Της Ελευθερίας Ανδρειωμένου-Κωνσταντίνου
Σύμφωνα με αρκετές πηγές αγάλματα του θεού Ύπνου υπήρχαν στην Σικυώνα, την Σπάρτη, κ.α. και προφανώς κάποιο από αυτά ήταν το πρωτότυπο για τα αντίγραφα που δημιουργήθηκαν από τους κλασσικούς έως τους ρωμαϊκούς χρόνους, τόσο σε διαφορετικό υλικό όσο και σε διαφορετικές κλίμακες.
Χάλκινη κεφαλή αγάλματος του ΎΠΝΟΥ, -350 ~ 300.
Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο.
Από την Έκθεση «ΕΠΕΚΕΙΝΑ», του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.
Η μπρούτζινη κεφαλή θεωρείται ότι απεικονίζει τον Ύπνο,
καθώς από τους κροτάφους φύονται φτερά.
Το άγαλμα στο οποίο ανήκε η κεφαλή ήταν φυσικού μεγέθους
και πιθανότατα απεικόνιζε τον θεό σε διασκελισμό,
να κρατά στο δεξί του χέρι παπαρούνες και στο αριστερό, ρυτό,
για κάποιο υπνωτικό υγρό.
Το συγκεκριμένο γλυπτό θεωρείται ότι έχει πραξιτέλειες επιδράσεις,
που δικαιολογούν την χρονολόγησή του τον - 4ο αι.
Ο ΥΠΝΟΣ στην Ιλιάδα και την Οδύσσεια
1. Όταν η χρυσόθρονη Ήρα παρακαλεί τον Ύπνο «ἀμήχανον ἔργον τελέσσαι», να ρίξει ύπνο γλυκό στα μάτια του Δία, τάζοντάς του σε αντάλλαγμα, να τού δώσει μια από τις Χάριτες για γυναίκα, την Πασιθέα.
Ὁμήρου, Ιλιάς, Ξ 231-240
ἔνθ᾽ Ὕπνῳ ξύμβλητο κασιγνήτῳ Θανάτοιο,
ἔν τ᾽ ἄρα οἱ φῦ χειρὶ ἔπος τ᾽ ἔφατ᾽ ἔκ τ᾽ ὀνόμαζεν·
Ὕπνε ἄναξ πάντων τε θεῶν πάντων τ᾽ ἀνθρώπων,
ἠμὲν δή ποτ᾽ ἐμὸν ἔπος ἔκλυες, ἠδ᾽ ἔτι καὶ νῦν
πείθευ· ἐγὼ δέ κέ τοι ἰδέω χάριν ἤματα πάντα.
κοίμησόν μοι Ζηνὸς ὑπ᾽ ὀφρύσιν ὄσσε φαεινὼ
αὐτίκ᾽ ἐπεί κεν ἐγὼ παραλέξομαι ἐν φιλότητι.
δῶρα δέ τοι δώσω καλὸν θρόνον ἄφθιτον αἰεὶ
χρύσεον· Ἥφαιστος δέ κ᾽ ἐμὸς πάϊς ἀμφιγυήεις
τῷ κεν ἐπισχοίης λιπαροὺς πόδας εἰλαπινάζων.
Αυτού τον Ύπνον έσμιξεν, αδέρφι του Θανάτου,
στο χέρι του το χέρι της έβαλε αυτή και του’πε:
Ω Ύπνε, κύριε των θεών και των ανθρώπων όλων,
ως και άλλη μ’ άκουσες φορά και τώρα εισάκουσέ με.
Και στον αιών’ αμέτρητην θα σου γνωρίζω χάριν.
Τα λαμπρά μάτια του Διός, ω Ύπνε, κοίμησέ μου,
αφού εγώ πρώτα ερωτικά πλαγιάσω στο πλευρό του.
Άφθαρτον, εύμορφον θρονι χρυσό θα λάβεις δώρο,
που ο Ήφαιστος ο δυνατός υιός μου θα ποιήσει,
με κάτω το υποπόδι του, να το’χεις να στηρίξεις
σ’ αυτό τα λαμπρά πόδια σου, σαν είσαι εις το τραπέζι.».
(Απόδοση Ιάκ. Πολυλά).
2. Όταν η Πηνελόπη μιλά για τα όνειρα:
Ομήρου Οδύσσεια, Τ 559-556
τὸν δ᾽ αὖτε προσέειπε περίφρων Πηνελόπεια·
"ξεῖν᾽, ἦ τοι μὲν ὄνειροι ἀμήχανοι ἀκριτόμυθοι
γίγνοντ᾽, οὐδέ τι πάντα τελείεται ἀνθρώποισι.
δοιαὶ γάρ τε πύλαι ἀμενηνῶν εἰσὶν ὀνείρων·
αἱ μὲν γὰρ κεράεσσι τετεύχαται, αἱ δ᾽ ἐλέφαντι·
τῶν οἳ μέν κ᾽ ἔλθωσι διὰ πριστοῦ ἐλέφαντος,
οἵ ῥ᾽ ἐλεφαίρονται, ἔπε᾽ ἀκράαντα φέροντες·
οἱ δὲ διὰ ξεστῶν κεράων ἔλθωσι θύραζε,
οἵ ῥ᾽ ἔτυμα κραίνουσι, βροτῶν ὅτε κέν τις ἴδηται.
Κι η Πηνελόπη η συνετή τ’ απάντησε έτσι πάλε·
Αχ ξένε, υπάρχουν όνειρα τρελά ξεθωριασμένα
κι όσα ονειρεύονται οι θνητοί δεν αληθεύουν όλα.
Γιατί είναι των απατηλών ονείρων δυο κι οι πόρτες.
Η μια είναι από κέρατο κι η άλλη φιλτισένια.
Κι όσα απ’ το φίλτισι περνούν το καλοτροχισμένο,
όλα γελούν τον άνθρωπο, χαμένα φέρνουν λόγια.
Και πάλε όσα απ’ το κέρατο το σκαλιστό περάσουν,
βγαίνουν αλήθεια στους θνητούς εκείνους που τα βλέπουν.
(Απόδοση Ζ. Σιδέρη).
3. Τα όνειρα κατά τον Αριστοτέλη:
"λέγουσι γοῦν καὶ τῶν ἰατρῶν οἱ χαρίεντες ὃτι δεῖ σφόδρα προσέχειν τοῖς ἐνυπνίοις" (Περί της καθ' ύπνον μαντικής, Κεφ. Α´)
"τεχνικώτατος δ᾽ ἐστὶ κριτής ἐνυπνίων ὃστις δύναται τὰς ὁμοιότητας θεωρεῖν" (Περί της καθ' ύπνον μαντικής, Κεφ. Β')
Ο θεός Ύπνος, σύμφωνα με τους Αρχαίους Έλληνες, είναι γιος της Νύχτας και του Ερέβους. Τον φαντάζονταν νέο, ωραίο, με φτερά στους ώμους, να αποκοιμίζει τους κουρασμένους καθώς τους ραντίζει με ένα κλαδί μουσκεμένο από τη δροσιά της λήθης ή καθώς τους ποτίζει από ένα κέρας υπνωτικούς χυμούς ή απλά κουνώντας τα φτερά του.
Ο Ύπνος με την αγαπημένη του Πασιθέη, έκαναν παιδιά, τούς Όνειρους, τους θεούς των ονείρων. Κατοικούσαν στις ακτές του ωκεανού, στη δύση, σε ένα σπήλαιο, κοντά στα σύνορα του Άδη.
Είναι ο Μορφέας, ο Ίκελος, ο Φοβήτωρ (Φόβος) και ο Φάντασος (Φαντασία).
