Μοναδική ανακάλυψη σε σπήλαιο της Ελλάδας – Η μυστηριώδης τεχνογνωσία των προϊστορικών ανθρώπων που ανατρέπει όσα γνωρίζαμε

 

Το εσωτερικό του σπηλαίου της Θεόπετρας. (Φωτό: Tolis-3kala / Wikimedia Commons)

Το προϊστορικό σπήλαιο της Θεόπετρας, το οποίο βρίσκεται στη Θεσσαλία, είναι  γνωστό για τα εντυπωσιακά στρώματα καύσιμης ύλης που έχουν βρεθεί εκεί, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 140.000 και 50.000 χρόνων πριν από την τωρινή εποχή,  όπως και για τις πλούσιες εναποθέσεις τέφρας και απανθρακωμένων υπολειμμάτων, τα οποία χρονολογούνται μεταξύ 16.000 και 13.000 χρόνων πριν από σήμερα.

Μία πρόσφατη μελέτη, έφερε στο φως τις δομές καύσης και τις καύσιμες ύλες, τις οποίες χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι του σπηλαίου της Θεόπετρας κατά την Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική Περίοδο.

Η δομή, η  σύσταση και η προέλευση της καύσιμης ύλης

Μέσω μικροσκοπικής ανάλυσης των λεπτών στρωμάτων και με μικροχημικές μελέτες, οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι, τα στρώματα καύσης περιείχαν μεγάλες ποσότητες απανθρακωμένης, ινώδους οργανικής ύλης, μη ξυλώδους, φυτικής προέλευσης και με πολύ λίγο άνθρακα. Η δομή, η σύνθεση και η χημική σύσταση των υπολειμμάτων που βρέθηκαν, υποδεικνύουν ότι ως καύσιμη ύλη χρησιμοποιείτο μείγμα τύρφης (ποάνθρακας) και κοπριάς, ενίοτε εμπλουτισμένο με μικρές ποσότητες από καυσόξυλα.

Η σταθερότητα της αλληλουχίας των δομών καύσης, αποκλείει την πιθανότητα της παραγωγής της κοπριάς από ζώα που διαβιούσαν εντός του σπηλαίου, σύμφωνα με τα ευρήματα που μελέτησαν οι ερευνητές, εκτιμώντας ότι σε αυτή την περίπτωση τα ιζήματα θα είχαν ομογενοποιηθεί.

Η τοποθεσία του σπηλαίου στον χάρτη (Πηγή: Panagiotis Karkanas et al. / Journal of Archaeological Science)

Αντίθετα, το μίγμα τύρφης και κοπριάς, πιθανώς περισυλλεγόταν από τυρφώνες γύρω από την αρχαία λίμνη της Καρδίτσας, που πιθανολογείται ότι υπήρχαν στην περιοχή μέχρι τις αρχές της Ολοκαίνου Εποχής. Η τύρφη και η κοπριά, χρησιμοποιούνταν ως καύσιμα όταν δεν υπήρχαν διαθέσιμα καυσόξυλα, στα σχετικά κρύα διαστήματα ανάμεσα στις παγετωνικές περιόδους, όπως και κατά τη διάρκεια της τελευταίας διαπαγετικής περιόδου, κατά την οποία, η περιοχή κοντά στο σπήλαιο, αποτελούταν από πυκνά, παγωμένα δάση.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, το ίδιο καύσιμο χρησιμοποιούταν και κατά τη διάρκεια της Μέσης και της Ανώτατης Παλαιολιθικής Εποχής, πιθανώς από διαφορετικά ανθρώπινα είδη. Αν και το σπήλαιο της Θεόπετρας είναι το πρώτο μέρος όπου έχει καταγραφεί η χρήση τύρφης και κοπριάς ως καύσιμης ύλης στην Παλαιολιθική Εποχή, οι αρχαιολόγοι εκτιμούν ότι, το ίδιο καύσιμο χρησιμοποιούταν και σ’ άλλα σημεία, παρά την απουσία διάσωσης σχετικής τεκμηρίωσης.

Το Journal of Archaeological Science φιλοξενεί την πρωτοποριακή μελέτη

Η μελέτη δημοσιεύτηκε στο “Journal of Archaeological Science”, με τίτλο “Revisiting paleolithic combustion features of Theopetra Cave: A diachronic use of dung and peat as fuel”, και παρέχει νέα στοιχεία σχετικά με την ανθρώπινη δραστηριότητα και τη διαχείριση της πυροτεχνολογίας κατά την Παλαιολιθική Εποχή, καθώς και με την προσαρμογή του ανθρώπου στις μεταβαλλόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες και τη χρήση διαφόρων πόρων ως καύσιμης ύλης, αποδεικνύοντας την ικανότητα των κατοίκων του σπηλαίου της Θεόπετρας να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους σ’ ένα αντίξοο περιβάλλον.

Πού είναι το σπήλαιο

Το προϊστορικό σπήλαιο της Θεόπετρας βρίσκεται στο δυτικότερο μέρος  του Θεσσαλικού Κάμπου, τρία χλμ. νότια της Καλαμπάκας και απέναντι απ’ τους μαγευτικούς βράχους των Μετεώρων. Δημιουργήθηκε πριν από 137-65 εκατομμύρια χρόνια, και η έκτασή του καλύπτει περίπου 500 τετραγωνικά μέτρα. Το σχήμα του είναι ορθογώνιο και έχει ύψος 4-5 μ. Το προϊστορικό σπήλαιο της Θεόπετρας χρονολογείται στην Μέση  Παλαιολιθική Εποχή (50.000 π.Χ.) και διαρκεί μέχρι και το τέλος της Νεολιθικής Περιόδου (4.000 π.Χ.). Το σπήλαιο της Θεόπετρας, είναι ένας πελώριος θάλαμος στους πρόποδες ενός ασβεστολιθικού βράχου, ψηλά στον λόφο πάνω απ’ το χωριό Θεόπετρα.  Η πύλη της εισόδου του, είναι πολύ μεγάλη, πλάτους 17 μ. και ύψους 3 μ., μ’ ένα τεράστιο θάλαμο πίσω του, σχεδόν ορθογώνιο και περίπου 500 τετραγωνικών μέτρων.

enikos.gr