Του Γιώργου Λεκάκη
Η Μανδυριόη > (το) Μανδώνιον / Μαντώνιον > Μανδουρία / Μαντουρία > Μανδουρίς[1] / Manduria (πόλη και δήμος) της Απουλίας, Μεγάλης Ελλάδος / Κάτω Ιταλίας, ευρίσκεται στην επαρχία του Τάραντα, 35 χλμ. ανατολικά αυτού.
Οι πρώτες βεβαιώσεις του τοπωνυμίου ευρίσκονται στον Τ. Λίβιο[2] και στον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο[3].
Οι κάτοικοί της μιλούν την διάλεκτο «μanduria» - μια παραλλαγή της κατωιταλιώτικης ελληνικής του Salento, που ομιλείται αποκλειστικώς στην επικράτεια του Δήμου Μαντουρίας! Επηρεασμένη πολύ από την διάλεκτο του Βρινδησίου / Μπρίντιζι. Με αξιοσημείωτες συγγένειες με την διάλεκτο του Λυκείου / Λέτσε. Λ.χ. από την επιρροής του Λέτσε είναι η προτίμηση του b αντί του v (ακόμα και αν αυτό τείνει να μην προφέρεται). καθώς και από την Avetrana / Vetrana του Τάραντα: Η μετατροπή του «str» του Βρενδησίου, σε «sc»: noscia, nuesciu, musciari, masciu / mesciu (κύριος, master, monsieur, κλπ.).
Το όνομά της προέρχεται από την λέξη ΜΕΖΗΝ / ΜΕΖΗΝΑΣ, που αναφέρεται στον Μέγα Θράκα θεό Ιππέα[4], σε επιγραφή του 5ου αι. π.Χ., η οποία ευρέθη στην Μοισία της Θράκης Ελλάδος. Ο μεζήν ήταν προστάτης των αλόγων και των πουλαριών, που αργότερα έγινε προσωνύμιο του Διός: Ο Ζευς / Ζαν[5] Ζης Μέζων (= μέγας) > Μεζήνης[6] > Μεζάνας[7] απαντάται και ως αρχαίο ιλλυρικό, επίσης ελληνικό δηλαδή, θεώνυμο[8]. Από την αρχαία ελληνική ρίζα mend- / mando- / mond- > σανσκριτικό mandura = περίβλημα, στάβλος για άλογα > λατινικά mannus (= μικρό άλογο, πόνυ) > γαλατικά manduos (= πόνυ)[9] > ρουμανικά minz (= πουλάρι) > αλβανικά mëzi / maz (= πουλάρι), κλπ. Γνωστός ο Μένδειος Όνος – ο στα κοινά ελληνικά κυρ-Μέντιος. Από την ίδια ρίζα και η λέξις μάνδρα[10]. Και το επίσης θρακικό μανδάκη[11].
Ο θεός του Ουρανού για τους Μεσσαπείς Κρήτες(*) ήταν ο Μέγας Ζευς(4*) / Ζης Μεζάνας / Μεζάνης.
Σε αρχαία επιγραφή της Μεγ. Ελλάδος διαβάζουμε «Αὐρ(ήλιος) Ἀλέξανδρος Σύρος κώμης Μεζιανῶν ὅρων Ἀπαμέων ἔνθα κατάκιται. ἐάν τις το-».[12]
Η εκτροφή αλόγων ήταν ιδιαιτέρως διαδεδομένη στην αρχαία Ελλάδα του Σαλέντο.[13] Εδώ θυσίαζαν άλογα στον Δία Μεζανά, τον οποίο ελάτρευαν. «Αλλά οι Λακεδαιμόνιοι μαρτυρούν ότι το άλογο είναι μεταξύ των θυσιών πολλών εθνών. Θυσιάζουν ένα άλογο στους ανέμους στο όρος Ταΰγετο, και εκεί το καίνε, για να φυσήξει την στάχτη του και να διασκορπιστεί στην μεγαλύτερη δυνατή περιοχή της επικράτειάς τους. Αυτό αποδεικνύεται και από τους Σαλεντίνους, οι οποίοι έθεταν ζωντανό άλογο στις φλόγες, άλογο αφιερωμένο στον Δία Μαζανα.…». [14]
Ήταν σημαντικό προπύργιο των Μεσσαπιών Κρητών(*) ενάντια στον Τάραντα των Σπαρτιατών. Ακόμη και σήμερα υπάρχει κεντρική συνοικία που λέγεται… La Creta / Κρήτη(*) (με 2.500 κατοίκους)! Είναι γνωστή και ως «Πόλη των Μεσσαπίων» και «Πόλη των πρωτογόνων».
Μεγαλιθικά κυκλώπεια τείχη, που περιβάλλονται από τα ερείπια της τάφρου, η οποία περιέβαλλε την πόλη, και την νεκρόπολη μαρτυρούν τους Κρήτες(*).
Στην βορειοανατολική περιοχή της πόλεως (κοντά στην εκκλησία του Αγίου Αντωνίου / Sant'Antonio) υπάρχει το αρχαιολογικό πάρκο των Μεσσαπικών Τειχών. Ανασκαφές έφεραν στο φως την μεγαλύτερη νεκρόπολη Μεσσαπίων, που ανακαλύφθηκε ποτέ (περίπου 2.500 τάφοι), που χρονολογούνται από τον 7ο έως τον 2ο αιώνα π.Χ. Η ανακάλυψη και η προστασία της νεκρόπολης έγινε το 1932, από τον Quintino Quagliati, επιθεωρητή της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Απουλίας.
Τα επόμενα χρόνια έγιναν περαιτέρω ανασκαφές που αποκάλυψαν νέους τάφους που περιείχαν στο εσωτερικό του ταφικά αντικείμενα. Οι πιο πρόσφατοι τάφοι έχουν υποστεί τροποποιήσεις, τόσο στην δομή όσο και στον τύπο της ταφής του νεκρού. Κυριαρχούν ορθογώνιοι λακκοειδούς τύπου, διατεταγμένοι σε ομάδες, πιθανότατα ανάλογα με την κοινωνική τάξη, πολλοί από αυτούς είναι επιχρισμένοι και παρουσιάζουν επίσης ίχνη χρώματος.
Τα μεγάλα τμήματα των τριών τειχών της πόλεως (κτισμένα με μεγάλους πέτρινους ογκόλιθους ενωμένα μεταξύ τους) που οχύρωσαν την πόλη στην μεσσαπιακή περίοδο, το Fonte Pliniano. Αυτό είναι ένα πηγάδι, που αναφέρεται από την αρχαιότητα, ως να έχει μια «παράξενα σταθερή στάθμη νερού»: Ανεξαρτήτως από το πόσο νερό αφαιρείτο, η στάθμη του νερού δεν άλλαζε ποτέ! Το πηγάδι διέθετε επίσης και μια… αμυγδαλιά, που αναπτυσσόταν ακριβώς από την μέση του φρεατίου! Το πηγάδι μπορεί να το ιδεί κανείς ακόμα και σήμερα!
 |
| Το λες και δενδρόσπιτο. |
παράδοση που συναντά κανείς στην Φολέγανδρο Κυκλάδων...
Αυτό είναι το σύμβολο της πόλεως. Το πηγάδι ονομάζεται Fonte Pliniano, από τον Πλίνιο τον Πρεσβύτερο. Ευρίσκεται νότια της μονής Sant'Antonio σε μικρή απόσταση από τα αρχαία τείχη. Χρονολογείται από την εποχή των Μεσσαπίων Κρητών(*). Πηγάζει από ένα μεγάλο φυσικό σπήλαιο, διαμέτρου 18 μ. και ύψους 8 μ., προσβάσιμο από μια σκάλα 20 σκαλοπατιών, σκαμμένο απ’ αρχαίων χρόνων στον βράχο. Υπάρχει τετράγωνος φεγγίτης, μερικώς κατασκευασμένος από μεγάλους ογκόλιθους, που χρησιμοποιήθηκαν στην μεσσαπική κρητική(*) περίοδο. Στο σημείο αυτό έχει ένα προσεκτικά κατασκευασμένο κυκλικό τοίχωμα (με ανακαίνιση απροσδιόριστης περιόδου). Μέσα στην σπηλιά υπάρχει μια λεκάνη, που περιβάλλεται επίσης από ένα στρογγυλό τείχος, όπου το νερό ρέει ακόμα από την πηγή, από την ίδια υπόγεια πηγή που περιέγραψε ο Πλίνιος, με μεγάλη έκπληξη! Το νερό, στην πραγματικότητα, διατηρεί πάντα το επίπεδό του σταθερό, ακόμα κι όταν κάποτε χρησιμοποιήθηκε, για κάθε σκοπό, από τους Μαντουρίους. Αυτό συμβαίνει επειδή το δάπεδο του σπηλαίου είναι στο επίπεδο του υδροφόρου ορίζοντα, και ως εκ τούτου το νερό φιλτράρεται μέσα από τον βράχο και διατηρεί το επίπεδο αναλλοίωτο. Χρησιμοποιήθηκε από τους Μεσσάπιους Κρήτες(*) ως τόπος λατρείας - πιθανότατα αφιερωμένος σε μια θεότητα του νερού.[15] Οι Κρήτες(*) Ιάπυγες έλεγαν για τις θεραπευτικές δυνάμεις των νερών, στο ηρώον του θεού Ποδαλειρίου, υιού του Ασκληπιού.[16]
Μια άλλη περιοχή με σημαντικό αρχαιολογικό ενδιαφέρον είναι αυτή του "Li Castelli", εγκαταλελειμμένη πλέον, μεταξύ Μαντουρίας και Αγίου Πέτρου στην Bevagna.
Όταν η σπαρτιάτικη αποικία Τάραντας Απουλίας, εδέχθη επίθεση, 343 π.Χ. και την πολιορκούσαν Λουκανοί και Μεσσάπιοι, ο βασιλιάς της Σπάρτης, Αρχίδαμος Γ', μετέβη στην Ιταλία, για να υποστηρίξει την αποικία της Σπάρτης. Αλλά μετά από μακροχρόνιο πόλεμο, έπεσε κάτω από τα τείχη της, το 338 π.Χ., ενώ ηγείτο του στρατού της Σπάρτης. Η Μάχη της Μανδουρίας έγινε στις 3 Αυγούστου 338 π.Χ., την ίδια ημέρα με την Μάχη της Χαιρωνείας και έληξε με την ήττα του βασιλιά της Σπάρτης, Αρχίδαμου Γ' , γιου του Αγησίλαου Β'.[17]
Οι Ρωμαίοι φτάνουν εδώ το 266 π.Χ. Η Μαντουρία γίνεται μέρος της Ρώμης, μαζί με τα άλλα μεσσαπικά κέντρα του Σαλεντιανής Ελλάδος, μετά την κατάληψη του Βρενδησίου / Μπρίντιζι.
Η Via Traiana Sallentina ή Via Sallentina περνούσε και από την Manduria.[18]
Η πόλη επαναστάτησε κατά του Αννίβα, αλλά κατελήφθη το 209 π.Χ. Η καταστολή ήταν πολύ σκληρή: Ιστορικές πηγές αναφέρουν την απέλαση χιλιάδων ανδρών![19]
Η πόλη κατεστράφηκε από τους Σαρακηνούς τον 10ο αιώνα μ.Χ. Η πόλη μετονομάζεται σε Νεάπολη / Casalnuovo και περιέρχεται στην οικογένεια Hugot (από το 1339). Με βασιλικό διάταγμα της 17.11. 1789, ο Φερδινάνδος Α΄ των Βουρβόνων, βασιλιάς των Δύο Σικελιών, επέστρεψε το αρχαίο όνομά στην Μαντουρία.
ΑΞΙΟΘΕΑΤΑ
Η σύγχρονη πόλη ευρίσκεται κοντά στην αρχαία Μανδουρία, στον 40ό παράλληλο [40°24′N 17°38′E]. Σημαντικά αμυντικά υπολείμματά της διακρίνονται ακόμη, από ένα διδυμότειχο (μια διπλή γραμμή τείχους), κτισμένο από ορθογώνιους ογκόλιθους, χωρίς κονίαμα, και με μια φαρδιά τάφρο μπροστά. Το 1886 βρέθηκαν αρχαίοι τάφοι με χρυσά στολίδια.
Στα αξιοθέατά της, εκτός από τα προαναφερόμενα, ελληνικού ενδιαφέροντος, η Εκκλησία της Αγίας Μαρίας Κωνσταντινουπόλεως / Santa Maria di Costantinopoli, μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων μπαρόκ εκκλησιών της περοχής. Δίπλα στο πρώην Αυγουστιανό μοναστήρι. Η κατασκευή της εκκλησίας έγινε μεταξύ 1644 και 1718. Το 1813 μετακόμισε σε αυτήν η Εκκλησία του Σαν Ρόκο (που προηγουμένως είχε έδρα κοντά στο Σαν Αντόνιο). Έχει αξιοσημείωτη εξωτερική όψη, με διώροφη πρόσοψη και τρούλλο. Εσωτερικά, με σηκό σε λατινική σταυροειδή κάτοψη, παρουσιάζει έναν πολυτελή υψηλό βωμό με το άγαλμα της Παναγίας της Κωνσταντινούπολης του 1725, και δύο αφιερωμένους βωμούς της Madonna della Sanità και της Madonna della Consolazione. Ας σημειωθεί ότι υπάρχει και Εκκλησία της S. Agnese ή των «Θυγατέρων της Μαρίας» (;;;). Υπάρχουν πάρα πολλές εκκλησίες εδώ. Γι’ αυτό στους κατοίκους εδόθη το παρατσούκλι «Sona Campani», δηλαδή «καμπαναριά».
Και η εκκλησία του San Pietro Mandurino, μια μικρή βραχοεκκλησιά (ίσως 10ου - 12ου αιώνα) στο αρχαιολογικό πάρκο βόρεια της πόλεως, επάνω από μια αρχαία υπόγεια κρύπτη, προσβάσιμη από μια σκάλα στον βράχο. Ο επάνω ναός είναι δομημένος με προσανατολισμό ανατολής-δύσης (κατά την ελληνική παράδοση - βυζαντινό έθιμο), από τους οποίους ο πρώτος (κατά την είσοδο) έχει θόλο-τρούλλο, ενώ ο δεύτερος έχει σταυροθόλιο, που χτίστηκε μετά την κατάρρευση του δεύτερου τρούλλου και μετά τελειώνει με αψίδα. Ο επίσκοπος Oria Labanchi, τον 18ο αιώνα έκανε καταστροφικές παρεμβάσεις. Η υπόγεια κρύπτη πιθανότατα ήταν θαλαμοειδής τάφος της κλασσικής εποχής, που επαναχρησιμοποιήθηκε για βυζαντινές λατρευτικές ανάγκες. Οι τοίχοι έχουν αρκετές αρχαίες κόγχες σκαμμένες στον βράχο, με τοιχογραφίες αγίων. Αναστηλώθηκε τον 18ο αιώνα, χωρίς ωστόσο να διατηρηθεί η αρχική διακόσμηση! Κατά την διάρκεια των εργασιών ανακαίνισης στην δεκαετία του 1970, ευρέθησαν και ταφές που χρονολογούνται από τον Μεσαίωνα.
Η εκκλησία των Πατέρων, αποτελείται από τρία κλίτη με ελληνική κάτοψη και φωτίζεται από 12 παράθυρα. Η πρόσοψη έχει δύο ζεύγη ιωνικών παραστάδων στις πλευρές της πύλης, συν ένα άλλο ζευγάρι στα άκρα. Στην πύλη υπάρχει το πίσω παράθυρο, υψηλότερα το επιστύλιο με το τύμπανο. Ο κύριος βωμός, από μάρμαρο, κατασκευάσθηκε στην Νάπολι από τον τεχνίτη ονόματι Evangelista, το 1882, με τον Ιησού να δείχνει την καρδιά του στην αγία Μαργαρίτα / Santa Margherita Alacoque, έργο που αποδίδεται στον G. Gagliardi.
Και ο υποβρύχιος αρχαιολογικός χώρος με τις 23 σαρκοφάγους στο San Pietro της Bevagna, ένας από τους σημαντικότερους υποθαλάσσιους αρχαιολογικούς χώρους στην Μεσόγειο. Βρίσκονται βυθισμένες σε βάθος περίπου 5 μ., σε μικρή απόσταση από την παραλία και 100 μ. από τον ποταμό Χύδρο (***). Το πλοίο του οποίου τα λείψανα δεν έχουν ταυτοποιηθεί εναυάγησε το πρώτο μισό του 3ου αιώνα μ.Χ. Μετέφερε βαρειά ημικατεργασμένα έργα σε μονολιθικούς όγκους, από καθαρό μάρμαρο, από την Μικρά Ασία ή/και τα Νησιά του Αιγαίου. Κατά πάσα πιθανότητα κατευθυνόταν προς την Ρώμη. Θεωρητικά εδώ κατέβηκε ο απόστολος Πέτρος τον 1ο αιώνα μ.Χ. και βάπτισε τον πληθυσμό της Μπεβάντας / Μπεβανίας. Στην εκκλησία διατηρείται αρχαία βαπτιστική πηγή σε πέτρα.
ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ
Κάθε Μάρτιο, σύμφωνα με αρχαία παράδοση, στον Άγιο Πέτρο στην Μπεβάνια Μαντουρίας, γίνεται η Λιτανεία του Δένδρου. Προσκύνημα αρχαίας ελληνικής αγροτικής προέλευσης, που ξεκινά από το χωριό και, για 10 χλμ. με τα πόδια, οι πιστοί μεταφέρουν δένδρα, έως την όμορφη παραθαλάσσια τοποθεσία. Στις αρχαίες αυτές πομπές διηγούνται χιλιάδες ιστορίες αγροτών, που τα δένδρα τους κάηκαν από την ξηρασία, και περίμεναν το θαύμα της βροχής. Όλα έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία κρητική(*) / ελληνική ιερά δενδρολατρεία.
Τοπικά αναγνωρισμένα τρόφιμα της πόλεως είναι το έξτρα παρθένο ελαιόλαδο «Terra d'Otranto», ένας οικότυπος αγγουροπεπονιών (καρόζελο), επιτραπέζια σταφύλια, η τομάτα (pummitoru paisanu «Pomodorino di Manduria»), κ.ά. Η περιοχή Μαντουρίας είναι διάσημη για τα κόκκινα κρασιά της από τοπικά σταφύλια: το κόκκινο κρασί Primitivo di Manduria, μιας και μια ποικιλία κόκκινου σταφυλιού καλλιεργείται ευρέως στην περιοχή, από την αρχαιότητα, λένε κ.ά. Επίσης φτιάχνουν φρουτώδες κρασί σαγκρία (Pugliese sangria) από το κρασί της Μαντουρίας και Percoche di Turi (ποικιλία ροδάκινου).
Οι κάτοικοι επήραν και το παρατσούκλι manciacani (= σκυλοφάγοι), σε ένα βιβλίο του Βρετανού συγγραφέα και ταξιδιώτη H. Swinburne, ο οποίος επισκέφτηκε την πόλη μεταξύ 1777 και 1780. Και «Senza Filaru» = χωρίς αμπελώνες, καθώς πολλοί από τους αγρότες δούλευαν στους αμπελώνες αλλά δεν ήταν ιδιοκτήτες τους…
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ
Η βιβλιοθήκη «Marco Gatti» στο παλαιό κτήριο της πόλεως στην Piazza Garibaldi ιδρύθηκε το 1898, από τον γερουσιαστή N. Schiavoni και τον κανονικό Gr. Sergi. Από τα καταπιεσμένα μοναστήρια. Διαθέτει 50.000 τόμους, συμπεριλαμβανομένων 9 incunabula και 180 βιβλία του 16ου αιώνα, έναν αξιοσημείωτο αριθμό βιβλίων από εντόπιους συγγραφείς και συγγραφείς της Σαλεντιανής Ελλάδος, με μεγάλη συλλογή χειρογράφων, αλληλογραφία, έγγραφα, κ.ά. για την Terra d'Otranto. Ανάμεσα στα πολύτιμα αντικείμενα ξεχωρίζει το «Μεγάλο Βιβλίο των Οικογενειών της Μανδουρίας», που ξεκίνησε το 1572, από τον αρχιερέα Lupo Donato Bruno, το μοναδικό στον κόσμο, με γενεαλογίες οικογενειών από το τέλος του 1400 έως το 1700! Υπάρχουν ακόμη οι Status animarum (απογραφές από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα), «Άτλας του Σαλέντο» του εντόπιου γεωγράφου Τζ. Πατσέλι (1763 - 1811), και αδημοσίευτο έργο που αφορά την επικράτεια του Σαλέντο χωρισμένη σε επισκοπές!
ΠΗΓΗ: Γ. Λεκακης «Συγχρονης Ελλαδος περιηγησις». ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Πλούταρχος. Πλίνιος ο Πρεσβύτερος «Φυσική Ιστορία».
- Mallory και Adams «Messapic Iuppiter Menzanas (name of divinity to whom horses were sacrificed)», 1997, σελ. 274.
- Marcato C. «Mandùria», στο Dizionario di toponomastica, Storia e significato dei nomi geografici italiani, εκδ. Garzanti, Μιλάνο, 1996, σελ. 374.
- Pax L. St. «Hipponyms in Indo-European: using register to disentangle the etyma», Journal of Language Relationship, 19 (1–2): 4, doi:10.1515/jlr-2021-191-206, 2021.
- Pellegrini G. B. «Toponomastik / Toponomastica», στο 4ο τεύχος Italienisch, Korsisch, Sardisch, επιμ. G. Holtus, M. Metzeltin και Chr. Schmitt, εκδ. Max Niemeyer, Βερολίνο, Ν. Υόρκη, 1988, σελ. 434. doi:10.1515/9783110966107.431.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
[1] Manduris στον Tabula Peutingeriana.
Μανδουρίς ελέγετο και η πανδουρίς, το αρχαίο ελληνικό μουσικό όργανο, πανδουρίς / πανδούρα, με τις 4 διπλές χορδές, που έγινε η βάση του ναπολιτάνικου μαντολίνου - το οποίο έλκει και το όνομά του εξ αυτής! – βλ. Αντ. Ηπίτης «Γαλλοελληνικόν Λεξικόν».
[2] Βλ. Ab Urbe condita, XXVII, 15.
[3] Βλ. Naturalis historia, II, 26.
[4] στο χρυσό δαχτυλίδι Duvanli, που φέρει επίσης την εικόνα ενός ιππέα, που έγραφε
ΗΥΖΙΗ ΔΕΛΕ ΜΕΖΗΝΑΙ
[5] Ζαν > Sun = Ήλιος. Ζάν, Ζανός (δωρ. αντὶ Ζην, Ζηνός) = Ζεύς < ρ. ζάω, ζω > ζωή. Πολλά τα τοπωνύμια τα συνδεδεμένα με αυτόν: Τροζάνα (> Τροιζηνία), Αζάνα (> Αζανία) Αχαΐας, κλπ.
[6] μεζίνης = ιδιοκτήτης, κάτοχος, φροντιστής αλόγου. Απαντάται ακόμη και σήμερα ως ελληνικό επίθετο.
[7] Η θεά Αθηνά, ο Ζευς / Ζης («θεός του ουρανού»), ο Μεζάνας («άρχοντας των αλόγων»), η Αφροδίτη («θεότης της επιθυμίας»), ο Ταοτόρ («ο λαός, η κοινότητα») και ίσως η Δαμάτερ / Δήμητρα («μητέρα-γη»), ελατρεύοντο και από τους Κρήτες(*) Ιάπυγες και από τους Κρήτες(*)Δαυνίους.
Ο Taotor / Tator / Teotor / Tootor είναι ένας από τους ελάχιστα γνωστούς θεούς των Μεσσαπίων Κρητών(*), με λατρεία σε σπήλαια, όπως στην «Πόλη του Ηλίου» Ρόδη / Ρόδα(**) – νυν Roca Vecchia / Rocavecchia, παραθαλάσσια πόλη του Σαλένυο, που ίδρυσε ο Μελένιος / Malennio, ιδρυτής και της Συβάρεως, καθώς και των Λυπίων / Lyppiae / Lecce και Ροδίας(**) / Rudiae Εξ αυτού το Melendugno / Melendugnu / Malandugnu στην σαλεντιανή ελληνική διάλεκτο επαρχία Lecce Απουλίας.
[8] Iovis / Iuppiter Menzanas
[9] όπως το όνομα της γαλατικής φυλής Viromandui = άντρες που έχουν μικρά άλογα.
[10] μάνδρα (η), μάντρα, (το) μανδρί / μαντρί = σταύλος για άλογα [μάνδραις ἐν ἱππείαισιν - S.Fr.659.3], στάνη, τοίχος, περίκλειστος χώρος, τόπος περιπεφραγμένος δια κτήνη (μένδης ο θεός Παν). Λέγεται επίσης για κοπάδι. Και για μονή, μοναστήριον > μάνδρευμα, αρχιμανδρίτης > μενδρεσές / μενδρεσές (ο) = μουσουλμανικό ιεροδιδασκαλείο > μίνδις / μίντις > μενδίται / μενδίτες = ομάδα ιερέων / επιτρόπων επιφορτισμένων με την επιμέλεια τάφου στην Λυκία, επίσης κρητική(*) αποικία. ΠΗΓΗ: Petersen-Luschan «Reisen in Lykien», σελ. 22, n.27 (Κυρήνης), TAM 2(1).62 (Τελμησού) ib.40 (ibid.). Επιφάν. Ι, 156D, ΙΙ, 340Α, 765C, Σοφ. Ἀποσπ. 587, Καλλ. εἰς Δήμ. 106, Θεόκρ. 4. 61, Πλούτ. 2. 648Α.
[11] Ο μανδάκης / μανιάκης / (το μανδάκιον / μανδάκι) είναι η ταινία με την οποία έδεναν τις θημωνιές του χόρτου και το δεμάτι από χόρτα. Από θρακική ελληνική λέξη > αρχ. ιραν. bandaka = δεσμός > αγγλ. bundle > μανδακηδόν, κλπ. ΠΗΓΗ: Sammelb. 1959 (Oxyrhynchus, iii A.D.), cf. PFlor. 198.6 (iii A.D.), Hippiatr. 26. ib.52. PRyl. 236.11 (iii A.D.).
Ø μάνδαλος / μάνδαλος (ο) βάλανος > ρ. μανδαλόω > μανδαλωτός / επιμανδαλωτός, μανδαλωμένος = ασφαλισμένος, φίλημα γινόμενον μὲ τὴν γλῶσσαν προέχουσαν, κατεγλωττισμένον ἀκόλαστον φίλημα, ΠΗΓΗ: Σχόλ. εἰς Ἀριστοφ. Θεσμ. 132. Ἀριστοφ. Ἀρτεμίδ. 2. 10. Ἡσύχ.
[12] επιγραφή IG XIV 2324 Italy, incl. Magna Graecia
[13] Το όνομα μιας άλλης πόλης του Σαλέντο, είναι Καβαλλίνο, επίσης σχετικό με άλογα. Μια άλλη αρχαία ελληνική αποικία στην Μεγ. Ελλάδα ελέγετο Ιππώνιον, κλπ.///
[14] βλ. Φεστος / Sextus Pompeius Festus, Ρωμαίος γραμματικός, πιθανώς στα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ., ίσως στην Ναρβώνη / Narbo, Narbonne Γαλατίας. – βλ. Lamboley «Festus, On the Significance of Words», εκδ. Lindsay 2000, σελ. 190 και 138./
Θυσία αλόγων προσφέρονταν τακτικά από πολλούς λαούς. Όπως οι Σκύθες, οι Πέρσες και οι Έλληνες. Στην Μακεδονία λ.χ. «άλογα με πανοπλία» θυσιάζονταν για τον στρατό (βλ. Πολύβιος, 23.10.17). Κάθε χρόνο οι Ρόδιοι(**) αφιέρωναν στον θεό Ήλιο ένα άρμα με τέσσερα άλογα (quadriga) και το έριχναν στην θάλασσα. Το τέθριππο συμβόλιζε παραδοσιακά τον ήλιο, όπως και το μεγάλο φεγγάρι (βλ. J. Pairman Brown «See the free-ranging examples of religious horsemanship collected» στο «Ισραήλ και Ελλάς», εκδ. de Gruyter, 2000, vol. 2, σελ. 5–8). Μια περσική θυσία αλόγων γινόταν στον «Υπερίωνα, τον ενδεδυμένο με ακτίνες φωτός» (βλ. Οβίδιος «Fasti» 1.385. Ξενοφών Κύρου Παιδεία» 8.3.24 και «Ανάβασις» 4.5.34 - 5. Φιλόστρατος (VA 1.21). Παυσανίας (3.20.4).
Και στην αρχαία ρωμαϊκή θρησκεία, υπάρχει η Θυσία του Αλόγου του Οκτωβρίου (Equus October) μια θυσία στον θεό Άρη, που πραγματοποιείτο στις 15 Οκτωβρίου, με το τέλος της περιόδου των γεωργικών και στρατιωτικών εκστρατειών. Η ιεροτελεστία του γινόταν κατά την διάρκεια μιας από τις τρεις γιορτές ιπποδρομιών, που πραγματοποιούνταν προς τιμήν του θεού Άρη. (Οι άλλες δύο ήταν η Equirria στις 27 Φεβρουαρίου και στις 14 Μαρτίου). - ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης: Γ. Λεκακης "Ταματα και αναθηματα".
Οι Κρήτες(*) Ιάπυγες, έλεγαν επίσης πως για την εκπλήρωση των χρησμών πρέπει να κοιμηθεί κάποιος τυλιγμένος στο δέρμα μιας θυσιασμένης προβατίνας.
[15] «in Sallentino iuxta oppidum Manduriam lacus, admargins plenus, neque exhaustis aquis minuitur neque infusis augetur», Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, II, 226.
[16] Γ. Λεκάκης «Πηγάδια, πηγές ιστοριών», στο περιοδικό «Γεωτρόπιο» της εφημ. «Ελευθεροτυπίας», 18.5.2005. Και Γ. Λεκάκης «Υδατων παραδοξα», περιοδικό «Unlocking the Truth», Νοέμβριος, 2017.
[17] Το σώμα του, όμως, δεν ετάφη γιατί οι νικητές αρνήθηκαν να το παραδώσουν. Γιατί στρατολόγησε άνδρες, κυρίως από πρώην Φωκαείς μισθοφόρους, που έμειναν αδρανείς, στο τέλος του Ιερού Πολέμου. Δεν του απονεμήθηκε επίσημη ταφή, σύμφωνα με το σπαρτιατικό έθιμο, ως ανταπόδοση του θεού Απόλλωνος, για την συνενοχή αυτού του βασιλέα στην ιεροσυλία των Φωκαέων στους Δελφούς. Οι Σπαρτιάτες όμως του ανήγειραν ανδριάντα στην αρχαία Ολυμπία. – ΠΗΓΗ: Διόδωρος Σικελ. «Ιστορική Βιβλιοθήκη», XVI, 88.3. Παυσανίας «Ελλάδος Περιήγ.», ΙΙΙ,10.4.
[18] Ο δρόμος ξεκινούσε από την Via Appia κοντά στον Τάραντα / Taranto, έφθανε στην Μανδουρία / Manduria και κατευθυνόταν προς Αβερτάνα / Avetrana, Νρδώ / Nardò, Αλήσια / Alezio, Ουτζέντο / Ugento για να καταλήξει στον Υδρούντα / Otranto.
[19] Q. Fabius consul oppidum in Sallentinis Manduriam vi cepit. Ibi ad tria milia hominum capta et ceterae praedae aliquantum.
(***) Το ποταμάκι Χύδρος - νυν Chidro -είναι το σημαντικότερο ποτάμι της περιοχής, αν και με μήκος μόλις 400 μ.! Συνδέεται με διάφορους λαϊκούς θρύλους, όπως ότι ο άγιος Πέτρος, διέσχισε τον Χύδρο κλαίγοντας για την μεγάλη του ενοχή, που πρόδωσε τον Ιησού, και τα δάκρυά του έγιναν… κογχύλια. Οι παλαιοί κάτοικοι της περιοχής μάζευαν και συντηρούσαν τα κογχύλια αυτά… Όταν ο άγιος αποβιβάσθηκε στην Bevagna, το πρώτο που είδε ήταν ένα άγαλμα του Διός(4*), κοντά στον Χύδρο! Έκανε τότε το σημείο του σταυρού, και το άγαλμα… έσπασε! Έτσι πίστεψαν και έγιναν τα πρώτα χριστιανικά βαπτίσματα των εντόπιων, σε αυτά τα νερά, που του θύμιζαν του Ιορδάνη ποταμό!
arxeion-politismou.gr,
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου