της Ιταλίας.

arxeion-politismou.gr