Εναέρια λήψη του συμπλέγματος και της Πυραμίδας του Ζοζέρ. Φωτογραφία: Yann Arthus Bertrand
Μία νέα μελέτη υποστηρίζει ότι βρήκε την απάντηση στο μυστήριο των πυραμίδων της Αιγύπτου, δηλαδή τον τρόπο που κατασκευάστηκαν. Οι επιστήμονες εξέτασαν τις δομές της πυραμίδας του φαραώ Ζοζέρ, η οποία φέρεται να είναι η πρώτη που κατασκεύασαν οι Αιγύπτιοι, και συνειδητοποίησαν ότι το μυστικό της κατασκευής της, ήταν τα προηγμένα υδραυλικά συστήματα.
Ένα από τα πιο πολυσυζητημένα και διαχρονικά μυστήρια σχετικά με τις πυραμίδες, αφορούν τον τρόπο που χτίστηκαν. Πώς κατάφεραν να σηκώσουν οι αρχαίοι Αιγύπτιοι εκατομμύρια ογκώδεις πλίνθους ασβεστόλιθου σε τόσο μεγάλα ύψη, δημιουργώντας αυτά τα ταφικά μνημεία που στέκουν στην Αίγυπτο επί σχεδόν πέντε χιλιετίες;
Νέα μελέτη πιστεύει ότι βρήκε το «κλειδί» στην πιο αρχαία πυραμίδα της Αιγύπτου
Εδώ και λίγο καιρό, οι ερευνητές είναι βέβαιοι ότι οι Αιγύπτιοι εργάτες (σ.σ. ήταν εξειδικευμένοι εργάτες και όχι σκλάβοι), χρησιμοποιούσαν έναν συνδυασμό από ράμπες, έλκηθρα, σχοινιά και μοχλούς για την κατασκευή των πυραμίδων.
Πλέον, μία μελέτη που διεξήχθη από μηχανικούς και όχι αρχαιολόγους, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τουλάχιστον στην περίπτωση της πυραμίδας του Ζοζέρ, οι αρχιτέκτονες της αρχαιότητας είχαν ένα επιπλέον πλεονέκτημα: Την χρήση του νερού για την ανύψωση των βαρών.
Η πυραμίδα του Ζοζέρ στη Σακκάρα. Φωτογραφία: Olaf Tausch
Η ανάλυση της κλιμακωτής πυραμίδας, της πρώτης που χτίστηκε στην Αίγυπτο, η οποία δημιουργήθηκε κατά τη Δυναστεία του φαραώ Ζοζέρ, περίπου το 2.680 π.Χ. στην νεκρόπολη της Σακκάρα, υποστηρίζει ότι αποκάλυψε στην «καρδιά» του μνημείου ένα περίπλοκο σύστημα διαχείρισης του νερού με υδραυλική ανύψωση.
Το σύστημα αυτό θα επέτρεπε την ανύψωση των ογκόλιθων από το κέντρο της πυραμίδας, με την κατασκευή του να ακολουθεί το σύστημα του «ηφαιστείου», υποστηρίζεται στην μελέτη.
Η μελέτη διεξήχθη από μία ομάδα Γάλλων μηχανικών, υδρολόγων και άλλων ειδικών με τη χρήση ενός συνδυασμού από εικόνες δορυφορικού ραντάρ και αναφορές που συνέταξαν αρχαιολόγοι, μέχρι και πριν από έναν αιώνα.
Η μελέτη προδημοσιεύθηκε στην πύλη αναζήτησης ακαδημαϊκών δημοσιεύσεων Research Gate, και υποστηρίζει ότι οι μελετητές της έχουν αποκαλύψει μία εντελώς νέα μέθοδο που εξηγεί πως οι Αιγύπτιοι μπορεί να έχτισαν τις πυραμίδες τους, υπογραμμίζοντας την προηγμένη τεχνοτροπία αυτού του αρχαίου πολιτισμού.
Πυραμίδα του Ζοζέρ: Η αρχαιότερη πυραμίδα των Αιγυπτίων
Η ομάδα ανέλυσε πολλά χαρακτηριστικά εντός και γύρω από την πυραμίδα του Ζοζέρ, των οποίων η λειτουργία διελάνθανε των αρχαιολόγων έως σήμερα και τις οποίες οι μηχανικοί χαρακτήρισαν ως κλασικές δομές διαχείρισης του νερού, εξηγεί ο Δρ. Xavier Landreau, μηχανικός, επιστήμονας υλικών, και επικεφαλής της μελέτης.
Ο Ζοζέρ ήταν φαραώ της Τρίτης Δυναστείας του Παλαιού Βασιλείου. H κλιμακωτή πυραμίδα του είναι το «διαμάντι του στέμματος» ολόκληρου του ταφικού συμπλέγματος, το οποίο επίσης περιλαμβάνει ναούς και κτίρια που περιβάλλονται από ξερή τάφρο.
Η πυραμίδα του Ζοζέρ, έχει ύψος 60 μέτρων και βρίσκεται στο οροπέδιο της Σακκάρα, περίπου 6 χλμ. δυτικά του Νείλου και 15 χλμ. νότια της Γκίζας, όπου περίπου έναν αιώνα αργότερα, οι φαραώ της Πέμπτης Δυναστείας, επρόκειτο να χτίσουν τις δικές τους, ακόμη πιο μεγαλοπρεπείς, πυραμίδες.
Η γαλλική επιστημονική αποστολή εστίασε στο σύμπλεγμα του Ζοζέρ και όχι στις πιο δημοφιλείς πυραμίδες της Γκίζας, επειδή θέλησαν να ιχνηλατήσουν την εξέλιξη των κατασκευαστικών τεχνικών της αρχαίας Αιγύπτου, εξηγεί ο Landreau. Για τον λόγο αυτό, ξεκίνησαν απ’ την αρχή.
H διεργασία κατασκευής της βαθμιδωτής πυραμίδας. Φωτογραφία: Landreau et al., 2024, preprint Researchgate
Η αινιγματική πέτρινη κατασκευή που συνδέεται με την πυραμίδα
Η πρώτη ανακάλυψη αφορά τη Gisr el-Mudir (γνωστή και ως Great Enclosure) μία αινιγματική πέτρινη κατασκευή ορθογώνιου σχήματος, μήκους σχεδόν 2 χλμ., η οποία βρίσκεται παρακείμενη δυτικά του συμπλέγματος της πυραμίδας του Ζοζέρ.
Η περίκλειστη βραχώδης κατασκευή, η οποία θεωρείται προγενέστερη της πυραμίδας του Ζοζέρ, εικάζεται πως είναι μία από τις αρχαιότερες πέτρινες κατασκευές και έχει ερμηνευθεί ποικιλοτρόπως. Κάποιοι την θεωρούν ότι λειτούργησε ως μαντρί, οχυρό, ή και ιερή τοποθεσία.
Σύμφωνα με τον Landreau, καμία από τις παραπάνω υποθέσεις δεν είναι σωστή. Ο Landreau, διευθύνει ένα ιδιωτικό εργαστήριο παλαιοτεχνικής, με το οποίο συνεργάζονται διάφορα ερευνητικά κέντρα της Γαλλίας, και σκοπό του έχει την μελέτη των τεχνολογιών των αρχαίων πολιτισμών.
To πηγάδι, το κιβώτιο από γρανίτη στο κέντρο της παλαιοτεχνικής πυραμίδας του Ζοζέρ. Φωτογραφία:3D Q
Το φράγμα που χτίστηκε κοντά στην πυραμίδα
Εικόνες δορυφόρου δείχνουν ότι η περίκλειστη κατασκευή διασταυρώνεται τέλεια με την ξηρή κοίτη του ποταμού Abusir Wadi, ένα εποχικό ρυάκι που κινείται από την ορεινή δυτική έρημο προς τη Σακκάρα και από εκεί, στον Νείλο.
Επιπλέον, η Gisr el-Mudir, πληροί όλα τα χαρακτηριστικά ενός «φράγματος ελέγχου», για την αναχαίτιση της ροής των ορμητικών πλημμυρών του ποταμού και για την κατακράτηση των βαρέων ιζημάτων, όπως δέντρα και ογκόλιθοι που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ζημιά στους οικισμούς και τα μνημεία που βρίσκονται παρακάτω.
«Ακόμη και ένας πρωτοετής φοιτητής μηχανικής που ξέρει λίγα από το πεδίο της υδραυλικής, θα μπορούσε να διακρίνει τα χαρακτηριστικά ενός “φράγματος ελέγχου”», δήλωσε ο Landreau στην εφημερίδα Haaretz. Τι δουλειά έχει όμως ένα φράγμα στην άκρη της ερήμου, θα μπορούσε να ρωτήσει κανείς.
Πρέπει να θυμόμαστε ότι, η Τρίτη Δυναστεία κυβέρνησε κατά τη διάρκεια της τελευταίας περιόδου της Πράσινης Σαχάρας, έναν κύκλο κατά τον οποίο, μέρη της Σαχάρας και της Αραβίας, είχαν πλούσια βλάστηση σαβάνας.
Η περίοδος αυτή, η οποία ονομάζεται και αφρικανική υγρή περίοδος, έληξε πριν από περίπου 5.000 χρόνια. Οι συνθήκες κατά μήκος του Νείλου, στη Δυναστεία του Ζοζέρ, τον 27ο αιώνα π.Χ., ακόμη ήταν πιο υγρές σε σχέση με σήμερα, εξηγούν ο Landreau και οι συνεργάτες του.
«Προγενέστερες μελέτες έχουν ήδη παρέχει στοιχεία των βίαιων πλημμυρών στην κοιλάδα του Abusir κατά την Τρίτη Δυναστεία», προσθέτουν.
«Είναι πιθανόν ότι, πριν από την 4η Δυναστεία, το πρόβλημα των πλημμυρών ήταν εντονότερο απ’ ότι εκείνο της λειψυδρίας», σημειώνει ο Landreau.
Ο εξαφανισμένος παραπόταμος του Νείλου
Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, κατά τη διάρκεια του Παλαιού Βασιλείου, ο Νείλος είχε έναν ακόμη παραπόταμο, ο οποίος πλέον έχει εξαφανιστεί και κυλούσε λίγα χιλιόμετρα δυτικά από τη σημερινή πορεία του ποταμού και πολύ πιο κοντά στις πυραμίδες της Γκίζας και της Σακκάρα.
Η ύπαρξη νερού βοηθά να εξηγήσουμε γιατί οι φαραώ του Παλαιού Βασιλείου έχτιζαν τα μεγαλοπρεπή μνημεία τους, φαινομενικά στην άκρη της ερήμου και όχι πιο κοντά στον ποταμό.
Ο εξαφανισμένος παραπόταμος του Νείλου θα αποτελούσε ανεκτίμητο κανάλι για την μεταφορά υλικών και ανθρώπων στην τοποθεσία των κατασκευών.
Ο Landreau συμφωνεί με τις μελέτες που δείχνουν ότι, ο εξαφανισμένος παραπόταμος υπήρξε αλλά, καθώς το υψίπεδο της Σακκάρα είναι ψηλότερο από την κοιλάδα του Νείλου, θα ήταν λογικό, η προμήθεια νερού να έρχεται από τα βουνά προς τη δύση, κυλώντας φυσικά μέσα από τον Abusir, παρά να ανυψώνεται με τεχνητά μέσα από τον Νείλο που βρίσκεται από κάτω.
Πιθανώς, όταν τα νερά του Abusir αναχαιτίζονταν από το φράγμα, οι Αιγύπτιοι δημιούργησαν μία τεχνητή λίμνη και ξεκίνησαν το επόμενο μνημειώδες έργο μηχανικής που κατάφεραν ποτέ να συλλάβουν.
Όπως αναφέρθηκε, το σύμπλεγμα της πυραμίδας του Ζοζέρ περιβάλλεται από μία ρηχή και ξερή τάφρο, από την οποία, οι περισσότεροι ερευνητές πιστεύουν, οι Αιγύπτιοι προμηθεύονταν τις πέτρες για την πυραμίδα και τα περιβάλλοντα μνημεία.
Παραμένει μυστήριο η λειτουργία της τάφρου στην πυραμίδα
Στα νότια του συμπλέγματος ωστόσο, η τάφρος βαθαίνει απότομα σε ένα χαντάκι. Η βραχώδης κατηφόρα, 400 μέτρων μήκους, και 27 μέτρων βάθους, σχηματίζει τουλάχιστον τρία διαδοχικά, υπόγεια διαμερίσματα τα οποία μόνο μερικώς έχουν ανασκαφεί.
Η λειτουργία της πιο βαθιάς τάφρου δεν έχει ανακαλυφθεί, αν και, σύμφωνα με ορισμένους αιγυπτιολόγους, μπορεί να είχε κάποιον πνευματικό, λειτουργικό σκοπό (είναι γνωστό το αστείο μεταξύ των αρχαιολόγων πως, ό,τι δεν μπορούν να κατανοήσουν, το αποδίδουν σε τελετουργικές πρακτικές).
«Στα μάτια ενός έμπειρου μηχανικού υδραυλικής, το όρυγμα είναι ένα παραδοσιακό σύστημα καθαρισμού του νερού, το οποίο χρησιμεύει για τον καθαρισμό του νερού από ιζήματα και φερτά υλικά από πλημμύρες. Δηλαδή, το νερό περνάει αρχικά στο πρώτο διαμέρισμα, όπου τα ιζήματα κατακάθονται στον βυθό και μόνο η ροή του επιφανειακού όγκου περνάει στο επόμενο επίπεδο, όπου επαναλαμβάνεται η διαδικασία», εξηγεί ο Landreau.
Το δεύτερο διαμέρισμα του περίπλοκου συστήματος διαχείρισης νερού, μπορεί να συνδεόταν με ένα δίκτυο σωληνών 7 χλμ. που διέτρεχαν υπόγεια το σύμπλεγμα του Ζοζέρ-ένα ακόμη μυστηριώδες χαρακτηριστικό του μνημείου.
Εικονική ανασκευή του θαλάμου ελιγμών για την ανέλκυση του νερού. Φωτογραφία: Credit: 3D Quantum Innovations
Ο αρχαίος ανελκυστήρας που θεωρήθηκε αρχικά σαρκοφάγος του Φαραώ
Ένας σωλήνας οδηγεί απευθείας σ’ ένα κάθετο πηγάδι βάθους 28 μέτρων και αναδύεται στο κέντρο της πυραμίδας του Ζοζέρ. Από τον βυθό του πηγαδιού, οι αρχαιολόγοι ξέθαψαν ένα κιβώτιο από πλίνθους γρανίτη, με μία τρύπα και μία μεγάλη πέτρα που φράζει το άνοιγμα.
Επειδή στο πηγάδι βρέθηκαν ανθρώπινα λείψανα, οι πρώτοι μελετητές πίστεψαν ότι πρόκειται για τον ταφικό θάλαμο του φαραώ και ερμήνευσαν το κιβώτιο από γρανίτη ως τη σαρκοφάγο του.
Μία μελέτη που διεξήγαγε ραδιοχρονολόγηση με άνθρακα, το 1994, απέδειξε ότι τα λείψανα ήταν μίας πολύ μεταγενέστερης περιόδου και άρα, αποκλείεται να είναι του Ζοζέρ, και επρόκειτο μάλλον για το αποτέλεσμα της ανακατάληψης της πυραμίδας.
«Η κατασκευή από γρανίτη ήταν στην πραγματικότητα ένας θάλαμος ελιγμών που είχε τη δυνατότητα να γεμίζει με νερό για την ανύψωση ενός ανελκυστήρα (πιθανώς από ξύλο και γι’ αυτό θα έχει αποσυντεθεί από καιρό) έως το κέντρο της πυραμίδας που ήταν υπό κατασκευή», ισχυρίζεται ο Landreau και οι συνεργάτες του.
Η κυκλική πέτρα, ήταν ένα τεράστιο μπουζί που ανυψωνόταν με σχοινιά για να γεμίσει με νερό τον θάλαμο. Στη συνέχεια, ο θάλαμος άδειαζε από νερό και το μπουζί αλλαζόταν για να κατέβει ο ανελκυστήρας. «Με τον τρόπο αυτό μπορεί να είχαν ανυψωθεί τουλάχιστον ορισμένοι από τους 2.3 εκατομμύρια ογκόλιθους από ασβεστόλιθο, που ζύγιζαν περίπου 300 κιλά ο καθένας», συμπεραίνουν ο Landreau και οι συνεργάτες του.
Χάρτης του υψιπέδου της Σακκάρα που δείχνει την πορεία του νερού από το φράγμα του Gisr el Mudir στο σύστημα διαχείρισης νερού κοντά στην πυραμίδα του Ζοζέρ. Το νερό μεταφέρεται στο δίκτυο σωλήνων της πυραμίδας για να κινήσει τον υδραυλικό ανελκυστήρα. Φωτογραφία: Paleotechnic of Paris, France, C
Το σύστημα ανύψωσης νερού χρησιμοποιήθηκε και σε άλλες πυραμίδες;
«Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αξιοποιούνταν πιο γνωστές και παραδοσιακές μέθοδοι, όπως ράμπες και έλκηθρα. Ίσως όμως να ήταν απλώς ένα διαφορετικό σύστημα που επινόησε ο ευφυής Ιμχοτέπ, o γνωστός αρχαιολόγος στον οποίο αποδίδεται η κατασκευή της πυραμίδας του Ζοζέρ», σημειώνει ο Landreau notes.
«Δεν είναι εύκολο να υπολογιστεί η ακριβής ποσότητα βροχόπτωσης κατά την Τρίτη Δυναστεία, ενώ πιστεύεται ότι, ο ποταμός Abusir ήταν μάλλον εποχικός και αξιοποιούταν από τη δυναστεία του Ζοζέρ μόνο όταν το κλίμα ήταν πιο υγρό», εξηγεί ο Landreau.
«Αν όμως, ήμουν αρχιτέκτονας, δεν θα απέκλεια κάποια άλλη πιθανή μέθοδο κατασκευής», λέει, προσθέτοντας ότι «καθώς ορισμένες από τις δομές διαχείρισης νερού, όπως το φράγμα, θεωρούνται προγενέστερες της δυναστείας του Ζοζέρ, είναι πιθανόν ο πολυμαθής Ιμχοτεπ, να αξιοποίησε ή να έχτισε στο προϋπάρχον σύστημα».
Το επόμενο βήμα της ομάδας των επιστημόνων από τη Γαλλία, είναι να κατανοήσουν αν η αξιοποίηση της ενέργειας του νερού, εφαρμόσθηκε και στην κατασκευή των μεταγενέστερων πυραμίδων, της Τέταρτης Δυναστείας των Φαραώ, ειδικά την κολοσσιαία πυραμίδα του Χέοπα, ή αν οι σταδιακά ξηρότερες συνθήκες, έκαναν την εφαρμογή της μεθόδου πλέον αδύνατη.
Το αν το ευφυές σύστημα ανύψωσης του νερού του Ζοζέρ ήταν μία πλάνη ή μία πιο συστηματική μέθοδος, θα μπορέσει να λύσει το διαχρονικό μυστήριο του πως χτίστηκαν οι Αιγυπτιακές πυραμίδες. Χρειάζεται, όμως, χρόνος και περαιτέρω έρευνα.
enikos.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου