Νικόλαος Παπανικολόπουλος
Μακριά από ιδεολογικές και πολιτικές προκαταλήψεις, θα επιχειρήσουμε να προσεγγίσουμε περιληπτικά το θέμα, όπως αυτό μέσα από μια διεθνή πλεκτάνη ξεκίνησε πριν από 140 χρόνια και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Μακεδονικός Αγώνας είναι η ένοπλη αντιπαράθεση την περίοδο 1904-1908 που διεξήχθη στη Μακεδονία (τότε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας) μεταξύ κυρίως Ελλήνων, Βουλγάρων και Τούρκων, και δευτερευόντως Σέρβων από τη στιγμή που έγινε αντιληπτό πως η σημαντική αυτή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας θα ήταν η επόμενη εδαφική της απώλεια.
Μακεδονικό Ζήτημα είναι οι εθνικοχωροταξικές ανακατατάξεις που έγιναν την περίοδο 1878-1918 στη Βαλκανική και ειδικότερα στη γεωγραφική περιοχή της Μακεδονίας, μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας, Σερβίας και Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Ιστορικά λέγοντας «Μακεδονία» αναφερόμαστε στο βασίλειο και τον πολιτισμό των αρχαίων Μακεδόνων, που ανήκουν στο ελληνικό έθνος και αποτελούν αδιαμφισβήτητο κομμάτι της ελληνικής ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Ο κύριος κορμός της ιστορικής Μακεδονίας είναι μέσα στα σημερινά ελληνικά σύνορα και καταλαμβάνει το βόρειο τμήμα της ελληνικής επικράτειας που διαχρονικά ονομάζεται Μακεδονία.
Γεωγραφικά λέγοντας «Μακεδονία» αναφερόμαστε σε μια ευρύτερη περιοχή που εκτείνεται στο σημερινό έδαφος διαφόρων βαλκανικών χωρών, με το μεγαλύτερο τμήμα της να βρίσκεται στην Ελλάδα και άλλα μικρότερα τμήματά της στην πΓΔΜ, τη Βουλγαρία και την Αλβανία.
Χάρτης του Κλαύδου Πτολεμαίου (100-160 μ.Χ.). Ξεχωρίζει η Μακεδονία, από τις δυο περιοχές που απαρτίζουν σήμερα το κράτος των Σκοπίων, τη Δαρδανία και την Άνω Μοισία
Ο Ήλιος της Βεργίνας είναι ένα σύμβολο πάνω σε χρυσή λάρνακα που βρέθηκε το 1977 στις ανασκαφές της Βεργίνας, σε βασιλικό τάφο της Μακεδονικής Βασιλικής Δυναστείας του Φιλίππου Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Το σύμβολο αυτό η πΓΔΜ το χρησιμοποίησε στην κρατική της σημαία την περίοδο 1992-1995, προκαλώντας εύλογα την ελληνική αντίδραση. Μετά την «Ενδιάμεση Συμφωνία του 1995», το αντικατέστησε με σχηματοποιημένο ήλιο.
1878: Συνθήκη Αγίου Στεφάνου – Συνθήκη Βερολίνου
Μετά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο (1877-8), η Βουλγαρία με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Μάρτιος 1878) πέτυχε να ικανοποιήσει τις αξιώσεις της, αλλά η Συνθήκη δεν εφαρμόστηκε λόγω αντίδρασης της Μ. Βρετανίας. Ακολούθησε η Συνθήκη του Βερολίνου (Ιούλιος 1878), με την οποία δημιουργήθηκαν τρία ανεξάρτητα κράτη (Ρουμανία, Σερβία, Μαυροβούνιο) καθώς και το «Πριγκιπάτο της Βουλγαρίας» χωρίς όμως τη Μακεδονία και την Ανατ. Θράκη που παρέμειναν στην Τουρκία. Η Συνθήκη του Βερολίνου είναι η γενέτειρα του Μακεδονικού Ζητήματος
1903: Η Εξέγερση του Ίλιντεν
Το ανεκπλήρωτο όνειρο των Βουλγάρων (να πάρουν τη Μακεδονία) ανέλαβε να το πραγματοποιήσει η «Μακεδονική-Ανδριανοπολίτικη Εσωτερική Επαναστατική Οργάνωση» με ηγέτη τον Γκότσε Ντέλτσεφ, έναν Βούλγαρο επηρεασμένο από τις ιδέες του Μαρξ και του Μπακούνιν. Μετά το θάνατό του (Μάιος 1903) οργανώθηκε η εξέγερση του Ίλιντεν στη Δυτ. Μακεδονία (Ιούλιος 1903), με πρώτο στόχο την αυτονομία της και στη συνέχεια την ενσωμάτωσή της στη Βουλγαρία.
Σήμερα η Βουλγαρία ως μέλος (από 1/1/2007) της ΕΕ δεν μπορεί να έχει τέτοιες βλέψεις, και αυτό το επιδιώκουν οι Σκοπιανοί οι οποίοι προβάλλουν τον Γκότσε Ντέλτσεφ ως έναν ψευτομακεδόνα ήρωα, και την ημέρα εξέγερσης του Ίλιντεν (20/7/1903) ως ημέρα εθνικής γιορτής. Είναι αξιοσημείωτο ότι ενώ τιμόταν ως εθνικός ήρωας στη Βουλγαρία μέχρι το 1946, με την αλλαγή της πολιτικής της Βουλγαρίας στο Μακεδονικό, το αφιερωμένο σε αυτόν μουσείο έκλεισε και τα περιεχόμενά του μαζί με τα οστά του μεταφέρθηκαν στα Σκόπια.
1904-1908: Ο Μακεδονικός αγώνας
Το αντίδοτο στην εξέγερση του Ίλιντεν ήταν ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908), ο οποίος έδωσε τότε στην ελεύθερη Ελλάδα τη δυνατότητα όχι μονάχα να επικαλείται την προαιώνια ελληνικότητα της Μακεδονίας, ενάντια στη βουλγαρική –και κάθε άλλη ξένη– προπαγάνδα, αλλά και να πραγματοποιήσει το μεγάλο όνειρο του ελληνικού έθνους για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και άλλων υπόδουλων ελληνικών περιοχών με τους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13, πρώτα κατά της Τουρκίας και έπειτα κατά της Βουλγαρίας.
1906: Αντιπαράθεση Σερβίας-Τουρκίας
Η Μακεδονία, και ειδικά η Θεσσαλονίκη με το λιμάνι της, έγινε το «μήλον της έριδος» αφενός για το κράτος της Σερβίας που είχε πλέον καταστεί περίκλειστο κράτος και επιζητούσε διέξοδο στη θάλασσα, και αφετέρου για τους Βούλγαρους που ήθελαν να εκπληρώσουν το όνειρό τους, να προσαρτήσουν τη Μακεδονία. Όταν το 90% του παγκόσμιου εμπορίου, αναλογικά και του εθνικού, διακινείται μέσω θαλάσσης, γίνεται αντιληπτή η αξία ενός παράκτιου κράτους και αντιθέτως η απαξία ενός περίκλειστου.
1912-1913: Βαλκανικοί Πόλεμοι
Η Σερβία, κατ’ ανάγκη, στράφηκε για διέξοδο στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο υπόψη ήταν υπό τουρκική δικαιοδοσία. Η Τουρκία έβαζε συνεχώς εμπόδια για την εξεύρεση μιας λύσης-συμφωνίας, γεγονός που επιδείνωσε τις σχέσεις Σερβίας-Τουρκίας και αποτέλεσε την αφορμή για την έκρηξη του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου (1912-13).
1914: Το λιμάνι της Θεσσαλονίκης – ΕΖΛΘ
Στις 26 Οκτωβρίου 1912 η Θεσσαλονίκη απελευθερώνονται από τον Ελληνικό Στρατό. Με τη λήξη των Βαλκανικών Πολέμων (1913) και τον καθορισμό των συνόρων των βαλκανικών κρατών, το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, το οποίο εξυπηρετούσε μεγάλο μέρος της Βαλκανικής, περιορίστηκε στην ελληνική επικράτεια. Για τη συνέχιση του φυσικού του ρόλου, δηλαδή την εξυπηρέτηση όλης της Βαλκανικής, η ελληνική κυβέρνηση το 1914 με το N.390/1914 ίδρυσε την Ελευθέρα Ζώνη Λιμένος Θεσσαλονίκης. Όμως το ξέσπασμα του Α΄ Παγκόσμιου Πόλεμου δεν επέτρεψε την υλοποίησή της.
1918: Η Ίδρυση της Γιουγκοσλαβίας
Η Γιουγκοσλαβία (ή Νοτιοσλαβία) ουσιαστικά δημιουργήθηκε την 1/12/1918, όταν ενώθηκαν τα βασίλεια της Σερβίας και του Μαυροβουνίου με τις πρώην επαρχίες της Αυστροουγγαρίας που είχαν σλάβικο πληθυσμό. Το κράτος αρχικά ονομάστηκε «Βασίλειο των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων», και το Νοέμβριο του 1929 μετονομάστηκε σε Γιουγκοσλαβία.
1924: Ελεύθερη Σερβική Ζώνη Λιμένα Θεσσαλονίκης
Για την εξυπηρέτηση του γιουγκοσλαβικού διαμετακομιστικού εμπορίου μέσω του λιμένος της Θεσσαλονίκης, το 1923 ξεκίνησαν συζητήσεις μεταξύ των δυο χωρών για τη δημιουργία Γιουγκοσλαβικής Ελευθέρας Ζώνης του λιμένος της Θεσσαλονίκης, η οποία τελικά άρχισε να λειτουργεί από 19/10/1925 και για πενήντα χρόνια (καταργήθηκε το 1975).
1944: Η Γιουγκοσλαβία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Στις 2/2/1944 ο δικτάτορας της Γιουγκοσλαβίας Τίτο διαχώρισε από τη Σερβία την περιοχή που καλείτο μέχρι τότε Vardarska Banovina, και συγκρότησε ένα ομόσπονδο κρατίδιο, στο οποίο έδωσε σκόπιμα το ψευδεπίγραφο όνομα «Δημοκρατία της Μακεδονίας» αρχίζοντας να καλλιεργεί συγχρόνως την ιδέα ενός χωριστού και διακριτού «μακεδονικού έθνους».
Ο Τίτο με αυτό τον τρόπο θεμελίωνε μελλοντικές εδαφικές διεκδικήσεις της Γιουγκοσλαβίας στην ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας εξασφαλίζοντας διέξοδο στο Αιγαίο. Τότε ανήγγειλε δημόσια ότι στόχος του ήταν να ενώσει «όλα τα τμήματα της Μακεδονίας που διασπάστηκαν το 1912 και 1913 από τους βαλκάνιους ιμπεριαλιστές».
Το Σύνταγμα του 1946, το οποίο ίσχυσε μέχρι τη διάσπαση της Γιουγκοσλαβίας (1991), χαρακτήριζε τη χώρα «Ομοσπονδιακή Λαϊκή Δημοκρατία» με έξι ομόσπονδες δημοκρατίες. Τη Σερβία, την Κροατία, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Σλοβενία, το Μαυροβούνιο και τη Μακεδονία. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990 ξέσπασε στην πολύπαθη περιοχή μας το νεώτερο «μακεδονικό» ζήτημα, αυτή τη φορά με την εμπλοκή των Σκοπίων. Τι ακριβώς συνέβη; Μια άλλοτε σερβική επικράτεια (η νότια Σερβία, όπως κάποτε την αποκαλούσαν) με βουλγαρόφωνο πληθυσμό –που μιλούσε, δηλαδή, μια βουλγαρική διάλεκτο– ανακήρυξε την ανεξαρτησία της στις 8 Σεπτεμβρίου του 1991 και απαίτησε να αναγνωριστεί διεθνώς ως «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Εκδηλώθηκε έτσι ο περίφημος «μακεδονισμός», που ελλόχευε ήδη από τη δεκαετία του 1940, όταν ο Γιουγκοσλάβος κομμουνιστής ηγέτης Γιόζιπ Μπροζ-Τίτο αποφάσισε να δημιουργήσει μια καινούργια, εντελώς τεχνητή εθνότητα στην «καρδιά» των Βαλκανίων, με πολύ άδηλους σκοπούς για το μέλλον.
1991: Η γένεση του νεότερου «Μακεδονικού»
Τον Σεπτέμβριο του 1991, μετά από δημοψήφισμα, η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας ανακήρυξε την ανεξαρτησία της υπό την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας». Η Ελλάδα αντέδρασε έντονα στην υποκλοπή της ιστορικής και πολιτιστικής της κληρονομιάς και στις υφέρπουσες εδαφικές και αλυτρωτικές βλέψεις της πΓΔΜ και το θέμα ήλθε στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο με δύο αποφάσεις του [817(1993) και 845(1993)] συνιστά την εξεύρεση ταχείας διευθέτησης για το καλό των ειρηνικών σχέσεων και της καλής γειτονίας στην περιοχή.
Το 1993, κατόπιν της σύστασης του Συμβουλίου Ασφαλείας, η πρώην γιουγκοσλαβική δημοκρατία έγινε δεκτή, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης στα Ηνωμένα Έθνη με την προσωρινή ονομασία «Πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας» έως ότου εξευρεθεί μια συμφωνημένη λύση.
1995: Η Ενδιάμεση Συμφωνία
Το 1995 η Ελλάδα και η πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας συνομολόγησαν μια Ενδιάμεση Συμφωνία, η οποία επέβαλε έναν δεσμευτικό «κώδικα συμπεριφοράς». Τα δύο μέρη άρχισαν διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, οι οποίες συνεχίζονται μέχρι σήμερα.
Η πΓΔΜ παραβιάζει συνεχώς αυτή τη συμφωνία προβάλλοντας εδαφικές βλέψεις κατά της Ελλάδας, με χάρτες, σχολικά βιβλία, εκδηλώσεις κτλ., χρησιμοποιώντας παράνομα την ονομασία «Δημοκρατία της Μακεδονίας» ακόμη και σε διεθνείς οργανισμούς καθώς και σύμβολα που ανήκουν στην ελληνική ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά, όπως τον Ήλιο της Βεργίνας.
2008: Η πΓΔΜ στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ
Στη Διάσκεψη Κορυφής (Απρίλιος 2008) του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, τα μέλη της Συμμαχίας, μετά από βέτο τη ελληνικής πλευράς, αποφάσισαν ομόφωνα να απευθυνθεί πρόσκληση στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας για ένταξή της εφόσον λυθεί το ζήτημα του ονόματος, κατά τρόπο αμοιβαίως αποδεκτό.
Η πΓΔΜ προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης κατά της Ελλάδας την 17η Νοεμβρίου 2008, ισχυριζόμενη ότι η χώρα μας πρόβαλε αντίρρηση στην ένταξη της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας στο Βουκουρέστι τον Απρίλιο του 2008.
Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην υπόθεση αυτή δεν υπεισήλθε στην ουσία της ονοματολογικής διαφοράς, σημειώνοντας ότι δεν έχει τη σχετική δικαιοδοσία και ότι η διαφορά πρέπει να επιλυθεί στο πλαίσιο που ορίζουν οι Αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, μέσω διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ. Κάλεσε, επίσης, τα δύο μέρη να εμπλακούν σε ουσιαστικές διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα των ΗΕ.
Από πλευράς ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Ιουνίου 2008, με ομόφωνη απόφασή του, αποφάσισε ότι η λύση του ζητήματος του ονόματος κατά τρόπο αμοιβαίως αποδεκτό αποτελεί θεμελιώδη αναγκαιότητα προκειμένου να γίνουν περαιτέρω βήματα στην ενταξιακή πορεία της πΓΔΜ προς την ΕΕ.
2012-2014: Νέες πρωτοβουλίες
Τον Οκτώβριο του 2012, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών έστειλε επιστολή στον ομόλογό του της πρώην ΓΔΜ, με την οποία πρότεινε την υπογραφή μεταξύ των δύο χωρών Μνημονίου Κατανόησης, που θα θέσει το πλαίσιο και τις βασικές παραμέτρους για την οριστική επίλυση του ζητήματος της ονομασίας.
Η ελληνική πλευρά πρότεινε λύση που πρέπει να περιλαμβάνει συμφωνία επί του γεγονότος ότι οποιαδήποτε πρόταση οφείλει να εμπεριέχει σαφή και οριστικό προσδιορισμό του ονόματος που δεν θα αφήνει περιθώρια αμφιβολιών σχετικά με τη διάκριση μεταξύ του εδάφους της πρώην ΓΔΜ και περιοχών σε γειτονικές χώρες, ειδικότερα, της περιοχής της Μακεδονίας στη βόρεια Ελλάδα και ότι το συμφωνημένο όνομα θα χρησιμοποιείται έναντι όλων (erga omnes) και για όλους τους σκοπούς. Στην απάντησή της, η πρώην ΓΔΜ, αν και ευχαρίστησε για την ελληνική πρωτοβουλία, επανέλαβε τις πάγιες θέσεις της και επί της ουσίας αντιπαρήλθε πλήρως την ελληνική πρόταση.
Το Δεκέμβριο 2012 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με συλλογική και ομόφωνη απόφασή του αποφάσισε ότι η έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων της ΕΕ με την πρώην ΓΔΜ εξαρτάται από την εφαρμογή των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, την προώθηση και τον σεβασμό των σχέσεων καλής γειτονίας και την επίλυση του ονοματολογικού, στο πλαίσιο των υπό τον ΟΗΕ διαπραγματεύσεων. Το Δεκέμβριο 2013 το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, με συλλογική και ομόφωνη απόφασή του, δεν αποδέχθηκε την εισήγηση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για απόδοση ημερομηνίας έναρξης ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Το Συμβούλιο αποφάσισε ότι θα επανεξετάσει την προοπτική αυτή εντός του 2014, στη βάση νέας ενημέρωσης από την Επιτροπή για την πρόοδο των μεταρρυθμίσεων και την πραγματοποίηση απτών βημάτων, από τα Σκόπια, για την προώθηση των σχέσεων καλής γειτονίας και την εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτής λύσης στο θέμα του ονόματος στο πλαίσιο των, υπό τον ΟΗΕ, διαπραγματεύσεων.
2018 ;
Η επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Η Ελλάδα όχι μόνον δεν αντιτίθεται στην ευρωπαϊκή και ευρωατλαντική προοπτική της πρώην ΓΔΜ, αλλά αντιθέτως την υποστηρίζει. Με ελληνική συναίνεση η πρώην ΓΔΜ απέκτησε καθεστώς υποψήφιας χώρας στην ΕΕ και έφθασε στα πρόθυρα της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Επίσης με ελληνική συναίνεση καταργήθηκε το καθεστώς των θεωρήσεων για τους πολίτες της γειτονικής χώρας. Βασική αντικειμενική προϋπόθεση, όμως, για τη συνέχιση και ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής και ευρωατλαντικής πορείας κάθε υποψήφιου κράτους είναι να ασπάζεται και να σέβεται στην πράξη τις θεμελιώδεις αρχές πάνω στις οποίες στηρίζεται ο οργανισμός στον οποίο επιδιώκει την ένταξή του, και ιδίως την αρχή των σχέσεων καλής γειτονίας που αποτελεί τη βάση μιας εταιρικής ή συμμαχικής σχέσης μεταξύ κρατών.
»Αντί η πρώην ΓΔΜ να αναγνωρίσει και να εκτιμήσει την ελληνική υποστήριξη στην ευρωπαϊκή και ευρω-ατλαντική πορεία της, συνήθως απαντά στις ελληνικές υποστηρικτικές χειρονομίες με νέες προκλήσεις και σκλήρυνση της στάσης της.
»Η Ελλάδα είναι σταθερή στην ειλικρινή επιθυμία της για την επίτευξη μιας βιώσιμης συμφωνίας στο ζήτημα του ονόματος της πρώην. Η Ελληνική Κυβέρνηση έχει προτείνει ένα ρεαλιστικό και βιώσιμο πλαίσιο διευθέτησης, το οποίο στοχεύει στην εξεύρεση οριστικής λύσης στο θέμα του ονόματος.
Η θέση μας είναι σαφής: σύνθετη ονομασία με γεωγραφικό προσδιορισμό πριν από τη λέξη «Μακεδονία» που θα ισχύει έναντι όλων (erga omnes), για κάθε χρήση, εσωτερική και διεθνή.
»Η ελληνική Κυβέρνηση καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή. H Ελλάδα παραμένει σταθερά προσηλωμένη στη διαπραγματευτική διαδικασία υπό τον Ειδικό Μεσολαβητή του ΟΗΕ κ. Nimetz».
Συμπαραστεκόμαστε στον αγώνα των Παμμακεδονικών Ενώσεων της υφηλίου (ΗΠΑ, Αυστραλίας, Καναδά, Ευρώπης, Αφρικής και Ελλάδος) καθώς και της Συντονιστικής Επιτροπής Μακεδονικών Οργανώσεων, επαναλαμβάνοντας ότι, καθήκον της ελληνικής κυβέρνησης είναι να υπερασπιστεί την εδαφική ακεραιότητα και την ιστορία της πατρίδας μας, αποκλείοντας οποιαδήποτε ονομασία με επιθετικό ή γεωγραφικό προσδιορισμό που θα συμπεριλαμβάνει και τον όρο «Μακεδονία».
Νικόλαος Παπανικολόπουλος
Υποναύαρχος Λ.Σ (ε.α)
Αλεξανδρούπολη, Ιανουάριος 2018
Αναδημοσίευση από την Τράπεζα Ιδεών.
- odosdrachmis.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου