– Ο αρχαιότερος εικονιζόμενος σκύλος
είναι 4.600 χρόνων σε πυξίδα
από τον Μόχλο Λασυθίου Κρήτης
Κείμενο - Φωτογραφίες της Ελευθερίας Ανδρειωμένου- Κωνσταντίνου
Σκύλοι, γάτες, πίθηκοι, κουνάβια, φίδια, ήταν τα ζώα της αυλής των Ελλήνων, από την αρχαιότητα. Απεικονίζονται σε αγγεία, τοιχογραφίες, γλυπτά. Ανάμεσα στα ζώα αυτά, ο σκύλος κατείχε ξεχωριστή θέση στην ζωή τού Έλληνα.
Στην «Οδύσσεια» ο κύων αναφέρεται σε 24 σημεία, ενώ στην «Ιλιάδα» σε 31.
Ο Όμηρος περιγράφει στα Έπη τρία είδη σκύλων:
1) σκύλους τεμπέληδες, σαλονάτους, για το λούσο, μόνο για στολίδι.
Στο (ρ 312) της Οδύσσειας, ο πολυμήχανος φτάνει στην καλύβα τού Εύμαιου και τον ρωτά, βλέποντας τον γέρο-Άργο κουλουριασμένο στην κοπριά.
Εὔμαι᾽, ἦ μάλα θαῦμα, κύων ὅδε κεῖτ᾽ ἐνὶ κόπρῳ.
καλὸς μὲν δέμας ἐστίν, ἀτὰρ τόδε γ᾽ οὐ σάφα οἶδα,
εἰ δὴ καὶ ταχὺς ἔσκε θέειν ἐπὶ εἴδεϊ τῷδε,
ἦ αὔτως οἷοί τε τραπεζῆες κύνες ἀνδρῶν
γίγνοντ᾽· ἀγλαΐης δ᾽ ἕνεκεν κομέουσιν ἄνακτες.
“Μεγάλο θάμα, στὴν κοπριὰ νὰ μνήσκη τέτοιος σκύλος·
ὄμορφος σκύλος, μὰ ἇραγες νά 'ναι καὶ γοργοπόδης
κοντὰ στὴν τόση του ὀμορφιά; γιά νά 'ναι δὰ ἀπὸ κείνους
ποὺ στὰ τραπέζια στολισμὸ τοὺς ἔχουν οἱ ἀφεντάδες;
2) σκύλους πιστούς, σπιτίσιους, φύλακες και συνοδούς στο κυνήγι, σκύλους νοήμονες με ανθρώπινες ικανότητες.
Στο ρ 290-312, ο ποιητής αναφέρεται και πάλι στον Άργο, που, ο Οδυσσέας φεύγοντας για την Τροία, τον άφησε φύλακα τού παλλατιού
ὣς οἱ μὲν τοιαῦτα πρὸς ἀλλήλους ἀγόρευον·
ἂν δὲ κύων κεφαλήν τε καὶ οὔατα κείμενος ἔσχεν,
Ἄργος, Ὀδυσσῆος ταλασίφρονος, ὅν ῥά ποτ᾽ αὐτὸς
θρέψε μέν, οὐδ᾽ ἀπόνητο, πάρος δ᾽ εἰς Ἴλιον ἱρὴν ᾤχετο.
τὸν δὲ πάροιθεν ἀγίνεσκον νέοι ἄνδρες
ἡμιόνων τε βοῶν τε ἅλις κέχυτ᾽, ὄφρ᾽ ἂν ἄγοιεν
δμῶες Ὀδυσσῆος τέμενος μέγα κοπρήσοντες·
Αὐτὰ καθὼς λαλούσανε κι ἀνάμεσό τους λέγαν,
σκυλὶ ποὺ κοίτουνταν, τ' αὐτιὰ καὶ τὸ κεφάλι ὀρθώνει,
ὁ Ἄργος, ποὺ ὁ ἀντρόψυχος Δυσσέας τὸν εἶχε θρέψει,
ὅμως δὲν τόνε χάρηκε, γιατ' εἶχε φύγει ἐκεῖνος
στὴ Τροία τότες τὴν ἱερή· σ’ ἄλλους καιρούς οἱ νέοι
τὸν παίρνανε, νὰ κυνηγοῦν λαγούς, ζαρκάδια, γίδια.
Τώρα, π' ὁ ἀφέντης ἔλειπε, τὸν ἄφηναν πεσμένο
στὴν σωριασμένη τὴν κοπριὰ βοδιῶν καὶ μουλαριῶνε,
ποὺ ὀμπρὸς στὴ θύρα ἁπλώνονταν, κι οἱ παραγιοὶ ἀποκεῖθε
τὴν σήκωναν καὶ κόπριζαν τοὺς κήπους τοῦ Ὀδυσσέα.
Γίνεται επίσης λόγος για τους τἐσσερις σωματώδεις σκύλους τού Τηλέμαχου, «τέσσερα σκυλιά όμοια θεριά» που φύλαγαν τούς χοίρους: ξ,21-22:
πὰρ' δὲ κύνες, θήρεσσιν ἐοικότες αἰὲν ἴαυον
τέσσαρες, οὓς ἔθρεψε συβώτης, ὄρχαμος ἀνδρῶν.
τέσσερεις σκύλοι σὰ θεριὰ ξενύχτιζαν κοντά τους,
ποὺ ὁ πρῶτος τῶν χοιροβοσκῶν τοὺς εἶχε ἀναθρεμμένους.
2γ Οδυσσέας και σκύλοι είναι οι μόνοι που έχουν την ικανότητα να βλέπουν την Αθηνά και να μην βγάζουν τσιμουδιά· ενώ ο Τηλέμαχος δεν μπορεί να τη δει. (π 162).
οὐδ᾽ ἄρα Τηλέμαχος ἴδεν ἀντίον οὐδ᾽ ἐνόησεν,
οὐ γὰρ πω πάντεσσι θεοὶ φαίνονται ἐναργεῖς,
ἀλλ᾽ Ὀδυσεύς τε κύνες τε ἴδον, καί ῥ᾽ οὐχ ὑλάοντο
κνυζηθμῷ δ᾽ ἑτέρωσε διὰ σταθμοῖο φόβηθεν.
Δὲν ἔνιωσε ὁ Τηλέμαχος μήτε εἶδε τὴν Παλλάδα,
τὶ θεὸς δὲ φανερώνεται καθάρια στὸν καθένα·
μὰ ὁ Δυσσέας τὴν ξάνοιξε καὶ τὰ σκυλιὰ τὴν εἶδαν,
καὶ δίχως γαύγισμα ἔφυγαν βογγώντας μὲς στὰ βάθια τῆς στάνης.
3) σκύλους άγριους έτοιμους να ξεσκίσουν σάρκες ανθρώπων και ζώων.
Στην Ιλιάδα οι σκύλοι δεν είναι ήρεμοι, αλλά άγριοι, κακοί και απειλητικοί.
3α Στο Ψ 183, ο Αχιλλεύς φωνάζει:
«κι ούτε τον Έκτορα θα δώσω να τον καταφάει το πυρ, αλλά οι σκύλοι».
Και αλλού, (Θ,337- 340)
Ἕκτωρ δ᾽ ἐν πρώτοισι κίε σθένεϊ βλεμεαίνων.
ὡς δ᾽ ὅτε τίς τε κύων συὸς ἀγρίου ἠὲ λέοντος
ἅπτηται κατόπισθε ποσὶν ταχέεσσι διώκων
και ωσάν σκυλί γοργόποδο, που κυνηγά λεοντάρι
ή άγριον χοίρον, τα μηριά δαγκώνει και τες φτέρνες με τα ταχειά τα πόδια του …
3β Ακόμη (Σ 583):
σμερδαλέω δὲ λέοντε δύ᾽ ἐν πρώτῃσι βόεσσι
ταῦρον ἐρύγμηλον ἐχέτην· ὃ δὲ μακρὰ μεμυκὼς
ἕλκετο· τὸν δὲ κύνες μετεκίαθον ἠδ᾽ αἰζηοί.
Και από τούς πρώτους της κοπής δυο τρομερά λιοντάρια
βαρβάτον ταύρον άρπαξαν που εμούγκρα ενώ τον σέρναν.
Και οι σκύλοι επάνω εχούμησαν και ομού τα παλληκάρια…
Η ΩΡΑΙΑ ΕΛΕΝΗ
ατύχησε να χάσει τον αγαπημένο της σκύλο στα νερά τού Ευρίπου.
Σύμφωνα με κάποιους μύθους ο Μικρός Κύων (αστερισμός) απεικονίζει το σκυλί αυτό.
ΜΕΛΕΑΓΡΟΣ - ΑΤΑΛΑΝΤΗ -ΚΥΝΗΓΙ ΚΑΠΡΟΥ.
Τμήμα μαρμάρινης σαρκοφάγου,
όπου εικονίζεται το κυνήγι του Καλυδώνιου Κάπρου.
Ο έφιππος Μελέαγρος επιτίθεται στον κάπρο.\
Κάτω, είναι πεσμένος ο Αγκαίος, ήρωας της Αρκαδίας,
που πληγώθηκε θανάσιμα από τον κάπρο.
Μπροστά από το άλογο, τρέχει η Αταλάντη.
Εικονίζονται επίσης κυνηγοί με σκυλιά.
Ανήκει στις λεγόμενες «αττικές» σαρκοφάγους. 225 - 250 μκχ.
Τα ονόματα των σκύλων στο κυνήγι αυτό ήταν:
Όρμενος, Μεθέπων, Εγέρτης, Κόραξ, Μάρψας, Λάβρος και Εύβολος.
- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ.
Ο ΑΙΣΩΠΟΣ
Χρόνια μετά, ο Αίσωπος γράφει αρκετούς μύθους για τον σκύλο:
«Όνος και κύων», «Λύκος και κύων», «Κύνες δύο», «Κύνες λοιμώττουσαι», «Κυνόδηκτος», «Κύων εστιώμενος», «Κύων θεραπευτικός και κύνες», «Κύων και αλεκτρυών και αλώπηξ», «Κύων και κόλχος», «Κύων και μάγειρος», «Κύων κωδωνοφορών», «Κύων κρέας φέρουσα», «Κύων, λέοντα διώκων και αλώπηξ».
Στον πρώτο μύθο, ένας τυραγνισμένος στην δουλειά όνος, προσπαθεί να μιμηθεί το χαϊδεμένο σκυλάκι, επιδαψιλεύοντας χάδια στο αφεντικό του, μα με τρόπο άγαρμπο, «γαϊδουρινό» θα λέγαμε και χοροπηδώντας τα κάνει όλα κομμάτια μέσα στο σπίτι:
-Οἷα χρή με δυσδαίμονα τλῆναι- τι μού ᾽μελε να πάθω ο κακομοίρης, βαιῷ δ᾿ ὁ μέλεος κυνὶ παρισούμην;
να θέλω να εξισωθώ μ᾽ ένα σκυλί; με τα μουλάρια και τα γαϊδούρια θά ᾽πρεπε να συναγωνίζομαι.
Ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ
Κατά την εκδοχή τής Επιδαύρου Αργολίδος για την γέννηση τού Ασκληπιού, ο θεός, υιός της Κορωνίδος και τού Απόλλωνος, γεννήθηκε στο όρος Μύρτιο και έμεινε εκτεθειμένος επιβιώνοντας χάρις σε μια αίγα που τον θήλασε και ένα σκύλο που τον προστάτεψε από τα άγρια ζώα. Γι' αυτό και ο κύων είναι ένα από τα ιερά του σύμβολα.
Ο Παυσανίας που περιγράφει το άγαλμα τού θεού στην Επίδαυρο, παραδίδει ότι απεικονίζεται με φίδι και σκύλο.
Ο ΩΡΙΩΝ
ο πλέον διάσημος κυνηγός της αρχαιότητας, είχε πάντα μαζί του δύο σκύλους:
Την Λαίλαπα και τον Προκύονα.
Η Λαίλαψ ήταν δημιούργημα του Ηφαίστου, δὠρο τού Διός στην αγαπημένη του Ευρώπη.
Άγαλμα Αρτέμιδος. Μάρμαρο. Βρέθηκε στην Αθήνα.
Ανήκει στον τύπο γνωστό ως Άρτεμις των Βερσαλλιών.
Η θεά παριστάνεται με έντονη κίνηση προς τα εμπρός.
Με το δεξί χέρι κρατά από τα κέρατα ένα ελάφι
κἀτω από το οποίο εικονίζεται ένα σκυλί.
Τα χέρια ήταν ένθετα από ξεχωριστά κομμάτια.
Κόκκινο και κίτρινο χρώμα είχε χρησιμοποιηθεί
για την διακόσμηση του χιτώνα, όπως φανερώνουν υπολείμματα
στις παρυφές του ενδύματος.
Ρωμαϊκό αντίγραφο πρωτοτύπου έργου του 4ου αι πκχ,
που αποδίδεται στον Λεωχάρη.
- ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ.
Ο ΑΚΤΑΙΩΝ
Ο διάσημος κυνηγός, κυνηγούσε καθημερινά στα δάση με τα 50 σκυλιά του. Ο Ακουσίλαος παραδίδει , ότι πέθανε επειδή είδε την Άρτεμη να παίρνει το λουτρό της. Η θεά άλλαξε αμέσως την μορφή του σε ελάφι και τα πενήντα σκυλιά του, που τον ακολουθούσαν στο κυνήγι, τα έκανε να λυσσάξουν. Και αυτά τον κατασπάραξαν χωρίς να τον αναγνωρίσουν.
Οι ΞΕΝΟΦΩΝ και ΑΡΡΙΑΝΟΣ
Ο Ξενοφών και ο Αρριανός, έχουν συγγράψει εγχειρίδια σχετικά με το κυνήγι,
με τον τίτλο, «Κυνηγετικός», με πολλές πληροφορίες και συμβουλές για τη σωστή επιλογή, ανατροφή και εκπαίδευση των κυνηγόσκυλων και τη μύηση τού αναγνώστη στην κυνηγετική τέχνη.
Μάλιστα ο Ξενοφών είχε την γνώμη ότι η κυνηγετική είναι ο απαραίτητος προθάλαμος της στρατιωτικής τέχνης διότι γυμνάζει το σώμα και καθιστά τον άνδρα ικανό για τον πόλεμο. .
Ο ίδιος ονόμαζε τον σκύλο του «Ορμή» και συνιστούσε πως τα καλύτερα ονόματα είναι τα μικρά, με μία ή δύο συλλαβές, ώστε να προφέρονται εύκολα και να γίνονται αντιληπτά από τον σκύλο.
Διακρίνει δύο ράτσες σκύλων, τους Καστορίδες, που οφείλουν το όνομά τους στον Κάστορα και τους Αλωπεκίδες που προέκυψαν από διασταύρωση με αλώπεκες. Από αυτά τα δύο είδη, προέκυψαν όλα τα άλλα. Ο Ξενοφών αναφέρει διεξοδικά όλα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει ένας καλός, έξυπνος και ιχνηλάτης σκύλος, ειδικά και ξεχωριστά για κάθε θήραμα.
Ηρωικό αναθηματικό ανάγλυφο.
Τον ήρωα ιππέα συνοδεύει ο δούλος του
και τα δύο κυνηγετικά του σκυλιά.
Απέναντί του, μπροστά στον βωμό, σεβίζων άνδρας.
4ος αι πκχ.
- ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΠΕΙΡΑΙΩΣ.
Ο ΠΛΑΤΩΝ
Την ίδια εκπαίδευση προτείνει και ο Πλάτων, στο 7ο βιβλίο των Νόμων, συμπεριλαμβάνοντας το κυνήγι στην σωματική άσκηση των νέων και την ανάπτυξη στρατιωτικών ικανοτήτων.
Ο ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ
Ο Λυκούργος της Σπάρτης είχε νομοθετήσει ότι, κυνηγός που δεν διέθετε δικούς του σκύλους θα μπορούσε να δανειστεί από άλλον κυνηγό, εάν αυτός ο τελευταίος δεν ήθελε να συμμετάσχει στο κυνήγι. Επίσης εάν ένας Σπαρτιάτης συνελάμβανε θηράματα, ήταν υποχρεωμένος να δώσει ένα μέρος στα κοινά συσσίτια των συμπολιτών του.
Ο Μέγας Αλέξανδρος έφιππος στον Βουκεφάλα σε κυνήγι λιονταριού.
Λεπτομέρεια ανάγλυφης παράστασης
από την «Σαρκοφάγο του Αλέξανδρου», τέλη 4ου αι. π.κ χ.
- Αρχαιολογικό Μουσείο Κωνσταντινουπόλεως.
Οι ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ
Οι Μακεδόνες ασχολούνταν επίσης με το κυνήγι. Ο βασιλιάς Αρχέλαος σκοτώνεται κατά την διάρκεια του κυνηγιού, από ένα λάθος τού Κρατερού.
Ο Φίλιππος Β´ όρισε, η βασιλική του συνοδεία, «οι βασιλικοί παίδες» να συμμετέχουν και στα βασιλικά κυνήγια.
Ο Πλούταρχος αναφέρει στην βιογραφία τού Αλεξάνδρου ότι επιδιδόταν στο κυνήγι, ακόμη και λιονταριού, με την βασιλική συνοδεία κατά τις ημέρες της ανάπαυσής του. Ανέθρεψε τον αγαπημένο του σκύλο Περίτα από κουτάβι, το οποίο έφερε το όνομά του από τον μήνα Περίτιο (Ιανουάριο) κατά το Μακεδονικό Ημερολόγιο. Όταν ο Περίτας πέθανε, ο Αλέξανδρος έσωσε το όνομά του σε πόλη που ίδρυσε προς τιμήν του.
Ο ΔΙΟΓΕΝΗΣ
Ο Διογένης ο Κυνικός, ο «σκυλοφιλόσοφος», είχε πάντα την συντροφιά ενός σκύλου έξω ή πάνω από το πιθάρι του, σύντροφο πειναλέο όπως και ο ίδιος. Δεν είναι βέβαιο αν πέθανε από κακοφορμισμένο δάγκωμα σκύλου, όταν προσπαθούσε να τού πάρει από το στόμα ένα χταπόδι που το διεκδικούσαν να το φάνε και οι δύο ή αν πέθανε από ασφυξία που ο ίδιος προκάλεσε.
Ο ΠΥΡΡΟΣ
Ο Πύρρος, ο βασιλεύς της Ηπείρου, χρησιμοποίησε τούς μολοσσούς της Ηπείρου ως πολεμικούς κύνες κατά την εκστρατεία του εναντίον των Ρωμαίων.
Συγκεκριμένα, εκατοντάδες τέτοια ζώα έσκαβαν στις βάσεις των ρωμαϊκών τειχών, ώστε να καθιστούν τα θεμέλια σαθρά και συνεπώς ευάλωτα στις επιθέσεις των πολεμικών μηχανών τού Πύρρου.
Ο ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ
Ο Αιμίλιος Παύλος μετά την κατάληψη της Μακεδονίας και της Ηπείρου στην μάχη της Πύδνας (168 πκχ), επιστρέφοντας νικητής στην Ρώμη, παρήλασε κάνοντας Θρίαμβο με συνοδεία τουλάχιστον 100 μολοσσών που είχε πάρει από την Ελλάδα.
Ο ΑΛΚΙΒΙΑΔΗΣ
Ο Πλούταρχος παραδίδει ότι ο Αλκιβιάδης είχε αγοράσει τον σκύλο του στην τιμή των 70 μνων, ποσόν υψηλό για την εποχή. (Αλκιβιάδης, 9.1).
Ο ΑΡΡΙΑΝΟΣ
Ο Αρριανός στο προοίμιον του Κυνηγετικού του, αναφέρει ότι «Ξενοφῶντι παραλειφθέντα εἰπεῖν Ἀρριανὸς ἐπαγγέλλεται», θα μάς πεί όλα όσα έχει παραλείψει να γράψει ο Ξενοφών. Στα 36 κεφάλαια του βιβλίου του παρέχει λεπτομερείς γνώμες, παρατηρήσεις, συμπεράσματα, οδηγίες για τα είδη των σκύλων.
Αγαλμάτιο βοσκού. Φορεί εξωμίδα και κρατεί αρνί.
Δίπλα του ξαπλωμένος μικρός σκύλος.
Έργο 1ου αι πκχ επηρεασμένο από δημιουργία 3ου αι πκχ.
ΕΘΝΙΚΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ.
Ο ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ
Τέλος, ο σκύλος κατά την αρχαιότητα καταστερίστηκε από τον Πτολεμαίο, ως ΜΕΓΑΣ ΚΥΩΝ, φύλακας των ουρανίων πυλών του Νοτίου Ουρανίου Ημισφαιρίου, αναπαριστώντας έναν από τους κύνες του Ωρίωνος. Ο Α του Μεγάλου Κυνός είναι ο Σείριος, ο λαμπρότερος αστέρας του νυχτερινού ουρανού.
ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ.
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου