Το ιερό τυπικό του «θαμμένου κεραυνού» ευρέθη σε αρχαία ιαματικά λουτρά – Αναθήματα υπέρ Απόλλωνος, Ασκληπιού, Υγείας και Τύχης, στην Τοσκάνη!

Του Γιώργου Λεκάκη

Το San Casciano dei Bagni ευρίσκεται στην επαρχία της Σιένα στην Τοσκάνη Ιταλίας. Ευρίσκεται 110 χλμ. νοτιοανατολικά της Φλωρεντίας και 70 χλμ. νοτιοανατολικά της Σιένας. Θεωρείται ένα από «τα πιο όμορφα χωριά της Ιταλίας».

Ο Άγιος Κασιανός των Λουτρών / San Casciano dei Bagni είναι γνωστός για τα ιαματικά ύδατά του: 42 πηγές σε μέση θερμοκρασία 40°C, με συνολική ροή περίπου 5,5 εκατομμύρια λίτρα νερού την ημέρα! Είναι κατέχει την 3η θέση στην Ευρώπη όσον αφορά την ροή ιαματικών υδάτων.

Τα ιαματικά λουτρά της Balnea Clusina ιδρύθηκαν από τον Πουρσένα , τον Ετρούσκο βασιλιά του Chiusi, τον 6ο αιώνα π.Χ. (βλ. Λίβιος).

Από τους επιφανείς επισκέπτες της ρωμαϊκής εποχής ήταν ο αυτοκράτορας Οκταβιανός Αύγουστος (βλ. Οράτιο, κ.ά.), και την Τριάρια, σύζυγο του αυτοκράτορα Βιτέλλιου.

Για αιώνες, ο ιαματικός χώρος ήταν ιερός για τους Ετρούσκους - και μετά και για τους Ρωμαίους.

Αλλά η μεγάλη σημασία του χώρου κατά την αρχαιότητα, ήλθε στο φως το 2022, όταν βρέθηκε μια ομάδα ετρουσκικών και ρωμαϊκών μπρούντζινων, γεγονός που επιβεβαίωνε την συχνότητα επισκεψιμότητος των λουτρών στην αρχαιότητα.

Στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ., κεραυνός κτύπησε ένα ιερόν σε μια τοποθεσία γνωστή ως Μεγάλο Λουτρό / Bagno Grande.

Όταν έπεσε κεραυνός, οι ιερείς του αναγκάστηκαν, σύμφωνα με τις ετρουσκικές και τις ρωμαϊκές πεποιθήσεις, να θάψουν κάτω από ένα στρώμα πλακιδίων εκατοντάδες αναθήματα, που είχαν αφιερώσει προσκυνητές όλα αυτά τα χρόνια.

Αυτό το αρχαίο τελετουργικό, γνωστό ως fulgur conditum / «θαμμένος κεραυνός», είχε σκοπό να «σφραγίσει» τον κεραυνό και τα αντικείμενα μέσα στο ιερόν και να επισημάνει το σημείο ως ιδιαιτέρως ιερό. Στην αρχαία Ελλάδα, τόπος όπου έπεφτε κεραυνός, εθεωρείτο διαλεχτός από τον Δία και ιερός ως ενηλύσιος τόπος.

Τα αφιερωμένα αγάλματα καλύπτονταν από περίπου 6.000 αρχαία χάλκινα, ασημένια και χρυσά νομίσματα και τα τεχνουργήματα! Ήταν δε, σε εξαιρετική κατάσταση συντήρησης. Χαιρετίστηκαν ως το πιο σημαντικό αρχαιολογικό εύρημα του είδους τους τα τελευταία 50 χρόνια!

Ο αρχαιολόγος J. Tabolli (του Πανεπιστημίου της Σιένα) περιγράφει την ανακάλυψη αυτών των προσφορών (χάλκινα αγάλματα ανδρών, γυναικών, παιδιών, θεοτήτων και μεμονωμένων μερών του σώματος - πρακτική που ακολουθήθηκε και από τον χριστιανισμό με τα τάματα, ως απόλυτη έκπληξη! «Εγνωρίζαμε από αρχειακές πηγές ότι το 1600 και το 1700 υπήρχε ένα αρχαίο ιαματικό λουτρό κοντά στο Bagno Grande», λέει, «αλλά δεν είχαμε ιδέα ότι ήταν και ένα αρχαίο ιερόν».

Ανάμεσα στα πιο σπάνια ευρήματα είναι 14 μεγάλα χάλκινα αγάλματα, μερικά από τα οποία φέρουν αφιερώματα σε θεούς, όπως ο Απόλλων, ο Ασκληπιός, η Υγιεία, η Ίσις και η Τύχη / Fortuna Primigenia, που συνδέονται με την υγεία και την θεραπεία. Εξ ίσου σημαντικό με τα επί μέρους τεχνουργήματα, εξηγεί ο κ. Tabolli, είναι το σφραγισμένο πλαίσιο στο οποίο βρέθηκαν. «Η εξαιρετική ανακάλυψη εδώ είναι το γεγονός ότι μπορούμε να ξεκλειδώσουμε το ιερό πλαίσιο», λέει. «Γνωρίζουμε ότι οι Ρωμαίοι και οι Ετρούσκοι αλληλεπιδρούσαν συνεχώς, με στιγμές σύγκρουσης και ειρήνης. Στο ιερόν, βλέπουμε ότι υπάρχουν ασφαλείς χώροι στους οποίους συγχωνεύτηκαν ταυτότητες διαφορετικών κοινοτήτων και πολιτισμών». Αυτό συνέχισε να ισχύει ακόμη και μετά την ταφή μέρους της πισίνας. Από τον 1ο έως τον 5ο αιώνα μ.Χ., η τοποθεσία εθεωρείτο ιερή, από τους λάτρεις της αρχαίας ετρουσκικής - ελληνικής θρησκείας, οι οποίοι άφησαν τις περισσότερες προσφορές, κυρίως χάλκινα νομίσματα, κλαδιά και φρούτα, αλλά και αργότερα και από τους χριστιανούς.

Η ζωτικότητα αυτού του κέντρου καταδεικνύεται και από την πρώιμη διείσδυση του χριστιανισμού και ήδη από τον 4ο - 5ο αιώνα υπήρχε χριστιανικός ναός, αφιερωμένος στην S. Maria ad Balneo.

Με το τέλος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, άρχισε μια ραγδαία παρακμή της περιοχής, με τις εισβολές των βαρβάρων, και τις μάχες μεταξύ Λομβαρδών και Βυζαντινών για την κυριαρχία της περιοχής, που είχαν ως συνέπεια την δραστική συρρίκνωση του οικισμού. Ο αριθμός των οικογενειών μειώθηκε κατά 20% και ο οικισμός τον 16ο αιώνα, εξαφανίστηκε...

Ο Μεσαίωνας βρήκε το San Casciano υπό φεουδαρχική κυριαρχία…

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». «Sacred Spring San Casciano dei Bagni, Italy», AJA, 1.12.2023. 

ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