Οι Όνειροι, έστελναν τα όνειρα στους θνητούς, μέσα από δύο πύλες που βρίσκονταν εκεί. Η μια πύλη ήταν φτιαγμένη από Κέρατο και με αυτήν έστελναν τα αληθινά όνειρα (προμηνύματα), ενώ με τη δεύτερη που ήταν φτιαγμένη από ελεφαντόδοντο, έστελναν τα ψεύτικα όνειρα.
Ο Μορφέας, είναι ο πιο ισχυρός από τους υπόλοιπους και γι' αυτό μπορούσε να επεμβαίνει στα όνειρα των βασιλιάδων και των ηρώων, ενώ παράλληλα - λένε - μετέφερε τα μηνύματα των θεών στους θνητούς, με τη μορφή ονείρων.
Ο Ίκελος, βοηθά τις πτυχές των ονείρων που απεικονίζουν την πραγματικότητα, κάνοντάς τα ρεαλιστικά.
Ο Φοβήτωρ (Φόβος), κάνει τα όνειρα τρομακτικά. Είναι η προσωποποίηση του εφιάλτη, και παίρνει μορφή τεράτων ή τρομακτικών ζώων.
Ο Φάντασος (Φαντασία), παράγει τα δυσνόητα και πλασματικά όνειρα, ενώ εμφανίζεται χωρίς ζωτική μορφή. Είναι η προσωποποίηση της φαντασίας.
Τα δύο αδέλφια, ο ΥΠΝΟΣ και ο ΘΑΝΑΤΟΣ.
Σύμφωνα με τον Ησίοδο, στην Θεογονία, ο Ύπνος και ο δίδυμος αδελφός του, ο Θάνατος, ήταν «δεινοί Θεοί» που κατοικούσαν στον Τάρταρο, «ένθα δε γης δνοφερής και ταρτάρου ηερόεντος», όπου ο Ήλιος ποτέ δεν τους βλέπει, «ούτε όταν ανεβαίνει στον ουρανό ούτε όταν κατεβαίνει».
Όμως ενώ ο Ύπνος ταξιδεύει ειρηνικά πάνω στη θάλασσα και στη γη και είναι ευχάριστος στους ανθρώπους, ο Θάνατος αντίθετα έχει σκληρή και σιδερένια καρδιά και μισείται από τους ανθρώπους, ακόμη κι από τους αθάνατους.
Ο Θάνατος, δίδυμος αδελφός του Ύπνου, ως προσωποποίηση της λήξης της ζωής, στον Όμηρο συνοδεύεται με το επίθετο «μόρος» και το ουσιαστικό «κηρ», ενώ υποδηλώνεται ακόμη με τις φράσεις «μαύρη μοίρα» «κηρ μέλαινα», «ερεβενή νυξ», «νυξ μέλαινα», «νηλεές ήμαρ», «μόρος αινός», «στυγερόν σκότος», «θανάτου μέλαν νέφος», «μοίρα κακή θανάτοιο», «κηρ κακή μέλανος θανάτου», «τέλος θανάτοιο».
Ως προσωποποιημένος θεός ο Θάνατος, χαρακτηριζόταν επίσης «μελάμπεπλος άναξ νεκρών», «κακός», «τανηλεγής», «αιέννυπνος», «δυσηλεγής», «δυσηχής».
Στα ελληνικά επιτύμβια επιγράμματα χαρακτηρίζεται «κακός δαίμων», «βαρύς», «άκριτος», «λυπηρός», «βάσκανος», «αλόγιστος», «κακός».
Στα Ελευσίνια Μυστήρια, ένας από τους κυριότερους σκοπούς της μύησης ήταν να εξοικειώσει τον άνθρωπο με την ιδέα του θανάτου και να τον απαλλάξει από τον φόβο του. Όταν ο άνθρωπος γνωρίσει τι είναι στην πραγματικότητα ο θάνατος και κατανοήσει αυτό που συμβαίνει στη μεταθανάτια περίοδο, τότε γίνεται γνώστης του μυστηρίου της ζωής.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου