ΣΠΗΛΑΙΟ ΜΕΛΙΔΟΝΙΟΥ

 

Το σπήλαιο Μελιδονίου ή Γεροντόσπηλιος (υψ220μ) βρίσκεται στις δυτικές απολήξεις του όρους Κουλούκωνας ή Ταλαία Όρη. Απέχει 2 χιλιόμετρα από το χωριό Μελιδόνι και ανήκει στο Δήμο Μυλοποτάμου Κρήτης.

Το σπήλαιο είναι διανοιγμένο σε ασβεστολιθικά μάρμαρα ηλικίας περίπου 200 εκατομμυρίων χρόνων. Η είσοδος είναι αψιδωτή με θέα τον Ψηλορείτη και τα χωριά του Μυλοποτάμου. Εσωτερικά σχηματίζονται δύο κύριες αίθουσες, οι οποίες αναπτύσσονται σε δύο επίπεδα με έντονη κλήση και πλούσιο λιθωματικό διάκοσμο.

Στα τοιχώματα του σπηλαίου εντοπίστηκαν εκατοντάδες επιγραφές, που χρονολογούνται από την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο μέχρι τον 20ο αιώνα. Οι επιγραφές αυτές πρέπει να ώθησαν αρκετούς να επισκεφθούν το σπήλαιο, όπως ο Ενετός Marino Cavalli γενικός προνοητής της Κρήτης μεταξύ 1571 και 1572 και αρκετοί άλλοι.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που έγιναν από την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή και στη συνέχεια από την Υπηρεσία (ΚΕ΄ ΕΠΚΑ) υπό τη διεύθυνση του αρχαιολόγου Ε. Γαβριλάκη, έφεραν στο φως πλούσια αρχαιολογικά ευρήματα, όπως αγγεία, εστίες, εργαλεία, οστεολογικό υλικό, χάλκινος πέλεκυς, ειδώλια, λυχνάρια κλπ.

Το σπήλαιο κατοικήθηκε κατά την τελική Νεολιθική αρχές Πρώιμης Εποχής του χαλκού ή και λίγο νωρίτερα (περίπου 5.000-2600 π. Χ). Παράλληλα τα αρχαία κείμενα συνδέονται με τη λατρεία του Ερμή (Ιππώναξ Ερμάι Ευχάν) και χρονολογούνται από τα τέλη της ελληνιστικής εποχής (περίπου 100 π. Χ) τα ρωμαϊκά χρόνια (2ος-3ος αιώνας μ. Χ). Έτσι τεκμηριώνεται η χρήση του σπηλαίου ως λατρευτικού χώρου. Επίσης στο σπήλαιο λατρεύονταν ο μυθικός Τάλως ο χάλκινος γίγαντας, που προστάτευε την Κρήτη.

Το σπήλαιο έχει μεγάλη Ιστορική σημασία και έχει συνδεθεί με τις μεγαλύτερες τραγωδίες της Κρητικής Ιστορίας. Ο Χουσεΐν Πασάς τον Οκτώβριο του 1823 στρατοπέδευσε στο χωριό Μελιδόνι του Μυλοποτάμου. Οι κάτοικοι του χωριού 370 γυναικόπαιδα και 30 πολεμιστές οχυρώθηκαν στο σπήλαιο για να αποφύγουν τον Οθωμανικό στρατό, που εγκαταστάθηκε στο χωριού τους. Ο Χουσεΐν πληροφορήθηκε τον κρυψώνα, κύκλωσε το σπήλαιο και ζήτησε να παραδοθούν, αλλά οι Χριστιανοί αρνήθηκαν.

Οι Οθωμανοί έκαναν αλλεπάλληλες εφόδους που κράτησαν τρεις μήνες, χωρίς να μπορέσουν να καταλάβουν το σπήλαιο. Οι στρατιώτες τον Ιανουάριο του 1824 έφραξαν το άνοιγμα του σπηλαίου που έδινε φως και αέρα. Η προσπάθεια των Τούρκων απέτυχε και όλοι οι χριστιανοί ζούσαν και ανέπνεαν ακόμα. Μάζεψαν ξύλα, λάδι, άχυρα, οινόπνευμα, θειάφι, πυρήνα και ότι άλλο καύσιμο βρήκαν, τα έβαλαν στην είσοδο του σπηλαίου και έδωσαν φωτιά. Όλα τα γυναικόπαιδα και οι πολεμιστές βρήκαν τραγικό θάνατο από ασφυξία που προκάλεσε ο καπνός.

Στην κεντρική αίθουσα του σπηλαίου που ονομάζεται «Αίθουσα των Ηρώων» έχει τοποθετηθεί οστεοφυλάκιο με τα οστά των ηρώων, για να θυμίζει στους νεότερους το δράμα του σπηλαίου. Το σπήλαιο είναι επισκέψιμο και ο επισκέπτης θαυμάζει την αίθουσα του φαντασμαγορικού σπηλαίου με τους σταλακτίτες και σταλαγμίτες τεραστίων διαστάσεων. Φωτογραφίες Δακανάλης Μανόλης 15-6-2024.

Πηγές: ΟΔΥΣΣΕΥΣ Σπήλαιο Μελιδονίου Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Ελένη Στραβοπόδη Αρχαιολόγος. Ctetan Beaches Ταξιδιωτικός Οδηγός Κρήτης. Θεοχάρης Δετοράκης Ιστορία της Κρήτης σελ 340. Φυλλάδιο ΓΕΡΟΝΤΟΣΠΗΛΙΟΣ Μελιδόνι Μυλοποτάμου.