Αϊ Χανούμ ή Ai-Khanoum
Είναι η ελληνική πόλη την οποία ο Μέγας Αλέξανδρος ίδρυσε το 325 π.X. και πιθανολογείται ότι είναι η ιστορική Αλεξάνδρεια του Ώξου ποταμού.
Η Αλεξάνδρεια του ποταμού Ώξου (η σημερινή Αϊ Χανούμ), βρίσκεται στο Βόρειο Αφγανιστάν, στα σύνορα με το Τατζικιστάν και είναι η μόνη Ελληνική πόλη που ανασκάφτηκε καλά από τη Γαλλική Αρχαιολογική Αποστολή. Η πόλη ήταν ένα από τα κύρια σημεία του ελληνισμού στην Ανατολή για περισσότερο από δύο αιώνες, μέχρι την καταστροφή της από νομάδες εισβολείς περίπου το 145 π.Χ., περίπου την περίοδο του θανάτου του Ευκρατίδου Α΄ της Βακτρίας.
Εδώ επιβεβαιώνεται η ελληνική πολιτιστική ταυτότητα, με ελληνική αρχιτεκτονική, κτίρια ελληνικών θεσμών, δηλ. ελληνικό θέατρο, ελληνικό γυμνάσιο και γυμναστήριο αφιερωμένο στον Ηρακλή, ναός πιθανόν του Δία, Ακρόπολη, ελληνικά κείμενα στο Ηρώο και στη Βιβλιοθήκη των ανακτόρων, ελληνικάδιακοσμητικά στοιχεία (κίονες, μωσαϊκά, αγάλματα κλπ.).
Τα ευρήματα από τις ανασκαφές στην πόλη Αϊ Χανούμ της Ελληνικής Βασιλικής επικράτειας στη περιοχή της Βακτρίας, αυτή τη στιγμή κοσμούν τοπικά και μεγάλα Μουσεία διαφόρων χωρών. Επίσης το χαρτονόμισμα του Αφγανιστάν, φέρει σφραγίδα με την παράσταση του Βασιλιά Ευκρατίδη, στα δεξιά του.
Η ελληνιστική Άι Χανούμ, όπου υπήρχε ένα θέατρο 5.000 θέσεων, έχει καταστραφεί εντελώς και έχουμε μόνο φωτογραφίες να μαρτυρούν την ύπαρξή του. Έχει εξερευνηθεί στο παρελθόν από τη Γαλλική Αρχαιολογική Σχολή, αλλά δεν υπάρχουν πολλά να δεις σήμερα.
Στην αρχαιότητα είχε γυμνάσιο, ναό, και νομισματοκοπείο χάρη στα ορυχεία χαλκού. Ευρήματα είδα στο Μουσείο της Καμπούλ. Έχουν διασωθεί οι μορφές των αγαλμάτων που δημιουργήθηκαν μεταξύ 200 και 500 μ.Χ. και έχουν πάρα πολύ έντονη την ελληνική επιρροή.
Έλληνες τουρίστες που επισκέφθηκαν πρόσφατα (2022) την πολύπαθη χώρα μιλούν για το ιδιαίτερο ταξίδι τους και την «αποκαρδιωτική» κατάσταση στην οποία βρίσκονται σήμερα οι αρχαιολογικοί χώροι ελληνικού ενδιαφέροντος.
Ο Γιώργος Λιερός είναι ένας εκ των πέντε Ελλήνων που επισκέφθηκαν το Αφγανιστάν για τουρισμό τον Οκτώβριο του 2022. Μέσα σε τρεις εβδομάδες, διένυσαν πάνω από 2,700 χιλιόμετρα και πλήρωσαν 4,000 ευρώ ο καθένας προκειμένου να δουν από κοντά την πολιτιστική κληρονομιά του Αφγανιστάν και ειδικά τις ελληνικές αρχαιότητες, πάντα υπό τη συνοδεία ένοπλων Ταλιμπάν.
Ο Γιώργος Λιερός ήθελε να κάνει αυτό το ταξίδι εδώ και χρόνια, όμως τώρα, λέει, μετά από 40 χρόνια πολέμων υπήρξε για πρώτη φορά μια σχετική ασφάλεια που θα τους επέτρεπε να επισκεφτούν μέρη που μέχρι πρόσφατα θα ήταν αδιανόητο, μιας και πολλά από τα αρχαιολογικά μνημεία βρίσκονταν σε περιοχές που ελέγχονταν από τους Ταλιμπάν.
Στη διάρκεια του ταξιδιού τους ξεχώρισε τρία μέρη λόγω του ελληνικού ενδιαφέροντος τους –την Αϊ Χανούμ, την ως κάποτε καλύτερα σωζόμενη ελληνιστική πόλη σε όλη την κεντρική Ασία, την Τιλία Τεπέ, όπου ένας από τους σπουδαιότερους αρχαιολόγους του 20ου αιώνα, ο Βίκτωρ Σαρηγιαννίδης, βρήκε τον περίφημο θησαυρό της Βακτριανής, και την Κανταχάρ, την πόλη όπου τη δεκαετία του ‘90 γεννήθηκε το κίνημα των Ταλιμπάν.
«Συγκεκριμένα, η Κανταχάρ είναι η “Αλεξάνδρεια της Αραχωσίας”, όπως την αποκαλούν, και χτίστηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο. Οι ντόπιοι αρχαιολόγοι ζήτησαν βοήθεια από τους Έλληνες αρχαιολόγους για να ανασκάψουν ένα χώρο τον οποίο αποκαλούν “το Κάστρο του Αλέξανδρου” και οι ίδιοι πιστεύουν ότι εκεί ήταν εγκατεστημένο το στρατόπεδο του Μεγάλου Αλέξανδρου όταν έχτιζε την Κανταχάρ».
Στην Αϊ Χανούμ η εικόνα που αντίκρυσαν ήταν εντελώς διαφορετική από όσα είχαν δει σε πρόσφατες φωτογραφίες.
«Η εικόνα των ερειπίων ήταν αποκαρδιωτική. Τα γερά μέρη είναι ελάχιστα, δεδομένου ότι τα συμπαγή στοιχεία δεν είναι φτιαγμένα ούτε από πέτρα, ούτε από μάρμαρο, είναι φτιαγμένα από χώμα. Δεν βρέχει συχνά στη περιοχή αλλά όταν βρέχει, τα διαλύει», λέει η Αλέκα Μακρή προσθέτοντας πως «φυσικά έχουν γίνει και φοβερές αρχαιοκαπηλίες από ανθρώπους που έσκαβαν να βρουν κτερίσματα, και βέβαια και από επίσημες αποστολές».
Οι διοικητικοί υπάλληλοι των Ταλιμπάν που συνόδευαν τους Έλληνες τουρίστες, τους ζήτησαν να εξαντλήσουν την επιρροή τους με σκοπό να αναβιώσει το ευρωπαϊκό ενδιαφέρον για τους αρχαιολογικούς θησαυρούς που έχει το Αφγανιστάν.
«Βασικά χρειάζονται χρήματα, όπως χρήματα χρειάζονται για τα πάντα εκεί. Δεν είναι προτεραιότητα οι αρχαιολογικοί χώροι εν μέσω ανθρωπιστικής κρίσης, αλλά είναι πολύ κρίμα να καταστραφούν ολοσχερώς. Πρέπει να διατηρηθεί ό,τι μπορεί να σωθεί ακόμα. Και θα έπρεπε να ενδιαφερθεί και το ελληνικό κράτος γιατί είναι και ελληνικού ενδιαφέροντος αρχαιολογικοί χώροι».
Ο Γιώργος Λιερός συμφωνεί πως ο χώρος στην ελληνιστική πόλη της Αϊ Χανούμ έχει υποστεί μια απίστευτη καταστροφή. «Ακόμα κι αν δεν υπήρχαν οι λαθρόανασκαφές, σκεφτείτε μόνο ότι τα μάρμαρα έχουν μετατραπεί σε ασβέστη από τους ντόπιους. Μόνο η βροχή φτάνει για να εξαφανίσει το χώρο που σε ένα μεγάλο βαθμό είναι κατασκευασμένος από άψητες πλίνθους. Το ίδιο πρόβλημα υπάρχει και στο Τίλια Τεπέ».
Όπως επισημαίνει, οι ντόπιοι αρχαιολόγοι αλλά και οι αρχές του εμιράτου καλούν την Ελλάδα, μιας και τα μνημεία αποτελούν πολιτιστικά αγαθά κοινού ενδιαφέροντος, να χρηματοδοτήσει έστω και την τοποθέτηση κάποιου στεγάστρου ή περιφράξεων περιμετρικά των αρχαιοτήτων, ώστε να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της διάβρωσης αλλά και της αρχαιοκαπηλίας.
«Πολλοί Αφγανοί ονομάζουν τα παιδιά τους Σικαντάρ, από το όνομα του Μ. Αλέξανδρου επειδή τον θεωρούν ήρωα», λέει ο Νασρατουλά.
«Η ελληνιστική περίοδος είναι μέρος της ιστορίας μας, μαθαίνουμε από τη μοναδική της κουλτούρα, τέχνη, λογοτεχνία, φιλοσοφία και ως πολιτιστική οργάνωση θεωρούμε ότι όλα αυτά έχουν τεράστιο αντίκτυπο στην κοινωνική μας ζωή. Καλούμε λοιπόν την Ελλάδα και τον κόσμο να συνδράμουν ώστε να διατηρήσουμε την πολιτιστική κληρονομιά μας μαζί, γιατί δεν ανήκει μόνο σε μας. Είναι κοινή».
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου